جێنشینی پێغەمبەر محەممەد
From Wikipedia, the free encyclopedia
جێنشینی پێغەمبەر محەممەد پرسێکی سەرەکییە کە لە سەدەی یەکەمی مێژووی ئیسلامیدا کۆمەڵگەی موسڵمانان بۆ چەند دابەشبوونێک دابەش کرد و دیارترینیان لەنێو ئەو مەزھەبانەدا لقە شیعەکان و سوننەکانی ئیسلام بوون. ئیسلامی سوننە پێداگری دەکات کە ئەبوبەکر جێنشینی شەرعی پێغەمبەر محەممەد بووە لەسەر بنەمای ھەڵبژاردن. ئیسلامی شیعە پێی وایە عەلی کوڕی ئەبووتاڵیب جێنشینی دیاریکراوی پێغەمبەر محەممەد بووە.
بۆچوونە جیاوازەکان سەبارەت بە جێنشینی بە پلەی یەکەم لەسەر بنەمای لێکدانەوەی جیاوازی ڕووداوەکانی سەرەتای مێژووی ئیسلامی و ھەروەھا بۆ فەرموودەکان. سوننەکان پێیان وایە کە محەممەد جێنشینی دانەناوە و لەبری ئەوە مەبەستی ئەوە بووە کە کۆمەڵگەی موسڵمانان لە نێوان خۆیاندا سەرکردەیەک ھەڵبژێرن. ئەوان حوکمی ئەبوبەکر کە لە سەقیفە ھەڵبژێردرابوو و دەسەڵاتی جێنشینەکانی کە پێکەوە بە خەلیفەکانی ڕاشدین ناودەبرێن. لە لایەکی دیکەوە شیعەی دوازدە ئیمام پێیان وایە عەلی پێشتر لەلایەن محەممەدەوە وەک میراتگری خۆی کاندید کرابوو، دیارترینیان لە کاتی ڕووداوی غەدیر خومدا بوو، ئەمەش دوای دابەزینی ئایەتی ٥:٦٧ی[1] دەقی ئایینی ناوەندی ئیسلام کە قورئانە. ئەو دەسەڵاتدارانەی دوای محەممەد کەوتن بە ناشەرعی دەڕوانن. بەڵکو جێنشینی حەقی پێغەمبەر محەممەد پێی وایە عەلی و یازدە ئیمامی دەستنیشانکراوی ڕەچەڵەکی ئەو بن. لە بیروباوەڕی دوازدەی شیعەدا دوا ئیمامی ئەم ئیمامانە مەھدی، لە ساڵی ٢٦٠ی کۆچی (٨٧٤ی زایینی) چووە ناو جادووگەری، بەھۆی دوژمنایەتی دوژمنەکانی ناچار بووە.[2] ھاتنی مەھدی لەلایەن زۆربەی موسڵمانانەوە چاوەڕوان دەکرێت، ھەرچەندە مەزھەبە جیاوازەکان بۆچوونی جیاوازیان لەبارەیەوە ھەیە.