نەتەوەی بێدەوڵەت

نەتەوەی بێدەوڵەت ئاماژەیە بۆ گرووپێک یان نەتەوەیەک کە خاوەنی وڵاتی تایبەتی خۆی نییە و لە هیچ وڵاتێکیشدا زۆرینەی خەڵکی ئەو وڵاتە پێک ناهێنێت. دەستەواژەی بێ دەوڵەت پیشاندەری ئەوەیە کە ئەو گرووپە "پێویستە وەها وڵاتێکیان هەبێت". ئەندامانی نەتەوە بێ دەوڵەتەکان ڕەنگە شارومەندی ئەو وڵاتەی بن کە تیایدا دەژین و هەروەها ڕەنگە لە لایەن حکومەتی ئەو وڵاتەوە مافی شارومەندییان لێ زەوت بکرێ. زۆرینەی نەتەوە بێ دەوڵەتەکان لە وەرزشە نێودەوڵەتییەکان و یان ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکاندا وەک ڕێکخراوەی نەتەوە یەکگرتووەکان هیچ نوێنەرێکیان نییە. نەتەوە بێ دەوڵەتەکان وەک وڵاتانی جیهانی چوارەم پۆلێنبەندییان بۆ کراوە. هەندێ لە نەتەوە بێ دەوڵەتەکان لە درێژەی مێژوودا سەردەمێک حکومەتیان هەبووە و هەندێکی دیکەش هەمیشە لە لایەن وڵاتاتان و نەتەوەکانی دیکەوە داگیر کراون و حکومەتی خۆیانیان نەبووە.

ئەم دەستەواژەیە ساڵی 1983 و لەلایەن زانایەکی زانستە سیاسییەکان بە ناوی ژاکووئێز لیروێز داهێنراوە و یەکەم جار لە کتێبی L'Écosse, une nation sans État لەسەر هەلومەرجی سەیر و سەمەرەی سکۆتلەند لە حکومەتی بەریتانیا، ئاماژەی پێدراوە. دواتر لە لایەن زانا سکۆتلەندییەکان وەک داڤید مەککرۆن، میشائیل کیتینگ و تی ئێم دیڤاین، قبووڵ کرا و لە نووسیندا بوو بە باو.

نەتەوە بێ دەوڵەتەکان یان بە چەند وڵاتدا بڵاو بوونەتەوە (بۆ نموونە خەڵکی یاکسانگ لیمبۆ کە دەکەونە ڕۆژهەڵاتی نیپال، سیکیم و دارجیلینگی هیندستان و باکووری ڕۆژئاوای بەنگلادێش کە هەموویان بەشێکن لە نەتەوەی یاکسانگ لیمبۆ؛ و خەڵکی یۆروبا کە دەکەونە وڵاتانی ئەفریقی نێجریا، بێنین و توگۆ) و یان بەشێکن لە ئاپوورەی وڵاتێک یان پارێزگایەک کە دەکەوێتە ژێر دەسەڵاتی حکومەتێکی گەورەتر (وەکوو ئۆیغوورەکانی چین کە نیشتەجێی ناوچەی خودموختاری شینجیانگی ئۆیغوورن). هەندێ لە نەتەوە بێ دەوڵەتەکان لە ڕابردوودا وڵاتێکی سەربەخۆیان هەبووە و دواتر لە لایەن حکومەت یان وڵاتێکی دیکەوە داگیر کراون؛ بۆ نموونە ڕاگەیاندنی سەربەخۆیی تبت لە ساڵی 1913ەدا بە فەرمی قبووڵ نەکرا و ساڵی 1951 جارێکی دیکە کۆماری چین ئەو ناوچەیەی داگیر کردەوە و داوای ئەوە دەکات کە تبت بەشێکی جودانەکراوە و حاشاهەڵنەگرە لە وڵاتی چین، لەحاڵێکدا کە حکومەتی تبت لە تاراوگە لەسەر ئەو باوەڕەیە کە تبت وڵاتێکی سەربەخۆیە و ئێستا بە شێوەی نایاسایی داگیر کراوە. ^{[1] [2]} کۆمەڵێک لە گرووپە ئەتنیکییەکان سەردەمێک بێ دەوڵەت بوونە و دواتر بوونەتە دەوڵەت (بۆ نموونە نەتەوەکانی بالکان وەک کرۆڤاتەکان، سیربەکان، بۆسنیاییەکان، سلۆڤێنیەکان، مۆنتەنەگرۆییەکان و مەقدوونییەکان سەردەمێک هەموویان بەشێک بوون لە وڵاتی فرەنەتەوەی یۆگۆسلاڤیا؛ پاش دابەشبوونی یۆگۆسلاڤیا ژمارەیەکی زۆر دەوڵەت-نەتەوەی نوێ دامەزران).

نەتەوە بێ دەوڵەتەکان ڕەنگە ئاپوورەیەکی ئێجگار زۆر و گەورەیان هەبێ، بۆ نموونە کوردەکان کە ئاپوورەیان بۆ پتر لە 30 ملیۆن کەس مەزندە دەکرێ و وەک گەورەترین نەتەوەی بێ دەوڵەت پێناسە دەکرێن. ^[3] چەندین نەتەوەی بێ دەوڵەت دەتوانن لە یەک ناوچەی جوگرافیایی یان یەک وڵاتدا بژین؛ بۆ نموونە تواریگ، تۆبۆ، ڕفیانز و کابیلە لە باکووری ئەفریقا؛ چاین، کاچاین، کارێن، مۆن، ڕەخینە، ڕۆهینگیا و شان لە میانمار؛ یان گالیکیانز، کانتابریانز، ئەستوریانز، ئارگۆنیز، باسکی، کەتەلانز، ڤالنسیەنز و ئەندەلۆسیەنز لە ئیسپانیا. ^[4]

نەتەوە-دەوڵەتەکان و نەتەوە بێ دەوڵەتەکان

پێوەندیی پێکەوەژیانی نێوان نەتەوەکان و دەوڵەتەکان سەرەتای ئەورووپای ڕۆژئاوای مودێڕن سەری هەڵدا (سەدەی هەژدەیەم) و دواتر لە ڕێگای داگیرکارییەوە (ئیستیعمار) هەناردەی وڵاتانی دیکەی جیهان کرا. لە حاڵێکدا دەوڵەت-نەتەوەکانی ئەورووپای ڕۆژئاوا ئەوڕۆ خەریکن کۆمەڵێک لە دەسەڵاتەکانیان ڕادەستی یەکێتی ئەورووپا دەکەن، زۆرێک لە وڵاتە داگیرکراوەکانی پێشوو ئێستا پێداگرانە داکۆکی لە چەمکی نەتەوە-دەوڵەت دەکەن. بەم حاڵەشەوە، هەموو خەڵکی وڵاتانی فرەکەلتوور زانیاری تەواویان لەسەر بوونی نەتەوەی بێ دەوڵەت نییە. هەروەها هەموو دەوڵەتەکان دەوڵەتی نەتەوەیی نین، گرووپی ئەتنیکی جۆراوجۆر بوونیان هەیە کە لە وڵاتانی فرە نەتەوەدا دەژین و حەسێبی نەتەوەی بێ دەوڵەتیشیان بۆ ناکرێ.

تەنیا بەشێکی چکۆلەی گرووپە نەتەوەییەکانی جیهان پێوەندییان بە دەوڵەت-نەتەوەوە هەیە. میناهان ئەو ڕێژەیەی سەتا 3 خەمڵاندووە. پاشماوەیان دابەش کراونەتە سەر یەک یان چەند دەوڵەت. ئەگەرچی لە جیهاندا زیاتر لە 3000 نەتەوە بوونی هەیە، ساڵی 2011 تەنیا 193 وڵات ئەندامی نەتەوە یەکگرتووەکان بوون و کەمتر لە 20ی ئەم وڵاتانەش لە بواری ئەتنیکییەوە وەک دەوڵەت-نەتەوەی یەکدەست هەژمار دەکرێن. بۆیە دەوڵەت-نەتەوەکان ئەوەندەش کە بیر دەکەینەوە زۆر و باو نین، و نەتەوە بێ دەوڵەتەکان زۆرینەی نەتەوەکانی جیهان دەگرنەوە.

ئەنجام و شوێنهاتەکانی کۆلۆنیالیزم و ئەمپریالیزم

لە سەردەمی ئەمپراتۆرییەتەکان و داگیرکاریدا، نەتەوە بەهێز و دەسەڵاتدارەکان، دەسەڵات و کۆنترۆڵی خۆیانیان بۆ دەرەوەی جوگرافیای خۆیان گواستەوە و زۆرێک لە وڵاتە کۆلۆنیزەکراو یان داگیرکراوەکان چیدی خۆبەڕێوەبەرییان نەمێنێ و وەک نەتەوەی بێ دەوڵەت ئاماژەیان پێ بدرێ. زۆر نەتەوە بوونە قوربانی و نیشتمان و جوگرافیایان لەنێوان چەند وڵاتدا دابەش کرا. تەنانەت ئەوڕۆیش سنوورەکانی سەردەمی داگیرکاری سنوورە نەتەوەییەکان پێک دێنن و ئەمەش زۆر جار لە سنوورە کەلتوورییەکان جودایە. ئەنجامی ئەمەش بۆتە ئەوەیکە لە هەندێ شوین خەڵکێک کە یەک زمانیان هەیە دابەش ببن لە چەند وڵاتدا، بۆ نموونە گینەی نوێ دابەش دەبێتە پاپوای ڕۆژهەڵات (کۆلۆنی پێشووی هۆڵەندا) و پاپوا گینەی نوێ (کۆلۆنی پێشووی بەریتانیا). ^[5]

ناسیۆنالیزم و نەتەوە بێ دەوڵەتەکان

خەڵکێک کە ڕەچەڵەک و ڕیشە، مێژوو، زمان، کەلتوور، دابونەریت یان ئایینی هاوبەشیان هەیە لە ڕێگای هۆشیاری و بەئاگاهاتنەوەیەکی نەتەوەییەوە دەتوانن ببنە نەتەوەیەک. نەتەوەیەک ئەتوانێ بەبێ دەوڵەت بوونی هەبێ هەر بەو چەشنەی نەتەوە بێ دەوڵەتەکان نموونەی ئەم دیاردەیەن. شارومەندی هەمیشە پیشاندەری نەتەوەی تاکێک نییە. لە وڵاتانی فرەنەتەوەدا، شوناس و نەتەوەی جۆراوجۆر دەتوانن پێکەوە بژین یان ڕکابەریی یەک بکەن؛ بۆ نموونە لە ناسیۆنالیزمی ئینگلیزیی بەریتانیادا، ناسیۆنالیزمی سکۆتلەندی و ناسیۆنالیزمی وێڵزی بوونیان هەیە و ناسیۆنالیزمی بریتانی ڕایگرتوون.

یەکڕیزی لە بەرامبەر جوداییخوازیدا

داواکانی نەتەوە بێ دەوڵەتەکان و گرووپە ئەتنیکە خودموختارەکان

لە درێژەدا لیستێک لە گرووپە ئەتنیکی و نەتەوەییەکان دەبینن کە بەپێی وتارە سەربەخۆکانی ویکی پێدیا بزووتنەوە و خەباتی سەربەخۆییخوازانەی بەرچاویان تێدا هەبووە.

نەتەوە بێ دەوڵەتەکانی پێشوو

هەندێ لە نەتەوە بێ دەوڵەتەکان سەربەخۆیی خۆیانیان بەدەستهێناوە. بۆ نموونە یۆنانییەکان پێش شەڕی سەربەخۆیی یۆنان، و خەڵکی ئایڕلەند پێش شەڕی سەربەخۆیی ئیڕلەند و بەنگالییەکان پێش شەڕی ئازادیی بەنگلادیش.

تا پێش ڕاگەیاندرانی سەربەخۆیی ئیسرائیل، جوولەکەکانیش وەک نەتەوەی بێ دەوڵەت ئاماژەیان بۆ دەکرا، ئەگەرچی کۆمەڵێکیش لەسەر ئەو باوەڕەن کە گرووپە جۆراوجۆرەکانی جوولەکەکان تایبەتمەندیی زۆر جیاوازیان هەیە وەک جیاوازبوونی زمان، کەلتوور، هەرێم و ئەمەش گومان و پرسیار دەخاتە سەر ئەوەیکە جوولەکەکان نەتەوەیەکی یەکدەست و یەکڕیز بن.

لە درێژەی ڕووخان و دابەشبوونی یەکێتی سۆڤیەت و ڕووخان و دابەشبوونی یۆگۆسلاڤیا چەندین گرووپی ئەتنیکی وڵاتی سەربەخۆی خۆیانیان پێکهێنا.

نەتەوە بێدەوڵەتەکان کە ھەرێمی خۆبەڕێوەبەرییان ھەیە

ئەم پێڕستە ناتەواوە؛ دەتوانیت بە فراوانکردنی بە سەرچاوەی باوەڕپێکراوەوە یارمەتیی بدەیت.

ئەمەی خوارەوە پێڕستی ئەو نەتەوانەیە کە بزووتنەوەی سەربەخۆییی بەرچاویان ھەیە.

ئەو دەوڵەتانەی کە لە ژێر بەشی نیشتماندا ڕیزبەندی کراون، وڵاتانی گرووپە نەتەوەیییەکانن کە ماڵی سەرەکیی خۆیانن و ئێستا میوانداری زۆرینەی (زیاتر لە نیوەی) دانیشتووانەکەیان دەکەن.

خەڵک	ئاڵا	زمانەکان	خێزانی زمان[kurdish-alpha 1]	ئایینی باڵادەست	دانیشتووان	کیشوەر	دەوڵەتەکان	ماڵی سەرەکی[kurdish-alpha 2]	بزووتنەوەی گێڕانەوەخوازی	تێبینی
کورد[6]		کوردی، (فەرمی) عەرەبی (زمانی کەمینە)	زمانە ئێرانییەکان	ئیسلام (سوننە، شیعە، عەلەوی)، زەردەشتی، یارسان، یەزدانێت	٣٠،٠٠٠،٠٠٠–٤٥،٠٠٠،٠٠٠[7][8]	Asia	تورکیا، ئێران، عێراق، سووریا (ماڵی سەرەکی)، ئەڵمانیا (زۆرترینی دیاسپۆرا)	کوردستان	کوردایەتی، سەربزێوییەکانی کورد لە تورکیا، سەربەخۆییخوازیی کوردان لە ئێران، تێکھەڵچوونی نێوان عێراق و کوردەکان، شۆڕشی ڕۆژاوای کوردستان، ڕێفراندۆمی سەربەخۆییی باشووری کوردستان (٢٠١٧)	ھەرێمی خۆبەڕیوەبەر لە ھەرێمی کوردستان و خۆبەڕێوەبەریی باکوور و ڕۆژھەڵاتی سووریا.[9] Data rough due to censuses not taking ethnicity in homeland countries.
Yoruba people[6]		زمانی یۆروبا	Volta-Congo languages	مەسیحییەت, ئیسلام, Yoruba religion	35,000,000[10][11]	Africa	نێجیریا, بێنین and تۆگۆ, گانا	Yorubaland	Oodua Peoples Congress
Oromo people[12]		Oromo	Cushitic languages	مەسیحی, موسڵمان, Waaqeffanna	35,000,000	Africa	ئیتیۆپیا, کینیا	ناوچەی ئۆرۆمیا	Oromo conflict
Igbo people[ژێدەر پێویستە]		Igbo, English	Volta-Congo languages	مەسیحییەت (primarily کڵێسای کاتۆلیک with significant پرۆتێستانت minorities), Indigenous beliefs	30,000,000[13]	Africa	نێجیریا (almost exclusively)	Igboland	Movement for the Actualization of the Sovereign State of Biafra, Indigenous People of Biafra	Attempted secession from نێجیریا in 1967 sparked the Nigerian Civil war
Occitan people [ژێدەر پێویستە]		Occitan, French, Italian, Spanish	زمانە ڕۆمانسییەکان	کڵێسای کاتۆلیک	16,000,000	Europe	فەڕەنسا, مۆناکۆ, ئیتالیا and ئیسپانیا (Val d'Aran)	ئوکسیتانیا	Occitan nationalism (Occitan Party, Partit de la Nacion Occitana, Libertat)	Seek self-determination, greater autonomy or total secession from فەڕەنسا.
Assamese people [ژێدەر پێویستە]		زمانی ئاسامی	Indo-Aryan languages	ھیندوویزم	15,000,000[14]	Asia	ھیندستان	Assam	Assam separatist movements, ULFA Insurgency in Northeast India	Seeks greater regional autonomy for natives of Assam or total secession from ھیندستان.[15]
ئۆیغوور [ژێدەر پێویستە]		زمانی ئۆیغووری	زمانە تورکییەکان	Sunni Islam	15,000,000[16]	Asia	چین, کازاخستان, ئۆزبەکستان	تورکستانی ڕۆژھەڵات (Uyghuristan)	Irredentism is politically fragmented (East Turkestan Liberation Organization, East Turkestan independence movement)	Limited autonomy in the شینجیانگ.
Palestinians[17]		Arabic, Hebrew	زمانە سامییەکان	Sunni Islam (majority), مەسیحییەت	5,242,679[18]	Asia	دەوڵەتی فەلەستین, ئوردن, ئیسرائیل, سووریا, لوبنان	Palestine	Palestinian nationalism (ڕێکخراوی ڕزگاریخوازی فەلەستین)	Seek self-determination from occupying powers.[kurdish-alpha 3]
Sikhs		زمانی پەنجابی	Indo‐Aryan languages	سیکیزم	30,000,000	Asia	ھیندستان	ناوچەی پەنجاب	Khalistan Movement	Seek self-determination, greater autonomy or total secession from ھیندستان.
Zulu people [ژێدەر پێویستە]		زمانی زوولوو	Volta-Congo languages	مەسیحییەت, Zulu religion	12,159,000	Africa	ئەفریقای باشوور, لیسۆتۆ, زیمبابوی, ئێسواتینی	KwaZulu-Natal	Inkatha Freedom Party	Limited autonomy in the KwaZulu-Natal region, which maintains a traditional Zulu king.
Kongo people [ژێدەر پێویستە]		Kongo language, Lingala, Portuguese, French	Volta-Congo languages	مەسیحییەت (کڵێسای کاتۆلیک and پرۆتێستانت), African Traditional Religion	10,000,000	Africa	کۆماری دیموکراتیی کۆنگۆ, کۆماری کۆنگۆ, ئەنگۆلا	Kongo	Kongo nationalism, Bundu dia Kongo	Historically occupied the independent Kingdom of Kongo.
بەلۆچەکان [ژێدەر پێویستە]		Balochi	زمانە ئێرانییەکان	سوننە	10,000,000[20]	Asia	پاکستان, ئێران, ئەفغانستان(homeland), UAE (diaspora)	بەلۆچستان	Balochistan conflict, Baloch nationalism	Seeks total independence from Pakistan.
Kabyle people [ژێدەر پێویستە]		Kabyle language, Algerian Arabic	زمانی ئەمازیغی	ئیسلام	4,000,000[21]	Africa	جەزائیر	Kabylie	Movement for the Autonomy of Kabylie, Provisional Government of Kabylia
Ahwazi Arabs [ژێدەر پێویستە]		Arabic, Persian (assimilation)	زمانە سامییەکان	شیعە	1,320,000[22]	Asia	ئێران	Al Ahwaz	Arab separatism in Khuzestan Democratic Solidarity Party of Ahwaz	Ahwazi includes 30 tribes which see themselves as a distinct Arab nation.[23] Seek self-determination, greater autonomy or total secession from ئێران.
Andalusians [ژێدەر پێویستە]		Andalusian Spanish, English (in گیبرالتار)	زمانە ڕۆمانسییەکان	مەسیحییەت (کڵێسای کاتۆلیک)	9,500,000	Europe	ئیسپانیا, گیبرالتار	Andalusia	Andalusian nationalism	See also Nationalisms and regionalisms of Spain.
پۆرتۆ ڕیکۆ[24]		Spanish, English	زمانە ڕۆمانسییەکان	مەسیحییەت (primarily کڵێسای کاتۆلیک)	9,000,000	America	ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا	پۆرتۆ ڕیکۆ	Puerto Rican Nationalist Party, Fuerzas Armadas de Liberación Nacional Puertorriqueña, Boricua Popular Army, Puerto Rican Independence Party	Unincorporated territory of the United States.
Catalans[25][26]		Catalan, Spanish, Occitan, French, Italian	زمانە ڕۆمانسییەکان	کڵێسای کاتۆلیک, نەزانینخوازی	8,500,000[27]	Europe	ئیسپانیا, ئیتالیا, ئەندۆرا and فەڕەنسا	Catalan Countries	Catalan independence movement, Catalan nationalism	See also Nationalisms and regionalisms of Spain.
Québécois[28]		French	زمانە ڕۆمانسییەکان	مەسیحییەت (کڵێسای کاتۆلیک)	8,215,000	America	کەنەدا	کێبێک	Quebec sovereignty movement, Quebec nationalism	The total population of the Province of Quebec is 8.2 million, of which over 80% are French speakers.
خەڵکی مۆن [ژێدەر پێویستە]		Mon language	Monic languages	بودیزم	8,145,500	Asia	میانمار, تایلەند	ویلایەتی مۆن	Mon Nationalism, Mon National Party, All Mon Region Democracy Party	Historically occupied the Mon kingdoms
چەرکەس [ژێدەر پێویستە]		Circassian language, Russian	Circassian languages	ئیسلام	5,000,000	Europe	ڕووسیا	Circassia	Russo-Circassian War, Circassian nationalism	Majority of the Circassians were destroyed by Russia in the Circassian genocide[29]
Karen people [ژێدەر پێویستە]		S'gaw Karen language	Karenic languages	مەسیحییەت, تراڤادا	7,000,000	Asia	میانمار, تایلەند	Kawthoolei	Karen nationalism, Karen National Union, Karen National Liberation Army
Maya peoples [ژێدەر پێویستە]		Mayan languages	Mayan languages	مەسیحییەت (کڵێسای کاتۆلیک), Maya religion	7,000,000	America	گواتیمالا, مەکسیک, بەلیز, ھۆندووراس, ئێلسالڤادۆر	Mesoamerica	Pan-Maya movement, ڕیگۆبەرتا مەنچو, Zapatista Army of National Liberation	Historically occupied the شارستانیەتیی مایا
ڤێنیتۆ[ژێدەر پێویستە]		Venetian language	زمانە ڕۆمانسییەکان	کڵێسای کاتۆلیک	5,000,000 (est.)	Europe	ئیتالیا	ڤێنیتۆ	Venetian nationalism	Many groups seek for total independence from Italy, while some just want more autonomy and recognition of Venetian language and people. Historically occupied the independent Republic of Venice.
Tibetan people [ژێدەر پێویستە]		Tibetan language, زمانی چینی	زمانەکانی سینۆ-تبیتی	بودیزم	7,000,000[30]	Asia	چین, ھیندستان, نیپال	تبت	Tibetan independence movement	Limited autonomy in the ھەرێمی ئۆتۆنۆمیی تبت. Historically occupied the Tibetan Empire.
Indian Gorkhas [ژێدەر پێویستە]		زمانی نیپاڵی	Indo-Aryan languages	ھیندوویزم	6,364,759[31]	Asia	ھیندستان	Gorkhastan	Gorkha National Liberation Front, Gorkha Janmukti Morcha	Gorkhaland is a proposed state in India demanded by the people of the Darjeeling Hills and the people of Gorkha ethnic origin on the Northern part of بەنگالی ڕۆژاوا.
Riffian people [ژێدەر پێویستە]		Riffian language, زمانی عەرەبی	Afroasiatic	ئیسلام	6,000,000[32]	Africa	مەغریب and ئیسپانیا	Rif	Rif War, Rif Republic	95% of the land is controlled by مەغریب with the rest being controlled by the Spanish territories of Ceuta and Melilla as autonomous cities.
Shan people [ژێدەر پێویستە]		Shan language, Thai	Kra-Dai	بودیزم	6,000,000	Asia	میانمار	ویلایەتی شان	Shan State Army, Declaration of independence in 2005; see also Hso Khan Pha	Historically occupied the Shan states.
Kashmiri people [ژێدەر پێویستە]		زمانی کەشمیری	Indo-Aryan languages	ئیسلام	5,600,000	Asia	ھیندستان, پاکستان and چین	کەشمیر	Insurgency in Jammu and Kashmir	Administered by India (Kashmir Valley, Jammu, Ladakh), Pakistan (ئازاد کەشمیر, Gilgit-Baltistan) and China (Aksai Chin).
Valencians [ژێدەر پێویستە]		Catalan, Spanish	زمانە ڕۆمانسییەکان	کڵێسای کاتۆلیک[33]	5,111,706	Europe	ئیسپانیا	Valencian Community	Valencian nationalism	See also Nationalisms and regionalisms of Spain.
Moro people [ژێدەر پێویستە]		Filipino language, other Philippine languages		ئیسلام	5,100,000	Asia	فلیپین	Muslim Mindanao	Moro ئۆتۆنۆمی	The Moro people of Muslim Mindanao has since been granted autonomy as the Bangsamoro Autonomous Region with the adoption of the Bangsamoro Organic Law.
Kuki-Mizo-Zo-Chin people [ژێدەر پێویستە]		Kuki-Chin languages		مەسیحییەت	5,000,000	Asia	میانمار, بەنگلادێش, ھیندستان	Mizoram, Zogam and ویلایەتی چین (میانمار)	Mizo National Front, Chin National Front, Kuki National Army, Zomi Revolutionary Army, Zomi nationalism	Kuki-Mizo-Zo-Chin are an ethnic group known by different names and speak different dialects.
Scottish people[28][26]		گادێلیی سکۆتی, Scots, English	Celtic languages	مەسیحییەت (پرۆتێستانت, Catholic minority)	5,000,000 (only Scotland)[34]	Europe	شانشینی یەکگرتوو	سکۆتلاند	Scottish independence	Formerly a دەوڵەتی سەروەر, Regional autonomy in سکۆتلاند.
Sicilians[35]		Sicilian, Italian, Gallo-Italic of Sicily, Arbëresh	زمانە ڕۆمانسییەکان	مەسیحییەت (کڵێسای کاتۆلیک)	5,000,000 (only Sicily)	Europe	ئیتالیا	سیسیلیا	Sicilian nationalism	Regional autonomy in Sicily.
Hmong people [ژێدەر پێویستە]		Hmong language		بودیزم with native	4,000,000	Asia	لاوس, چین, ڤیێتنام and تایلەند	Hmong ChaoFa Federated State	Insurgency in Laos
خەڵکی ڕۆھینگیا [ژێدەر پێویستە]		Rohingya language		ئیسلام	3,600,000	Asia	میانمار	Rohang State	Rohingya conflict	The Rohingyas are not recognized as a native ethnic group by Burmese government.[36]
Afrikaners [ژێدەر پێویستە]		ئەفریقایی		مەسیحییەت (mainly پرۆتێستانت)	3,500,000	Africa	ئەفریقای باشوور and نامیبیا	Volkstaat	Afrikaner Nationalism, Freedom Front	Afrikaners are an Ethno-racial group. Demand autonomy or total secession from South Africa.
Assyrians[37]		Assyrian Neo-Aramaic, Turoyo, Chaldean Neo-Aramaic	زمانە سامییەکان	مەسیحییەت (کڵێسای کاسۆلیکی کلدانی Syriac Christianity)	3,300,000[38]	Asia	سووریا, عێراق, ئێران and تورکیا	Assyria, Beth Nahrain (مێزۆپۆتامیا)	Assyrian nationalism, Assyrian independence movement	Historically occupied the Assyrian empire.
Basque people[26]		Basque, French, Spanish	Language isolate	مەسیحییەت (کڵێسای کاتۆلیک)	3,000,000[39]	Europe	فەڕەنسا and ئیسپانیا	Basque Country	Basque nationalism	See also Nationalisms and regionalisms of Spain.
Iraqi Turkmen people [ژێدەر پێویستە]		زمانی تورکی, زمانی ئازەربایجانی		ئیسلام	3,000,000	Asia	عێراق	Turkmeneli	بەرەی تورکمانی عێراق	Not to be confused with تورکمانی سووریا of لازقیە or Central Asian تورکمان of تورکمانستان who share only their ethnonym.[40]
Welsh people[26]		Welsh, English	Celtic languages	مەسیحییەت (پرۆتێستانت, Catholic minority)	3,000,000	Europe	شانشینی یەکگرتوو	وێڵز	Welsh independence, Welsh nationalism, Meibion Glyndŵr, Plaid Cymru	Regional autonomy in Wales. Historically occupied the independent kingdoms of Wales (Gwynedd, Powys, Dyfed, Seisyllwg, Morgannwg and Gwent).
Galician people[26]		Galician language, Spanish	زمانە ڕۆمانسییەکان	مەسیحییەت (کڵێسای کاتۆلیک)	2,800,000	Europe	ئیسپانیا	Galicia	Galician nationalism and Galician Regionalism	See also Nationalisms and regionalisms of Spain. Historically occupied the Kingdom of Galicia.
Kachin people [ژێدەر پێویستە]		Jingpo, Zaiwa, Maru, Lashi, Azi		بودیزم, مەسیحییەت, گیانکییەتی	2,750,000 (2002)[41]	Asia	میانمار	ویلایەتی کاشین	Kachin Independence Army, Kachin Independence Organisation, Kachin conflict	The tribes of Kachin Hills form the Kachin Nation.
Aragonese people [ژێدەر پێویستە]		Aragonese language, Spanish	زمانە ڕۆمانسییەکان	مەسیحییەت (کڵێسای کاتۆلیک)	2,278,000 (Spain only)[42]	Europe	ئیسپانیا	Aragon	Aragonese nationalism	See also Nationalisms and regionalisms of Spain. Historically occupied the Kingdom of Aragon.
Meitei people [ژێدەر پێویستە]		Meitei language	زمانەکانی سینۆ-تبیتی	ھیندوویزم	2,500,000	Asia	ھیندستان	Imphal Valley, Manipur	UNLF, PLA, Insurgency in Manipur, Anglo-Manipur War	Historically occupied the Kingdom of Manipur.
Chechen people [ژێدەر پێویستە]		زمانی چیچانی, Russian		ئیسلام	2,000,000	Europe	ڕووسیا	چیچان	Chechen insurgency, Chechen Republic of Ichkeria	Regional autonomy in Chechnya.
Naga people [ژێدەر پێویستە]		Tibeto-Burman dialects / Nagamese creole		مەسیحییەت	2,000,000	Asia	ھیندستان	Nagaland	Naga National Council, Insurgency in Northeast India	Regional autonomy in Nagaland.
Sardinian people[43][44][45][46]		Sardinian, Corso-Sardinian, Italian, Catalan, Ligurian	زمانە ڕۆمانسییەکان	مەسیحییەت (کڵێسای کاتۆلیک)	1,661,521	Europe	ئیتالیا	سەردینیا	Sardinian nationalism	National devolution, further autonomy or total secession from Italy.
Ryukyuan people [ژێدەر پێویستە]		Ryukyuan, Japanese		بودیزم	1,600,000[47]	Asia	ژاپۆن	دوورگەکانی ڕیووکیوو	Ryukyu independence movement	Historically occupied the Ryukyu Kingdom.
Frisians [ژێدەر پێویستە]		Frisian, Dutch, German, Danish		مەسیحییەت (پرۆتێستانت and کڵێسای کاتۆلیک)	1,500,000	Europe	ھۆڵەندا, دانمارک, and ئەڵمانیا	Frisia	Frisian National Party, Groep fan Auwerk	The creation of a new Frisian state. Historically occupied the Frisian Kingdom.
Tripuri people [ژێدەر پێویستە]		کۆکبۆرۆک	زمانەکانی سینۆ-تبیتی	ھیندوویزم	1,520,000 (2002)[48]	Asia	ھیندستان	Tripura	Tripuri nationalism, All Tripura Tiger Force, National Liberation Front of Tripura	Historically occupied the Twipra Kingdom. 1949, Tripuris had a population of 85% in Tripura, 2002 they make up 29% and became a minority in their own homeland.[48]
Boro people [ژێدەر پێویستە]		Boro	زمانەکانی سینۆ-تبیتی	ھیندوویزم Bathouism	1,300,000	Asia	ھیندستان	Bodoland	Bodo nationalism, National Democratic Front of Bodoland	National devolution or further autonomy from the India.
Tuareg people [ژێدەر پێویستە]		Tuareg language		ئیسلام	1,200,000	Africa	مالی and نیجەر	Azawad	National Movement for the Liberation of Azawad, Tuareg rebellion (2012), Northern Mali conflict	National devolution, further autonomy or total secession from Mali.
ماپوچە [ژێدەر پێویستە]		زمانی ماپوچە		مەسیحییەت (کڵێسای کاتۆلیک)	1,000,000[49]	America	ئەرژەنتین and چیلی	Wallmapu	Mapuche conflict
Asturian people [ژێدەر پێویستە]		زمانی ئاستۆریایی, Spanish	زمانە ڕۆمانسییەکان	مەسیحییەت (کڵێسای کاتۆلیک)	1,925,000 (2020)	Europe	ئیسپانیا and پورتوگال	ئاستۆریاس	Asturian nationalism	See also Nationalisms and regionalisms of Spain.
Lezgins [ژێدەر پێویستە]		Lezgian		ئیسلام	800,000+	Europe	ڕووسیا, ئازەربایجان	Lezgistan	Lezgin Nationalism	Unification of the Lezgin people in Azerbaijan and داغستان (Russia).
Fur people [ژێدەر پێویستە]		Fur, Arabic		ئیسلام	800,000[50]	Africa	سوودان	دارفوور	War in Darfur, SLM/A	Historically occupied the Sultanate of Darfur.
Māori people [ژێدەر پێویستە]		Māori, English		مەسیحییەت with native	750,000	Oceania	نیوزیلاند	نیوزیلاند	Māori protest movement
Karakalpaks [ژێدەر پێویستە]		Karakalpak language		ئیسلام	620,000	Asia	ئۆزبەکستان	Karakalpakstan	Karakalpak Nationalism	Regional autonomy in Karakalpakstan
Hawaiian people [ژێدەر پێویستە]		Hawaiian language		مەسیحییەت (کڵێسای کاتۆلیک and پرۆتێستانت) with native	527,000	Oceania	ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا	ھاوایی	Hawaiian sovereignty movement	Historically occupied the Kingdom of Hawaii.
Moravians [ژێدەر پێویستە]		Czech (Moravian), Slovak		Traditionally کڵێسای کاتۆلیک presently بێدینی	525,000[51][52]	Europe	کۆماری چیک and سلۆڤاکیا	Moravia	Moravians	Historically occupied Great Moravia
Ogoni people [ژێدەر پێویستە]		Ogoni language		مەسیحییەت with native	500,000	Africa	نێجیریا	Ogoniland	Movement for the Survival of the Ogoni People
Crimean Tatars [ژێدەر پێویستە]		Crimean Tatar, Russian, Ukrainian		ئیسلام	500,000	Europe	ئوکراینا	کریمیا	Mejlis of the Crimean Tatar People Tatars in Republic of Crimea Deportation of the Crimean Tatars	Previously an autonomous republic within Ukraine, after being invaded and annexed by Russia in 2014 the Crimean Tatars are currently seeking autonomy[53]
Sahrawi people[54]		Hassaniya Arabic (native), زمانی ئەمازیغی (native), Modern Standard Arabic (written only), and Spanish (لینگوا فرانکا)		ئیسلام (سوننە (مالیکی), سۆفییایەتی)	500,000[55]	Africa	مەغریب, جەزائیر, Mauretania	سەحرای ڕۆژاوا	Western Sahara conflict, Polisario Front, کۆماری دیموکراتیی عەرەبیی سەحرا	partially controlled by the self-proclaimed کۆماری دیموکراتیی عەرەبیی سەحرا and partially Moroccan-occupied
Chams [ژێدەر پێویستە]		Cham language		ئیسلام, ھیندوویزم, بودیزم	400,000	Asia	ڤیێتنام	South Central Coast	United Front for the Liberation of Oppressed Races, Cham rights movement[56]	Historically occupied the Kingdom of Champa. The Cham in Vietnam are only recognized as a minority, and not as an indigenous people by the Vietnamese government despite being indigenous to the region.
Corsican people [ژێدەر پێویستە]		Corsican, French, Ligurian, Italian	زمانە ڕۆمانسییەکان	مەسیحییەت (کڵێسای کاتۆلیک	322,120	Europe	فەڕەنسا	کورسیکا	Corsica Libera	Territorial collectivity in France.
Navajo [ژێدەر پێویستە]		Navajo language, Navajo language, Navajo Sign Language		Navajo Traditional, مەسیحییەت (principally کڵێسای کاتۆلیک)	300,460	America	ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا	Navajo Nation	Navajo Wars	Regional autonomy on the Navajo Nation.
Lakota people [ژێدەر پێویستە]		Lakota, English		مەسیحییەت with native	170,000[57]	America	ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا	Lakotah	Sioux Wars, Lakota Freedom Movement	Native American reservation politics.
Sami people [ژێدەر پێویستە]		Sami languages, Norwegian, Swedish, Finnish, Russian		مەسیحییەت (principally Lutheran), گیانکییەتی	Estimated 80,000[58]	Europe	فینلاند, نەرویژ, ڕووسیا and سوێد	Sapmi	Sámi politics	Have their own Parliaments in Norway, Sweden & Finland but Sami groups seek more territorial autonomy.
Inuit [ژێدەر پێویستە]		Inuit languages, Danish, English, Russian		مەسیحییەت with native	135,991	America	کەنەدا, ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا and دانمارک	ئالاسکا, باکووری کەنەدا and گرینلەند	Greenland Referendum	Semi-autonomous rule in Greenland with autonomy within the Kingdom of Denmark.
Yupik peoples [ژێدەر پێویستە]		Yupik languages, English, Russian		مەسیحییەت with native	35,567 (est.)	Asia and America	ڕووسیا and the ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا	سیبیریا and ئالاسکا	Calista Corporation, Bristol Bay Native Corporation
Pamiris [ژێدەر پێویستە]		Pamir languages		ئیسلام	135,000[59]	Asia	تاجیکستان	Badakhshan	Pamiri nationalism, Lali Badakhshan party, Tajikistani Civil War	Regional autonomy in Gorno-Badakhshan Autonomous Region
Faroese people [ژێدەر پێویستە]		Faroese language, Danish		مەسیحییەت (principally Lutheran)	66,000	Europe	دانمارک	دوورگەکانی فارۆ	Faroese independence movement	Regional autonomy in Faroe Islands.
Sorbs [ژێدەر پێویستە]		Sorbian language, German		مەسیحییەت (کڵێسای کاتۆلیک)	60,000–70,000 (est.)	Europe	ئەڵمانیا	Lusatia	Domowina	Divided into Upper Sorbs and Lower Sorbs.

سەرچاوەکان

1. Clark, Gregory, In fear of China, 1969, saying: "Tibet, although enjoying independence at certain periods of its history, had never been recognised by any single foreign power as an independent state. The closest it has ever come to such recognition was the British formula of 1943: suzerainty, combined with autonomy and the right to enter into diplomatic relations."
2. «The Legal Status of Tibet». Cultural Survival.
3. https://www.trtworld.com/magazine/who-are-the-kurds--17915
4. Encyclopedia of Stateless Nations: Ethnic and National Groups around the World, 2nd Edition: Ethnic and National Groups around the World, pp. 59–60, 79–80, 366–367
5. Richard Devetak, Christopher W. Hughes, Routledge, 2007-12-18, The Globalization of Political Violence: Globalization's Shadow
6. «Political Geography»، The Western World: Daily Readings on Geography (بە ئینگلیزی)، College of DuPage Digital Press، 2020-08-31، لە 2021-08-10 ھێنراوە
7. «Kurd | History, Culture, & Language». Encyclopedia Britannica (بە ئینگلیزی). لە ٢١ی تەممووزی ٢٠٢١ ھێنراوە.
8. «Road fatalities». dx.doi.org. doi:10.1787/862382573233. لە 2021-10-12 ھێنراوە.
9. The Kurdish Question and Turkey: An Example of a Trans-state Ethnic Conflict، Rootledge، 1997
10. «Benue-Congo languages». Encyclopedia Britannica.
11. John A. Shoup III, Ethnic Groups of Africa and the Middle East: An Encyclopedia 2011 p.237
12. Gow, G. (1 September 2004). «Translocations of Affirmation: Mediascapes and Cultural Flows among the Stateless Oromo». International Journal of Cultural Studies. 7 (3). SAGE Publications Ltd: 301–319. doi:10.1177/1367877904046304. ISSN 1367-8779. S2CID 145547845. {{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
13. James Minahan, Encyclopedia of Stateless Nations: Ethnic and National Groups around the World, 2nd Edition: Ethnic and National Groups around the World 2016 p.178
14. Mikael Parkvall, "Världens 100 största språk 2007" (The World's 100 Largest Languages in 2007), in Nationalencyklopedin
15. The United Liberation Front of Asom (ULFA), the vanguard of national liberation struggle in Assam, was formed on 7th April 1979 to bear the historic responsibility of spearheading the armed democratic struggle with the ultimate aim of establishing an independent socialist sovereign Assam.
16. «About Uyghurs | Uyghur American Association». uyghuramerican.org. لە ڕەسەنەکە لە ١٩ی حوزەیرانی ٢٠٢٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی ئازاری ٢٠٢٣ ھێنراوە.
17. «Nation States and Stateless Nations»، Keys to Understanding the Middle East (بە ئینگلیزی)، The Ohio State University، 2016، لە 2021-08-10 ھێنراوە
18. «State of Palestine Population (2021) - Worldometer». www.worldometers.info (بە ئینگلیزی). لە ٢٣ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
19. Abbas Shiblak. «Stateless Palestinians» (PDF). FMR. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی ئازاری ٢٠٢٣ ھێنراوە.
20. Syed Farooq Hasnat, Pakistan 2011 p.82
21. «The Kabyle People». لە ڕەسەنەکە لە ٢١ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢ی ئابی ٢٠١٦ ھێنراوە.
22. «Iran». Ethnologue. لە ٢٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨ ھێنراوە.
23. James B. Minahan, Encyclopedia of Stateless Nations: Ethnic and National Groups around the World, 2nd Edition: Ethnic and National Groups around the World 2016 p.13
24. Duany 2008, p. 8: Public and academic debates about whether Puerto Rico has its own national identity have always been fraught with strong political repercussions because of the Island's colonial relations, first with Spain and now with the United States. For decades, the main conceptual and political paradox in the construction of cultural identities in Puerto Rico has been the growing popularity of cultural nationalism, together with the weakness of the local movement to establish a separate nation-state. Culturally speaking, Puerto Rico now meets most of the objective and subjective characteristics of conventional views of the nation, among them a shared language, territory, and history. The Island also possesses many of the symbolic attributes of a nation, such as a national system of universities, museums, and other cultural institutions; a national tradition in literature and the visual arts; and even a national representation in international sports and beauty contests. Most important, the vast majority of Puerto Ricans imagine themselves as distinct from Americans as well as from other Latin American and Caribbean peoples (Morris 1997). sfn error: no target: CITEREFDuany2008 (help)
25. Keating، Michael (2001)، Nations Against the State: The New Politics of Nationalism in Quebec, Catalonia and Scotland (Second ed.)، Palgrave
26. Fiend، Julius (2012)، Stateless Nations: Western European Regional Nationalisms and the Old Nations، Palgrave
27. James Minahan, Encyclopedia of the Stateless Nations: Ethnic and National Groups Around the World A-Z 2002 p.402
28. Keating، Michael (2001)، Nations Against the State: The New Politics of Nationalism in Quebec, Catalonia and Scotland (Second ed.)، Palgrave
29. Richmond، Walter (9 April 2013). The Circassian Genocide. Rutgers University Press. ISBN 978-0-8135-6069-4. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
30. James B. Minahan, Encyclopedia of Stateless Nations 2nd Edition: Ethnic and National Groups around the World 2016 p.422
31. James B. Minahan, Encyclopedia of the Stateless Nations: D-K 2002 p.677
32. James B. Minahan, Encyclopedia of Stateless Nations 2nd Edition: Ethnic and National Groups around the World 2016 p.352
33. «Interactivo: Creencias y prácticas religiosas en España». La Vanguardia. ٢ی نیسانی ٢٠١٥. لە ٢٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨ ھێنراوە.
34. Jeffrey Cole, Ethnic Groups of Europe: An Encyclopedia 2011 p.235
35. James Minahan, Encyclopedia of the Stateless Nations: Ethnic and National Groups Around the World A-Z 2002 p.1714
36. Aris Ananta, Evi Nurvidya Arifin, International Migration in Southeast Asia, Institute of Southeast Asian Studies, 2004, p.267
37. «UNPO: Assyria».
38. «UNPO: Assyria». لە ٢ی ئابی ٢٠١٦ ھێنراوە.
39. Jeffrey Cole, Ethnic Groups of Europe: An Encyclopedia 2011 p.38
40. Larry Clark. Turkmen Reference Grammar. Otto Harrassowitz Verlag, 1998; p. 11. ISBN 9783447040198
41. James B. Minahan, Encyclopedia of the Stateless Nations: Ethnic and National Groups Around the World A-Z 2002 p.870
42. «Aragonese in Spain». joshuaproject.net.
43. «Eurominority – La solidarité avec le peuple palestinien». لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی حوزەیرانی ٢٠٠٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی ئازاری ٢٠٢٣ ھێنراوە.
44. Encyclopedia of the Stateless Nations, James Minahan, pg. 1661
45. Mikael Bodlore-Penlaez (2011). Atlas of Stateless Nations in Europe : Minority People in Search of Recognition. Y Lolfa Cyf. pp. 70. ISBN 978-1847713797.
46. «La Sardegna nel club delle nazioni: un capitolo nella Bibbia dell'etnie del mondo – Cronaca – L'Unione Sarda.it». ١١ی کانوونی دووەمی ٢٠١٦. لە ڕەسەنەکە لە ٤ی ئازاری ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢ی ئابی ٢٠١٦ ھێنراوە.
47. «The Amazing Ryukyu Culture». kcpwindowonjapan.com. ٥ی ئایاری ٢٠١٦. لە ٥ی ئایاری ٢٠١٦ ھێنراوە.
48. James Minahan, Encyclopedia of the Stateless Nations: S-Z 2002 p.1915
49. Christopher Blomquist, A Primary Source Guide to Chile 2005 p.15
50. James Stuart Olson, The Peoples of Africa: An Ethnohistorical Dictionary 1996 p.183
51. «Census 2011 – final results».
52. «Statistics» (PDF). portal.statistics.sk. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ١٧ی نیسانی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی ئازاری ٢٠٢٣ ھێنراوە.
53. «Crimean Tatars' want autonomy after Russia's seizure of peninsula». Reuters. 29 March 2014. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
54. Mariano Aguirre, Vers la fin du conflit au Sahara occidental, Espoirs de paix en Afrique du Nord Latine in: Le Monde diplomatique, Novembre 1997
55. Department of Economic and Social Affairs Population Division (2009). «World Population Prospects, Table A.1» (PDF). 2008 revision. United Nations. لە 12 March 2009 ھێنراوە. {{cite journal}}: بیرخستنەوەی journal پێویستی بە |journal= ھەیە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
56. «Cham». Minority Rights Group. ١٩ی حوزەیرانی ٢٠١٥.
57. The American Indian and Alaska Native Population: 2010
58. Sámi people (١٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٥). «Sámi in Sweden». sweden.se.
59. «Итоги переписи населения Таджикистана 2000 года: национальный, возрастной, половой, семейный и образовательный составы». www.demoscope.ru. لە ١٥ی ئازاری ٢٠١٨ ھێنراوە.

بەستەرە دەرەکییەکان

کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە نەتەوەی بێدەوڵەت تێدایە.

• دەروازەی سیاسەت
• دەروازەی جوگرافیا
• دەروازەی کۆمەڵگا
• دەروازەی وڵاتەکان

1. ھەروەھا دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە تێگەیشتن لە نزیکیی کولتووری/نەتەوەیی لەگەڵ کەسانی دیکەی ئەو گرووپە زمانە، بەڵام مەرج نییە. گەورەترین خێزانی زمان پێشنیار ناکرێت، چونکە ژمارەیەکی زۆر لە خانەکان ناوەڕۆکی ھاوشێوەیان دەبێت.
2. نیشتمانی داواکراوی مێژوویی یان پێشنیارکراو.
3. Although the Palestinians are the majority in Jordan, the country was not created as a nation state for the Palestinians.^[19]