Brocoli

Brocoli, amrwd (rhannau bwytadwy)
Gwerth fel maeth 100 g (3.5 oz)
Egni	141 kJ (34 kcal)
Carbohydradau	6.64 g
Siwgwr	1.7 g
Ffibr	2.6 g
Saim	0.37 g
Protein	2.82 g
Fitamins
Fitamin A beta-carotene lutein zeaxanthin	(4%) 31 μg (3%)361 μg 1403 μg
Thiamine (B1)	(6%) 0.071 mg
Riboflavin (B2)	(10%) 0.117 mg
Niacin (B3)	(4%) 0.639 mg
Pantothenic acid (B5)	(11%) 0.573 mg
Fitamin B6	(13%) 0.175 mg
Folate (B9)	(16%) 63 μg
Fitamin C	(107%) 89.2 mg
Fitamin E	(5%) 0.78 mg
Fitamin K	(97%) 101.6 μg
Metalau
Calsiwm	(5%) 47 mg
Haearn	(6%) 0.73 mg
Magnesiwm	(6%) 21 mg
Manganîs	(10%) 0.21 mg
Ffosfforws	(9%) 66 mg
Potasiwm	(7%) 316 mg
Sodiwm	(2%) 33 mg
Sinc	(4%) 0.41 mg
Ansoddau eraill
Dŵr	89.3 g
	Link to USDA Database entry
	Unedau; μg = microgram • mg = milligram; IU = Unedau rhyngwladol;
	Canrannau a amcangyfrifwyd ar gyfer oedolion. ; Source: USDA Cronfa ddata o faethynau

Broccoli
	Brocoli
Rhywogaeth	Brassica oleracea
Grŵp	Italica Group
Tarddiad	Yr Eidal (2,000 o flynyddoedd yn ôl)

Planhigyn bwytadwy yn nheulu'r fresychen ydy brocoli. Mae ei flodyn gwyrdd golau wedi cael ei fwyta fel llysieuyn ers o leiaf cyfnod y Rhufeiniaid a mabwysiadwyd eu henw hwy arno yn Gymraeg a nifer o ieithoedd eraill, sef broccolo (Lladin), sy'n golygu "brig blodeuol y fresychen" a'r ffurf bachigol brocco, sef "hoelen fechan" neu "flaguryn".^[3] Fel arfer caiff ei ferwi neu ei stemio, er mwyn ei feddalu ac er mwyn medru ei dreulio'n well.^[4]

Ffeithiau sydyn Broccoli, Rhywogaeth ...

Cau

Dosbarthwyd brocoli i'r grŵp cylfatar 'Italica' o fewn y rhywogaeth Brassica oleracea. O ran ffurf ac edrychiad, mae'n edrych yr un siâp a choeden fechan: gyda'i ganghennau'n ymrannu ar yn ail a bonyn sylweddol; gellir bwyta'r bonyn hefyd. Caiff y blodau gwyrdd golau eu hamgylchu gan ddail, ac mae hyn yn debyg iawn i'r flodfresychen, sy'n grŵp cyltifar gwahanol o fewn yr un rhywogaeth.

Bridiwyd cnydau rêp dros sawl canrif yng ngwledydd gogleddol y Môr Canoldir, gan ddechrau oddeutu 6g CC, a dyma darddiad brocoli.^[5] Ers hynny caiff ei ystyried yn fwyd maethlon a phwysig mewn sawl gwlad, yn enwedig gan yr Eidalwyr.^[6]

Mewnforiwyd brocoli i Gymru am y tro cyntaf, hyd y gwyddom, o Antwerp, a hynny yng nghanol y 18g gan Peter Scheemakers.^[7] Yn yr Unol Daleithiau, mewnforiwyd ef gan fewnfudwyr Eidalaidd, ond ni ddaeth yn boblogaidd tan y 1920au hwyr.^[8]

Remove ads

Ffeithiau sydyn Gwerth fel maeth 100 g (3.5 oz), Egni ...

Cau

Remove ads

Rhagor o wybodaeth Y deg prif gynhyrchydd yn 2012, Gwlad ...

Y deg prif gynhyrchydd yn 2012
Gwlad	Cynhyrchiad (tunelli)	Canran (%)	Nodyn
Gweriniaeth Pobl Tsieina	9,500,000	44.67	F
India	7,000,000	32.92	F
Yr Eidal	414,142	1.95
Mecsico	397,408	1.87
Ffrainc	344,414	1.62
Gwlad Pwyl	306,776	1.44
Unol Daleithiau	303,450	1.43
Pacistan	224,000	1.05	F
Yr Almaen	176,692	0.83
Yr Aifft	171,088	0.80
Byd	21,266,789	100	A
* = Data answyddogol \| [ ] = Data swyddogol \| A = Swyddogol neu answyddogol neu amcangyfrifiad F = Amcangyfrif FAO \| Im = Data FAO \| M = Data ddim ar gael Ffynhonnell: UN Food & Agriculture Organisation (FAO)^[9]

Cau

Amaethu

Mae'r planhigyn brocoli'n tyfu ar ei orau mewn tywydd claear (ddim yn rhy gynnes nac yn rhy oer): yn enwedig pan gaiff dymheredd dyddiol o rhwng 18 °C a 23 °C.^[10] Pan dyf y blodau yng nghanol y planhigyn, mae'r clwstwr yn wyrdd. Yr adeg hon, fel arfer, torrir y rhan uchaf oddeutu dwy gentimetr o'r top, a hynny cyn i'r blodyn droi'n felyn.^[11]

Ond ceir math o frocoli (brocoli eginol) a all wrthsefyll tywydd poeth a'r pryfaid a ddaw yn sgil hynny.^[12]

Plâu

Y plâ pennaf yw lindys y Glöyn byw a elwir yn Wyn bach (Pieris rapae), sy'n gyffredin iawn.

Remove ads


Y blodau		Brocoli Sicili Piws	Deilen

Blodau brocoli	Brocoli Romanesco	Yn ei flodau	Brocoli wedi'i stemio

[1]
Buck, P. A (1956). "Origin and taxonomy of broccoli". Economic Botany 10 (3): 250–253. doi:10.1007/bf02899000. http://www.springerlink.com/content/ert85x3082740212/fulltext.pdf. Adalwyd 24 Ebrill 2012.^{[dolen farw]}
[2]
Stephens, James. "Broccoli—Brassica oleracea L. (Italica group)". University of Florida. t. 1. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2018-12-25. Cyrchwyd 14 Mai 2009.
[3]
"broccoli". Merriam-Webster's Collegiate Dictionary (arg. 11th). t. 156. ISBN 978-0-87779-809-5. Cyrchwyd 9 Ebrill 2014.
[4]
"Broccoli Leaves Are Edible". Garden Betty. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2017-08-10. Cyrchwyd 8 Mai 2013.
[5]
Maggioni, Lorenzo; Bothmer, Roland; Poulsen, Gert; Branca, Ferdinando (2010). "Origin and Domestication of Cole Crops (Brassica oleracea L.): Linguistic and Literary Considerations". Economic Botany 64 (2): 109–123. doi:10.1007/s12231-010-9115-2. https://archive.org/details/sim_economic-botany_2010-06_64_2/page/109.
[6]
Nonnecke, Ib (November 1989). Vegetable Production. Springer-Verlag Efrog Newydd, LLC. t. 394. ISBN 978-0-442-26721-6.
[7]
Smith,J.T. Nollekins and His Times, 1829 cyfrol 2:101: "Scheemakers, on his way to England, visited his birth-place, bringing with him several roots of brocoli, a dish till then little known in perfection at our tables."
[8]
Denker, Joel (2003). The world on a plate. U of Nebraska Press. t. 8. ISBN 978-0-8032-6014-6. Cyrchwyd 24 Ebrill 2012.
[9]
"Major Food And Agricultural Commodities And Producers – Countries By Commodity". Fao.org. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2012-06-19. Cyrchwyd 3 Chwefror 2015.
[10]
Smith, Powell (Mehef. 1999). "HGIC 1301 Broccoli". Clemson University. Cyrchwyd 25 Awst 2009. Check date values in: |date= (help)
[11]
Liptay, Albert (1988). Broccoli. World Book, Inc.
[12]
Takeguma, Massahiro (26 Mai 2013). "Cultivo da Couve Brócolis (Growing Sprouting Broccoli)". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2013-06-16. Cyrchwyd 2015-04-18.

Eginyn erthygl sydd uchod am blanhigyn. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato

Ffeithiau sydyn

Cau

Remove ads

[OTB-1] [1]
Buck, P. A (1956). "Origin and taxonomy of broccoli". Economic Botany 10 (3): 250–253. doi:10.1007/bf02899000. http://www.springerlink.com/content/ert85x3082740212/fulltext.pdf. Adalwyd 24 Ebrill 2012.^{[dolen farw]}

[JSUOF-2] [2]
Stephens, James. "Broccoli—Brassica oleracea L. (Italica group)". University of Florida. t. 1. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2018-12-25. Cyrchwyd 14 Mai 2009.

[3] [3]
"broccoli". Merriam-Webster's Collegiate Dictionary (arg. 11th). t. 156. ISBN 978-0-87779-809-5. Cyrchwyd 9 Ebrill 2014.

[4] [4]
"Broccoli Leaves Are Edible". Garden Betty. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2017-08-10. Cyrchwyd 8 Mai 2013.

[VB-5] [5]
Maggioni, Lorenzo; Bothmer, Roland; Poulsen, Gert; Branca, Ferdinando (2010). "Origin and Domestication of Cole Crops (Brassica oleracea L.): Linguistic and Literary Considerations". Economic Botany 64 (2): 109–123. doi:10.1007/s12231-010-9115-2. https://archive.org/details/sim_economic-botany_2010-06_64_2/page/109.

[NI-6] [6]
Nonnecke, Ib (November 1989). Vegetable Production. Springer-Verlag Efrog Newydd, LLC. t. 394. ISBN 978-0-442-26721-6.

[7] [7]
Smith,J.T. Nollekins and His Times, 1829 cyfrol 2:101: "Scheemakers, on his way to England, visited his birth-place, bringing with him several roots of brocoli, a dish till then little known in perfection at our tables."

[MM-8] [8]
Denker, Joel (2003). The world on a plate. U of Nebraska Press. t. 8. ISBN 978-0-8032-6014-6. Cyrchwyd 24 Ebrill 2012.

[9] [9]
"Major Food And Agricultural Commodities And Producers – Countries By Commodity". Fao.org. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2012-06-19. Cyrchwyd 3 Chwefror 2015.

[10] [10]
Smith, Powell (Mehef. 1999). "HGIC 1301 Broccoli". Clemson University. Cyrchwyd 25 Awst 2009. Check date values in: |date= (help)

[11] [11]
Liptay, Albert (1988). Broccoli. World Book, Inc.

[12] [12]
Takeguma, Massahiro (26 Mai 2013). "Cultivo da Couve Brócolis (Growing Sprouting Broccoli)". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2013-06-16. Cyrchwyd 2015-04-18.

[3]

[4]

[1]

[2]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Brocoli

Amaethu

Plâu

Wikiwand in your browser!

Brocoli

Amaethu

Plâu

Wikiwand in your browser!

Maeth

Cynhyrchu Byd-eang

Galeri

Cyfeiriadau

Broccoli
Brocoli
Rhywogaeth	Brassica oleracea
Grŵp	Italica Group
Tarddiad	Yr Eidal (2,000 o flynyddoedd yn ôl)^[1]^[2]

Gwerth fel maeth 100 g (3.5 oz)
Egni	141 kJ (34 kcal)

Carbohydradau	6.64 g
Siwgwr	1.7 g
Ffibr	2.6 g


Saim	0.37 g


Protein	2.82 g


Fitamins
Fitamin A beta-carotene lutein zeaxanthin	(4%) 31 μg (3%) 361 μg 1403 μg
Thiamine (B1)	(6%) 0.071 mg
Riboflavin (B2)	(10%) 0.117 mg
Niacin (B3)	(4%) 0.639 mg
Pantothenic acid (B5)	(11%) 0.573 mg
Fitamin B6	(13%) 0.175 mg
Folate (B9)	(16%) 63 μg
Fitamin C	(107%) 89.2 mg
Fitamin E	(5%) 0.78 mg
Fitamin K	(97%) 101.6 μg


Metalau
Calsiwm	(5%) 47 mg
Haearn	(6%) 0.73 mg
Magnesiwm	(6%) 21 mg
Manganîs	(10%) 0.21 mg
Ffosfforws	(9%) 66 mg
Potasiwm	(7%) 316 mg
Sodiwm	(2%) 33 mg
Sinc	(4%) 0.41 mg


Ansoddau eraill
Dŵr	89.3 g

Link to USDA Database entry
Unedau μg = microgram • mg = milligram IU = Unedau rhyngwladol
Canrannau a amcangyfrifwyd ar gyfer oedolion. Source: USDA Cronfa ddata o faethynau