Multics

Multics (engleski: Multiplexed Information and Computing Service) jest vremenski dijeljeni operativni sistem.^[4][5] Gotovo svi moderni operativni sistemi su na neki način bili pod uticajem Multics-a, posebno Unix i Unixoidni sistemi.

Multics
Razvijatelj	MIT, GE, Bell Labs
Napisan u	PL/I, Asembler[1]
Radno stanje	Razvoj završen, simulator dostupan
Izvorni model	Otvoreni kod
Opća dostupnost	1969; prije 56 godina (1969)
Najnovija stabilna verzija	12.6f / {decembar 2016; prije 8 godina (2016-12)
Dostupan u	Engleski
Podržane platforme	GE-645 cetnralni računari, Honeywell 6180
Vrsta kernela	Monolitni kernel
Korisnički interfejs	CLI
Licenca	Originalno vlasnički, Otvoreni softver od 2007[2][3]

Nastanak

Multics je započet 1964. godine na Cambridgeu, Massachusetts kao zajednički projekt MIT-a, General Electricsa i Bell Labsa. Razvijen je na GE 645 namjenski dizajniranom mainframe računaru isporučenom 1967. godine MIT-u, koji je prvi takve vrste.

Zamišljen je kao komercijalni proizvod, nije se pokazao kao uspješan. Zbog svojih novih ideja imao je jako veliki uticaj na nauku o računarstvu, uprkos raznim nedostacima.^[6]

Nove ideje

Multics je među prvim implementirao "single-level store" za pristup podacima, i time odbacio razlikovanje između datoteka (koje se nazivaju segmenti u Multicsu) i procesne memorije. Memorija procesa se sastojala isključivo od segmenata koji su preslikani u njegov adresni prostor. Da bi ih pročitao ili upisao, proces je jednostavno koristio uobičajene instrukcije procesora (CPU), a operativni sistem se pobrinuo da sve izmjene budu spremljene na disk.

Također jedna od glavnih novih ideja Multics-a bila je dinamičko vezivanje, u kojem pokrenuti proces može zatražiti dodavanje drugih segmenata u njegov adresni prostor, segmente koji bi mogli sadržavati kôd koji bi onda mogao izvršavati.

Multics je bio prvi glavni operativni sistem koji je od početka dizajniran kao siguran sistem.^[7] Ipak, mnogi su uspjeli da prevaziđu tu sigurnost u ranim verzijama Multics-a ^[8]

Multics je bio prvi operativni sistem koji je imao hijerarhijski datotečni sistem,^[9][10] a nazivi datoteka mogli su biti gotovo proizvoljne dužine i sintakse. Bile su podržane i simboličke veze između direktorija. Također je prvi imao komandni procesor - ideja koju je kasnije naslijedila Unix ljuska. Ujedno je i jedan od prvih koji je napisan jezikom na visokom nivou (Multics PL/I), nakon što je Burroughs MCP sistem napisan u ALGOL-u.^[1]

Uticaj na druge projekte

Unix

Multics je imao veliki uticaj na Unix kojeg su originalni isprogramirali Multics programeri Ken Thompson i Dennis Ritchie. Međtuim, interni dizajn Unixa je bio dosta drukčiji, čiji je fokus bio na tome da sistem ostane malen i jednostavan, i tako ispravi neke nedostatke Multics-a koji je imao dosta velike sistemske zahtjeve za resursima.

Ken Thompson, u jednom intervju iz 2007. godine ^[11] je opisao Multics kao prekomplikovan i skoro neupotrebljiv operativni sistem.

Ostali operativni sistemi

Multics je imao veliki uticaj i na PRIMOS kojeg je stvorio William Poduska. On će kasnije osnovati Apollo Computer čiji su AEGIS i Domain/OS operativni sistemi bili kolokvijalno nazvani kao "Multics u kutiji šibica".

Stratus VOS operativni sistem je bio još jedan operativni sistem koji je usvojio ključne koncepte Multicsa i smatra se kao najdirektnijim nasljednikom Multicsa koji se i dalje razvija i koristi danas.

Također pogledajte

• Dijeljenje vremena