Египет

Еги́пет (грек. Αίγυπτος) — çурçĕр-тухăç Африкăра тата Азин пайĕнче (Синай çурутравĕ) вырнаçнă патшалăх; малтан — аял Нил шывĕн çумĕнчи йăрăм çĕр, кайран — çумри анлăрах территори; çавăн пекех çак территоринчи тем чухлĕ патшалăх тытăмлăхĕсемпе административла çĕрĕсем:

Египет
арап. جمهوریّة مصر العربیّة
Ялав[d]	Герб[d]
Никӗсленӗ/йӗркеленӗ дата	1922 çулхи нарăс, 28-мĕшĕ
Официаллӑ ят	арап. جُمهورِيّةُ مِصرَ العَرَبيّةِ
Кӗске ят	🇪🇬
Хутшӑннӑ	Война на истощение[d], Война Судного дня[d] и Иккĕмĕш Тĕнче вăрçи
Пулас пурнӑҫ тӑршшӗ	71,484 çулталăк[1]
Ят никӗсӗ	Птах и Мицраим[d]
Этнохороним	Egyptian, egyiptomi, egypter, ægypter, Egiptiano, Lägüptänan, مِصْرِيّ, مِصْرّيَّة, مِصْرِيُّونَ, египтяне, єгиптянин, єгиптянка, єгиптяни, מצרי, מצרית, egipteni, egiptean, egipteancă, মিশরীয়, egiziano, egiziana, egiziani, egiziane, Ägypter, Ägypterin, Ägypter, Ägypterinnen, misri, egipsian, Egypťan, Egypťanka, Egypťané, Egypťanky, exipcianu, exipciana, Égyptien[2], Égyptienne[2], ezisiana, ezisiane, ezisiani, ezisian, مصري, مصرية, مصراوا, مصريات и Éigipteach[3]
Официаллӑ чӗлхе	Арап чĕлхи[4]
Гимнӗ	Гимн Египта[d]
Культура	культура Египта[d]
Девиз тексчӗ	مصر أمّ الدنيا
Тӗнче пайӗ	Африка[5]
Патшалӑх	Египет
Администраци вырӑнӗ	Каир
Вӑхӑт тӑрӑхӗ	UTC+2:00[d] и UTC+3[6]
Шыв хӗрринче вырнаҫӑвӗ	Вăтаçĕр тинĕсĕ, Нил и Хĕрлĕ тинĕс
Геоданнӑйсем	Data:Egypt.map
Чи ҫӳллӗ вырӑн	Гора Святой Екатерины[d]
Чи тарӑн вырӑн	Каттара[d]
Ертӳлӗх форми	Республика
Патшалӑх пуҫлӑхӗн должноҫӗ	президент Египта[d]
Патшалӑх пуҫлӑхӗ	Абдель Фаттах Халиль ас-Сиси[d]
Правительство пуҫлӑхӗн должноҫӗ	премьер-министр Египта[d]
Правительство пуҫлӑхӗ	Мустафа Мадбули[d]
Имеет кабинет министров	Кабинет Министров Египта[d]
Ӗҫ тӑвакан влаҫ	Кабинет Министров Египта[d]
Саккун йышӑнакан орган	Парламент Египта[d]
Высший судебный орган	Высший конституционный суд Египта[d]
Тӗп банк	Центральный банк Египта[d]
Дипломатиллӗ ҫыхӑну	Канада, Итали, Бразили, Раççей Патшалăхĕ, Германи, Израиль, Австрали, Украина, Сири, Ливи, Марокко, Судан, Эфиопи, Государство Палестина[d], Франци, Аслă Британи, Словени, Индонези, Кăнтăр Африка Республики, Швейцари, Корей Халӑх Демократиллӗ Республики[7], Турци, Монголи, Уругвай, Кипр Республики, Хорвати, Аргентина, Тăнайçи Пăлхарĕ, Китай Халăх Республики, Дани, Алжир, Ирак, Малайзи, Пакистан, Тайвань, Пӗрлешӗннӗ Арап Эмирачӗсем, Корей Республики, Мексика, Кăнтăр Судан, Серби, Çĕнĕ Зеланди, Иордани, Япони, Инди, Грузи, Эрмени, Кени, Замби, Венгри и Польша
Пайташӗ	Ошибка Lua в Модуль:Sources на строке 1476: attempt to concatenate local 'letter' (a nil value).
Ҫул ҫитни	21 лет
Мӑшӑрланма юракан ҫул	21 лет
Миҫере вӗренме тивӗҫ (чи пӗчӗк ӳсӗм)	6 лет
Вӗренме тивӗҫ ҫул (чи пысӑк ӳсӗм)	14 лет
Халӑх йышӗ	▼107 476 864 чел. (2023 кăрлач 18)[8]
Арҫынсен йышӗ	53 429 404, 54 357 401, 55 260 287 и 56 124 592
Хӗрарӑмсен йышӗ	52 189 268, 53 107 732, 54 001 891 и 54 865 512
Административлӑ пайланӑвӗ	Александрия[d], Асуан[d], Асьют[d], Бухейра[d], Бени-Суэйф[d], Каир[d], Дакахлия[d], Думьят[d], Эль-Файюм[d], Гарбия[d], Эль-Гиза[d], Исмаилия[d], Кафр-эш-Шейх[d], Матрух[d], Эль-Минья[d], Минуфия[d], Новая Долина[d], Северный Синай[d], Порт-Саид[d], Кальюбия[d], Кена[d], Красное Море[d], Шаркия[d], Сохаг[d], Южный Синай[d], Суэц[d] и Луксор[d]
Вырӑнти укҫа-тенкӗ	египетский фунт[d]
Номиналлӑ ВВП	424 671 765 456 $[9] и 476 747 720 365 $[9]
Этемлӗх аталанӑвӗн индексӗ	0,731[10]
Inequality-adjusted Human Development Index	0,519[11]
Хӑйсем ҫине алӑ хунин индексӗ	3,4
Чикӗленсе тӑрать	Судан, Ливи, Израиль, Государство Палестина[d], Бир-Тавиль[d] и Левант
Транспорт хӑш еннелле каять	справа[d][12]
Электричество напряженийӗ	220 Вольт
Электричество разъемӗн тӗсӗ	Ошибка Lua в Модуль:Sources на строке 1395: attempt to concatenate local 'prefix' (a nil value).
Улӑштарнӑ	Королевство Египет[d] и Всепалестинское правительство[d]
Калаҫу чӗлхи	египетский диалект арабского языка[d], ливийский диалект арабского языка[d], Egyptian Sign Language[d], арабский литературный язык[d], Бедуинский диалект восточного Египта и Леванта[d], Саидский диалект арабского языка[d], Kenzi[d], Копт чĕлхи, Сиуа[d], Беджа[d], акăлчан чĕлхи и малайский язык[d]
Лаптӑк	1 010 407,87 ± 0,01 тăваткал километр
Ҫӳлти шайри домен	.eg и مصر.[d]
Географийӗ	география Египта[d]
Чукун ҫул транспорчӗ ҫӳрекен ен	слева[d]
Уҫӑ даннӑйсен порталӗ	Egyptian Open Data initiative[d]
Экономики	экономика Египта[d]
Халӑх йышӗн теми	Население Египта[d]
Мазхабĕ	маликитский мазхаб[d][13]
Шкулсенче вӗренмен ача йышӗ	1 456 758[14]
Джини коэффициенчӗ	31,5[15]
НДС виҫи	14 процент
Ача ҫуралассин пӗтӗмлетӳллӗ коэффициенчӗ	3,338[16]
Хула халӑхӗ	45 130 858, 45 976 808, 46 831 955 и 47 689 118
Ял халӑхӗ	60 487 813, 61 488 326, 62 430 223 и 63 300 985
Пӗлӳлӗх шайӗ	71 процент[17]
Демократи индексӗ	2,93[18]
BTI Governance Index	3,88[19], 4,16[19], 4,32[19], 4,23[19], 4,52[19], 4,44[19], 3,96[19], 3,86[19] и 3,77[20]
BTI Status Index	4,29[19], 4,88[19], 4,82[19], 4,76[19], 4,4[19], 4,28[19], 4,2[19] и 4,13[20]
Pождаемость	23,568, 23,051, 22,558 и 22,107
Смертность	5,581, 5,851, 6,327 и 6,39
Happy Planet Index score	43,2[21]
OpenStreetMap-ри пысӑклату шайӗ	4
Ҫӗршывӑн модиллӗ кочӗ	602
Ҫӗршывӑн телефон кочӗ	+20
Хула префиксӗ	0
Васкавлӑ пулӑшӑвӑн телефон номерӗ	Ошибка Lua в Модуль:Sources на строке 1395: attempt to concatenate local 'prefix' (a nil value).
Ҫӗршывӑн GS1 кочӗ	622
Автомобиль номерӗн кочӗ	ET
Maritime identification digits	622
Ку тӑрӑхра ӳкернӗ фильмсен категорийӗ	Category:Films shot in Egypt[d]
Египет
Медиафайлы на Викиампар

Истори

• Династичченхи Икĕпат — фараонсен пĕрремĕш династийĕ Египета йĕркеличчен (пирĕн эрăччен 3100), икĕ патшалăхран тăнă:
  • Тури Икĕпат — кăнтăр патшалăхĕ;
  • Анатри Икĕпат — çурçĕр патшалăхĕ.
• Авалхи Икĕпат (Пирĕн эрăччен IV ĕмĕртен пуçласа I пинçуллăх варриччен) — фараон династийесем тытăмĕнчи патшалăх; пĕрремĕш перси (Пирĕн эрăччен 525), е иккĕмĕш перси (пирĕн эрăччен 343) вăрçи хыççăн пĕтет.
• Ахеменидсен Египечĕ — Ахеменидсен перси империн улттăмĕш сатрапийĕ, пирĕн эрăччен 525—332 çç.тĕрекленсе ларнă.
• Эллиниллĕ Египет (е Птоломейсен Египечĕ, пирĕн эрăччен 332—30 çç.) — вассаллă (пăхăнăвлă) эллиниллĕ патшалăхĕ (тĕп хули — Александри), Египета Александр Македонский çĕнтернĕ хыççăн йĕркеленĕ, Птоломей «династийĕ» ертсе пынă.
• Рим Икĕпачĕ — Рим Империн провинцийĕ, образованная в 30 г. до н. э. после победы Октавиана Августа над Марком Антонием и Клеопатрой. Существовала до раздела Римской Империи.
• Висанти Икĕпачĕ — Висанти Империн провинцийĕ, IV—VII ĕмĕрсем.
• Араб Халифачĕн Икĕпат провинцийĕ; пирĕн эрăри 640—642 çç.; Багдад халифачĕ аркансан уйрăм патшалах пулса тăрать — Каир халифачĕ (973—1517);
• Çум-патшалăх Египет, Осман импери шутĕнчи, 1517 — 1914;
• Икĕпат султаначĕ (1914—1922) — британи протекторачĕнче.
• Икĕпат патшалăхĕ (1922—1953) — ирĕклĕхлĕ патшалăх, анчах та акăлчансен оккупациллĕ çарĕсем тăнă.
• Икĕпат республики (1953—1958).
• Пĕрлешнĕ Араб Республики (ПАР, 1958—1971) — Египетпа Сири пĕрлешӳллĕ патшалăх; Сири 1961 тухнă, вара çак официаллă ятпа Египет çинчен çеç каланă.
• Арабсен Икĕпат Республики (АРЕ, 1971) — хальхи ячĕ;
• Египет 1972—1977 çç. Ливипе Сирипе пĕрле Араб Республикисен Федерацине кĕнĕ.

Вулавăш

• Г. П. Кеннаман, "Египет. Его роль в становлении государств в Европе, Азии и Африке", Шупашкар, 2005.
• Мăн Кенна, "Скифы", Çĕрпӳ, 2001.

• История древнего мира. М.: Наука, 1989:
  • Том I. Ранняя древность. ISBN 5020167827.
  • Том II. Расцвет древних обществ. ISBN 5020167819.
  • Том III. Упадок древних обществ. ISBN 5020169773.
• Энциклопедический словарь. Том I. М.: Большая советская энциклопедия, 1953.

1. Институт статистики ЮНЕСКО
2. http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf
3. An Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge (ирл.) — 2006.
4. 2 // دستور مصر (араб.)
5. https://www.workwithdata.com/place/egypt
6. https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/africa
7. https://www.ncnk.org/sites/default/files/content/resources/publications/NCNK_Issue_Brief_DPRK_Diplomatic_Relations.pdf
8. https://www.worldometers.info/world-population/egypt-population/
9. https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD — Всемирный банк.
10. Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
11. Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
12. http://chartsbin.com/view/edr
13. Distribution of the four schools of Islamic jurisprudence // Islamic Jurisprudence & Law — Университет Северной Каролины, 2009.
14. Институт статистики ЮНЕСКО
15. https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI
16. Институт статистики ЮНЕСКО
17. Egypt, Arab Rep. // https://data.worldbank.org/indicator/SE.ADT.LITR.ZS (англ.) — WB.
18. 2020 Democracy Index
19. https://www.bti-project.org
20. https://bti-project.org/en/reports/country-dashboard/EGY
21. https://happyplanetindex.org/countries/?c=EGY