Ksilem (grč. ξύλον - ksilon = drvo) je, uz floem, jedno od dva tipa transportnog tkiva kod vaskularnih biljaka. Najbolje poznato ksilemsko tkivo je drvo, iako ga imaju i druge biljke. Osnovna funkcija mu je transport vode i biljnih nutrijenata.[2]
Nekada se smatralo da se provodnim elementima ksilema isključivo transportira voda sa mineralnim tvarima, od korijena do svih dijelova biljke, a prems novijim saznanjim, u ksilemskom soku mogu naći
- mnogi organski spojevi koje proizvodi i korijen (npr. alkaloidi) ili ih biljka usvaja iz tla;
- aminokiseline i amidi koji sestvaraju prilikom redukcije nitrata i ugrađivanja soli amonija u organske spojeve.
- u proljeće kod višegodišnjih biljaka, prije listanja, biljka se, preko ksilema, iz korijena i različitih podzemnih organa za skladištenje (gomolji, lukovice, rizomi i sl.) snabdijeva organskim materijama;
- klijanje mlade biljke kroz ksilem transportiraju organske materije iz sjemena ili drugih podzemnih organa;
- transportuju se biljni hormoni, citokinini i giberelini, koje proizvodi korijenski meristem;
- prenose spore i toksini patogenih gljiva i virusi.
Zbog transpiracije u nadzemnim dijelovima biljke i apsorpcije vode u korijenu, javlja se razlika u pritisku, koja se naziva usisna sila, a koja omogućava kretanje vode naviše.
Ksilem je građen od mrtvih ćelija sa odrvenjelim zidovima, koje se nazivaju:
- traheje i traheide
- parenhimsko tkivo ksilema
- mehanički tkivo, libriformna vlakna
Traheje i traheide
Obje ove vrste ćelija su mrtve, bez protoplasta, sa zadebljalim, lignificiranim zidovima koji mogu izdržati i snažniji pritisak. Traheje su cijevi, duge do 10 cm, a nastaju uzdužnim spajanjem ćelija. Uzdužni zidovi ćelija koje će obrazovati traheju odrvenjavaju, a njihovi poprečni zidovi djelimično ili potpuno nestanu.
Prema obliku zadebljanja zidova, traheje mogu biti:
- prstenaste – u organima koji rastu;
- spiralne – također u organima koji rastu;
- mrežaste – sa nezadebljalim dijelovima zidova, pa je kroz njih moguć bočni transport; prema obliku nezadebljalih dijelova mogu biti
- jamičaste,
- stepeničaste i sl.
Traheide su izdužene ćelije najčešće sa šiljatim vrhovima. Transport materija odvija se kroz dvostruko opšančene jamice na radijalnim i poprečnim zidovima. Ove jamice se nalaze na mjestima odvajanja primarnog od sekundarnog zida. One su filogenetski stariji elementi od traheja, prisutni kod Pteridophyta i golosjemenjača gdje, zbog odrvenjelih zidova, pored provodne, imaju i značajnu mehaničku ulogu.
Primarni ksilem
Primarni ksilem sastoji se od dva elementa ksilema:
- Protoksilem: za vrijeme ontogeneze primarnog ksilema, prvo provodljivo diferencirano tkivo je protoksilem, koji sazrijeva u rastućim organima i podložan je stresu, pri čemu su mu sudovi prstenasti ili spiralno oblikovani, zadebljanja koja mu omogućavaju da se prilagodi rastu.
- Metaksilem: nalazi se kada je biljka još mlada i raste, ali sazreva kada biljka dovrši svoje izduživanje. Ne treba ga prilagođavati rastu, obično se sastoji od skalarnih, mrežastih i tačkastih sudova.
Promjer sudova metaksilema veći je od onih u protoksilemu.
Sekundarni ksilem
Sekundarni ksilem nastaje iz kambija, a čine ga:
- Provodni elementi: traheje (sudovi), čiji se elementi spajaju perforacijama u baznim zidovima, i traheide, cijevi čije su ćelije slične elementima traheja, ali se preklapaju bez perforacija zidova baznih ćelija.
- Neprovodni elementi: aksijalni i radiomedularni parenhim i sklerenhimska vlakna (ksilemska vlakna)
Reference
Bibliografija
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
