Jan Václav Stamic

Jan Václav Antonín Stamitz (kasnije, tokom svog života u Mannheimu, germanizovan kao Johann Wenzel Anton Stamitz,^[1]^[2] 18. juna 1717, Deutschbrod, Bohemia - 27. mart 1757, Mannheim, Rajnski Palatinat) bio je češki kompozitor i violinista. Njegova dva preživjela sina, Carl i Anton Stamitz, bili su jedva manje važni kompozitori od oca. Njegova muzika je stilski prijelaz između baroknog i klasičnog perioda. Jan Vaclav Stamitz je bio jedan od značajnih kompozitora ranog klasičnog perioda u muzici i osnivač poznate kompozitorske Mannheimske škole, .

Stamitzova porodica je došla iz Marburga (danas Maribor, Slovenija), a sam Jan Stamitz je bio rođen u mjestu Německý Brod (od 1945. Havlíčkův Brod). Njegovi roditelji i braća su bili veliki ljubitelji umjetnosti, a posebno njegov otac Antonín Ignác koji je bio orguljaš u lokalnoj crkvi. Joseph František je bio slikar, a Antonin Tadeáš i Václav Jan su obojica bili muzičari tokom svog života. Stamitz je dobio prvo školovanje u Nemeckom Brodu, a njegovo prvo muzičko obrazovanje najverovatnije je došlo od njegovog oca. Godine 1728. upisao se u jezuitsku gimnaziju u mjestu Jihlava gdje je dobio obuku od bohemijskih jezuita, čiji visok standard muzičkog obrazovanja je proizvelo studente koji su kasnije postali poznati evropski muzičari.

Proveo je akademsku godinu 1734-1735 na Univerzitetu u Pragu. Nakon samo godinu dana, napustio je univerzitet da bi napravio karijeru violinskog virtuoza. Njegove aktivnosti tokom šestogodišnjeg perioda od njegovog odlaska sa univerziteta 1735. godine do njegovog imenovanja u Mannheimu oko 1741. nisu precizno poznati.

Imenovan je muzičarem na dvoru u Mannheimu 1741. ili 1742. godine. Najverovatnije je njegov angažman posljedica kontakata napravljenih tokom vojnog osvajanja Bohemije i krunisanja Carla Alberta (Karlo VII, car Svetog rimskog carstva) iz Bavarske, bliskog saveznika Rajnskog Palatinata. U januaru 1742. godine Stamitz je ispred Mannheimskog dvora nastupao povodom svečanosti stupanja u brak Karlom Teodorom, koji je za manje od godinu dana kasnije nasledio svog ujaka Karla Philippa kao Elektor Rajnskog Palatinata. Karl Albert je bio među svadbenim gostima. U Mannheimu Stamitz je muzički vrlo brzo napredovao, tako da je 1743. postao prvi dvorski violinista. Dobio je povećanje plate sa 200 na 900 zlatnih guldena, najviše od bilo kojeg drugog instrumentaliste u Mannheimu. Godine 1745. ili 1746. dobio je titulu concertmeister. Akademije koje su predstavljale Mannheimsku školu i Mannheimski orkestar, bile su glavna odgovornost concertmeistera, a Stamitz je trebao pripremiti i voditi nastup, izvoditi koncerte i pružiti svoje vlastite orkestarske kompozicije. 27. februara 1750. godine proglašen je za instrumentalnog muzičkog direktora. Ostale dužnosti i odgovornosti Stamitza uključuju nadzor i izvođenje kamerne muzike, kao i nastupi u orkestru za vrijeme izvođenja određene opere, baletske produkcije, balova i crkvene službe. Njegov orkestar se pridružio grupi kompozitora, tzv. Mannheimskoj školi, na čijem je čelu bio Stamitz, čiji su članovi bili: Ignaz Holzbauer (1711-1783), Franz Xaver Richter, a kasnije Chritian Cannabich i stamitzov sin Karl.

Stamitz se oženio Marijom Antonijom Lüneborn 1. jula 1744. Imali su petero djece: Carl Philipp, Maria Franziska, Anton Thadäus Nepomuk i dvoje djece koja su umrla u djetinjstvu.

Vjerovatno krajem leta 1754, Stamitz je proveo godinu dana u posjeti Parizu, možda na poziv muzičkog mecene Alexandra Le Riche de La Poupelinièrea sa kojim je ostao, pojavljujući se u javnosti tamo prvi put na Koncertu spirituel 8. septembra, 1754. godine. Njegov pariski uspjeh doveo je do objavljivanja njegovih Orkestralnih tria, Op. 1 (zapravo simfonije za gudački orkestar), a možda i drugih njegovih radova od strane različitih izdavača.

Vjerovatno se kasnije vratio u Mannheim u jesen 1755. godine, gdje je umro u proljeće 1757. godine u 39. godini života.

Najvažnije kompozicije Jana Vaclava Stamitza su njegovih 58 simfonija i 10 orkestralnih tria. Orkestralna tria, iako često označavana kao simfonije, zapravo su negdje između simfonije i kamernog tria i mogu se svirati sa ili bez udvostručavanja muzičkih dionica. Stamitz je također komponirao brojne koncerte (concertos) za violinu, 2 za violu, 12 za flautu i po jedan za obou i klarinet. Komponirao je veliku količinu kamerne muzike za različite instrumentalne kombinacije, kao i osam vokalnih radova, uključujući i njegov široko distribuirani koncert Misa u D-duru.

Njegove inovacije u razvoju simfonije svrstavaju ga među pionire svog vremena po doprinosima ovom muzičkom obliku. Stamitz je bio prvi veliki kompozitor koji je koristio četiri stavka u simfoniji. Štaviše, često je koristio treći stavak menuet sa triom, oblik koji će mnogi drugi kompozitori usvojiti kasnije, među kojima i Beethoven. Njegovi prvi stavci u simfonijama često su sumirali strukturu onoga što bi postalo tipični sonatni oblik prve teme, druge teme, razvojne teme i reprize. On je komponirao najmanje 72 simfonije, od kojih je preostalo samo 58. Napisao je i deset orkestralnih tria, od kojih devet dolazi iz njegovog zrelog perioda i po značaju se skoro svrstavaju među simfonije. Napisao je niz koncerata, kamerne muzike i sakralne muzike. Nijedan od njegovih originalnih rukopisa nije sačuvan, što stvara poteškoće u određivanju datuma nekih njegovih kompozicija.