Йӳçек

Йӳçексем — шывамăш катионне пама пултаракан (Брёнстед йӳçекĕсем) е ковалент çыхăнăвĕпе пулнă электронлă мăшăра илме пултаракан (Льюис йӳçекĕсем) хими пĕрлешĕнчĕкĕсем. ^[1].

Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Йӳçек (пĕлтерĕшсем) пăхăр.

Йӳçексен химилле палăрăмĕсем

Бор йӳçекĕ

Кăткă йӳçекĕ

• никĕслĕх оксичĕсемпе хутшăнни тăварпа шыва тăвать:

${\displaystyle {\mathsf {CaO+2HCl\longrightarrow CaCl_{2}+H_{2}O}}}$

• Амфотерлă оксидсемпе хутшăнни тăварпа шыва тăвать:

${\displaystyle {\mathsf {ZnO+2HNO_{3}\longrightarrow Zn(NO_{3})_{2}+H_{2}O}}}$

• Сĕлтĕсемпе хутшăнни тăварпа шыва тăвать (нейтрализаци реакцийĕ):

${\displaystyle {\mathsf {NaOH+HCl\longrightarrow NaCl+H_{2}O}}}$

• Ирĕлеймен никĕслĕхсемпе хутшăнни тăварсемпе шыва тăвать, эхер те усă куран йӳçек ирĕлекенскер^[2]:

${\displaystyle {\mathsf {Cu(OH)_{2}\downarrow +H_{2}SO_{4}\longrightarrow CuSO_{4}+2H_{2}O}}}$

• Тăварсемпе хутшăнсан, эхер те осадок е газ тухсан:

${\displaystyle {\mathsf {BaCl_{2}+H_{2}SO_{4}\longrightarrow BaSO_{4}\downarrow +2HCl\uparrow }}}$

• Хăватлă йӳçексем хавшакраххисене тăварсенчен кăларса пăрахаççĕ:

${\displaystyle {\mathsf {K_{3}PO_{4}+3HCl\longrightarrow 3KCl+H_{3}PO_{4}}}}$

${\displaystyle {\mathsf {Na_{2}CO_{3}+2HCl\longrightarrow 2NaCl+H_{2}O+CO_{2}\uparrow }}}$

(кунта тăнăç мар кăмрăк йӳçекĕ H₂CO₃ пулса каять, вăл тӳрех шывпа йӳçек кăмрăк газĕ пулать)

Йӳçексен номенклатури

Органикăлла мар йӳçексен номенклатури

Йÿçамăшлă йÿçексем тĕлĕшпе.

• Вырăсла -н-, -ов-, -ев- суффиксемлĕ паллă ячĕсемлĕ йÿçексене чăваш чĕлхинче туртăм категорийĕпе кăтартмалла.
• Вырăсла -новат- суффиксемлĕ паллă ячĕсемлĕ йÿçексене чăваш чĕлхинче -ларах/-лерех тенипе кăтартмалла
• Вырăсла -(ов)ист- суффиксемлĕ паллă ячĕсемлĕ йÿçексене чăваш чĕлхинче -ла/-ле тенипе кăтартмалла
• Вырăсла -новатист- суффиксемлĕ паллă ячĕсемлĕ йÿçексене чăваш чĕлхинче -ларахка/-лерехке тенипе кăтартмалла

Органикăлла йӳçексен номенклатури

Асăрхавсем

1. IUPAC Gold Book — Acid. çăлкуçран архивланă 17 Ака уйӑхӗн 2013. Тĕрĕсленĕ 15 Ака уйӑхӗн 2013.
2. Мануйлов А. В., Родионов В. И. — Кислоты. Классификация кислот. Химические свойства. // Основы химии. Интернет-учебник.

Вуламалли

• Реутов О. А., Курц А. Л., Бутин К. П. Органическая химия. — 3-мĕш кăл.. — М: Бином. Лаборатория знаний, 2010. — Т. 1. — ISBN 978-5-94774-613-6
• Шрайвер Д., Эткинс П. Неорганическая химия / М. Г. Розовая, С. Я. Истомин, М. Е. Тамм куç., В. П. Зломанов ред.. — Мир, 2004. — Т. 1. — ISBN 5-03-003628-8

Каçăсем

• Все о кислотах
• Органика тата органикă мар йӳçекĕсем
• Йӳçексем: йӳçамăшсăррисем тата йӳçамăшлисем, соли бескислородных и кислородсодержащих кислот, типы химических реакций 2013 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 16-мӗшӗнче архивланӑ.