Гелий

Ѓели (He, α) лат. helium — Элементсен периодикăллă системин иккĕмĕш элеменчĕ, молекулăсăр пĕр атомлă çăмăл сахал газ.

He	2
4,002602
1s2
Гелий

Элементсен периодла тытăмĕ H He Li Be B C N O F Ne Na Mg Al Si P S Cl Ar K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og * La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu ** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Сĕлтĕлле металсем	Сĕлтĕлле-çĕрле металсем	Куçăмлă металсем
Çăмăл металсем	Металлоидсем	Инертлă газсем
Металмаррисем Галогенсем Лантаноидсем Актиноидсем

Гели/Helium (He)
Атом номерĕ	2
Ансат япалалăхăн курăмĕ	Тĕссĕр, шăршăсăр тата тутăсăр газ
Атом палăрăмĕсем
Атом масси (моль масси)	4,002602 а. е. м. (г/моль)
Атом радиусĕ	? (31)[1] пм
Ионизаци энергийĕ (пĕрремĕш электрон)	2361,3(24,47) кДж/моль (эВ)
Электронсен конфигурацийĕ	1s2
Химилле палăрăмсем
Ковалентла радиус	28[1] пм
Ион радиусĕ	93[1] пм
Электронегативлăх (Полинг шучĕпе)	4,5
Электрод потенциалĕ	0
Оксидлав капашĕсем	0
Ансат япалалăхăн термодинамикăлла палăрăмĕсем
Тачăлăх	0,147 (при −270 °C) 0,00017846 ( +20 °C) г/см³
Пайлавла ăшăшăнăçтарăш	20,79[2] Дж/(K·моль)
Ăшăяраслăх	0,152 Вт/(м·K)
Шăрану температури	0,95 (2,5 МПа) K
Шăраннин пайлавла ăшши	n/a кДж/моль
Вĕрев температури	4,215 (для 4He)[2] K
Пăспулăмăн ăшăлăхĕ	0,08 кДж/моль
Моль калăпăшĕ	31,8 см³/моль
Ансат япалалăхăн кристалл решетки
Решетке тытăмĕ	гексагоналлă
Решетке периочĕ	a=3,570; c=5,84 Å
c/a танлашăнни	1,633
Дебай температури	n/a K

Газăн фазăри пахалăхĕсем

Конденци фазăри пахалăхĕсем

Изотопӗсем

Тĕп статья: Гели изотопĕсем

Ҫутҫанталӑк гелийӗсенчен авалхи икӗ стабильлӗ: 4

He (авалхи анлӑ сарӑлни-99,99986 %) тата сайра тӗл пулакан 3

He (0,00014 %; гели содержанийӗ-3-мӗш ҫутҫанталӑк ҫӑлкуҫӗсенче самаях анлӑ ҫӗрсенче пиҫме пултарать). Авалхи гели искусствӑлла ултӑ радиоактивлӑ паллӑ.

Хӑнӑхса ҫит

Гелипе промышленноҫра тата халӑх хуҫалӑхӗнче анлӑн усӑ кураҫҫӗ:

• металлургире таса металл шӑратмашкӑн хӳтӗлев газӗ пулса[ҫӑлкуҫне 3408 кун кӑтартман];
• апат-ҫимӗҫ промышленноҫӗнче (E939 апат хушса ҫырӑннӑ) пропеллент тата упаковка газӗ;
• ытлашши температура илмелли хладагент пек (уйрӑммӑн илсен металсене пурлӑха куҫарма);
• сывлӑша вӗҫекен карапсене (дирижабельсемпе аэростатсене) тултарма - водородпа танлаштарсан гелисен ҫӗклемелли вӑйӗпе танлаштарсан ним хӑрушсӑрлӑх та ҫук;
• тарӑн тарӑн путма сывлӑш хутӑшӗнче (дайвинг Баллонӗ);
• сывлӑш шарикӗсене тата метеорологи зондӗсен хупписене тултарма^[3];
• газ разряд трубкисене тултарма;
• ядерлӑ реакторсен хӑш-пӗр типӗсенче теплоходитель пулса;
• газ хроматографийӗнче носитель пул;
• трубопроводсемпе хурансенчи кӑвакалсене шырама (с. Гели тетрискатель);
• рабочи ӳчӗн компоненчӗ пек гелий-нононсен лазерӗсенче;
• хытӑ магнит дискӗсем ҫинче наполеительсен хальхи моделӗсенче направительсем;
• ҫут тӗнчери лампӑсен колбисене тултарма ҫакӑ ҫутӑ ҫипсенчен тухӑҫлӑ уйӑрса илме май парать.

Унсӑр пуҫне нуклид 3

Нейтронлӑ нейтронлӑ детекторсен ӗҫ веществипе, ҫав шутра позиципе туйӑмлӑ нейтронлӑ детекторсен техникинче, поляризатор пулса, усӑ кураҫҫӗ. Гели-3 ҫавӑн пекех термоядерлӑ энергетика валли малашлӑхлӑ пуртӑ шутланать. Гели ирӗлни-3 гелире-4-мӗш сӑвӑ йӗркисенче ытлашши температурӑна илес тесе усӑ кураҫҫӗ.

Вуламалли

Асăрхавсем

1. Size of helium in several environments (акăлч.). www.webelements.com. Тĕрĕсленĕ 10 Утӑ уйӑхӗн 2009.
2. Редкол.:Кнунянц И. Л. (гл. ред.) Химическая энциклопедия: в 5 т.. — Мускав: Советская энциклопедия, 1988. — Т. 1. — С. 513-514. — 623 с. — 100 000 экз.
3. Сывлӑш шарӗсем вӗҫнӗ чухне витӗм кӳрекен факторсем 2021 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 26-мӗшӗнче архивланӑ.

Каçăсем

• Гелий на Webelements (выр.)
• Гелий в Популярной библиотеке химических элементов 2007 ҫулхи Кӑрлач уйӑхӗн 20-мӗшӗнче архивланӑ. (выр.)