Berlin
glavni i najveći grad Njemačke From Wikipedia, the free encyclopedia
Berlin je glavni i najveći grad Savezne Republike Njemačke, posebna savezna država i najveći grad Evropske unije.[5][6]
Berlin | |
|---|---|
Glavni grad i savezna pokrajina | |
| Berlin | |
.jpg) Panorama Berlina | |
 Zastava  Grb | |
  Berlin | |
| Koordinate: 52°31′12″N 13°24′36″E | |
| Država |  Njemačka |
| Pokrajina | Berlin |
| Vlada | |
| • Gradonačelnik | Kai Wegner (CDU) |
| Površina[1] | |
| • Glavni grad i savezna pokrajina | 891,7 km2 |
| • Urbano | 3.743 km2 |
| • Metro | 30,546 km2 |
| Nadmorska visina | 34 m |
| Stanovništvo (31. 12. 2022)[2] | |
| • Glavni grad i savezna pokrajina | 3.755.251 |
| • Gustoća | 4.211,34 /km2 |
| • Urbano | 4.473.101[3] |
| • Metro | 6.340.918[4] |
| Vremenska zona | CET (UTC+1) |
| • Ljeti (DST) | CEST (UTC+2) |
| Poštanski broj | 10001–14199 |
| Pozivni broj | 030 |
| ISO 3166 kod | DE-BE |
| Registracija vozila | B |
| Veb-sajt | www |
Berlin je kroz burnu njemačku historiju bio glavni grad različitih njemačkih država, kao što su Grofovija Brandenburg, Kraljevina Pruska, Njemačko carstvo ili Njemačka Demokratska Republika (DDR). Od 3. oktobra 1990. i njemačkog ujedinjenja, Berlin je ponovo njemački glavni grad, a od 1999. grad je i sjedište Parlamenta (Bundestag) i Vlade Njemačke (Bundesregierung).
Grad je važno prometno čvorište u ovom dijelu Evrope, kao i značajan privredni, kulturni i obrazovni centar sa brojnim univerzitetima, visokim školama, naučnim ustanovama, teatarskim kućama, muzejima i kulturnim spomenicima.
Prvi doseljenici
Oko 720. godine dva slavenska plemena su se naselila na području Berlina. Porodica Havel se naselila uz rijeku Havel sa glavnim naseljem Brenabor, kasnije nazvanim Brandenburg. Bliže rijeci Spree u današnjoj četvrti Köpenick, naselili su se Šprevani.
Oko 750. godine Havelovci su osnovali još jedno mjesto pored rijeke Havel, bliže današnjem Berlinu, pod imenom Spandou (današnji Spandau). Spandau i Köpenick, zaštićeni zidinama oko 825. godine, ostala su glavna naselja na području današnjeg Berlina sve do 11. vijeka.
Berlin je jedan od najmlađih evropskih gradova, osnovan u 12. vijeku. Grad se prvobitno sastojao od dva naselja, Berlina i Cöllna, s obje strane rijeke Spree u današnjem okrugu Mitte. Cölln se prvi put spominje u dokumentima 28. oktobra 1237. godine, a Berlin 1244. godine. Centar grada je izgorio 1830. godine, kada je uništen veliki broj dokumenata iz tog vremena.
Pruska
Uz krunisanje princa Fridrika III. za pruskog kralja pod imenom Fridrih I. Berlin je dobio status glavnog grada Pruske. Značaj Berlina je rastao jačanjem Pruske, koja je postala evropska sila.
Hobrehtov plan iz 1862. godine bio je prvi značajniji plan razvoja grada Berlina, odnosno njegove urbane strukture. Plan se smatra začetnikom modernog Berlina, a u vrijeme nastanka bio je u velikoj mjeri negativno kritikovan od strane brojnih arhitekata, a kasnije i urbanista, jer se ova naučna disciplina u to vrijeme tek razvijala.
Prije njega, svaki gradski kvart je planirao svoj razvoj i taj plan predao caru, a ovaj plan je prvi jedinstveni urbanistički plan u kojem se Berlin vidi kao cjelina.
Berlin se nalazi na istoku Savezne Republike Njemačke, 70 km zapadno od granice sa Poljskom, a u potpunosti ga okružuje savezna država Brandenburg i graniči sa Potsdamom, glavnim gradom Brandenburga. Jedna je od najvećih njemačkih metropola. Urbano područje Berlina, koje ima oko 4,5 miliona stanovnika, drugo je najnaseljenije urbano područje u Njemačkoj nakon Ruhra.[3] Regija glavnog grada Berlin-Brandenburg ima oko 6,2 miliona stanovnika i treća je po veličini metropolitanska regija Njemačke nakon regija Rajna-Ruhr i Rajna-Majna.[7]
Berlin se prostire na obalama rijeke Spree, koja se ulijeva u Havel (pritoku Elbe) u zapadnoj četvrti Spandau. Među glavnim topografskim karakteristikama grada su mnoga jezera u zapadnim i jugoistočnim opštinama koje formiraju Spree, Havel i Dahme, od kojih je najveće jezero Müggelsee. Zbog svog položaja u Evropskoj ravnici, Berlin je pod utjecajem umjerene sezonske klime. Otprilike jednu trećinu gradske površine čine šume, parkovi, bašte, rijeke, kanali i jezera.[8]
Organizacija grada
Prema Reformi područja od 10. juna 1998. broj je gradskih općina u Berlinu smanjen sa 23 na 12. Od tada se Berlin upravno dijeli na sljedeće općine:[9]
- Charlottenburg-Wilmersdorf
- Friedrichshain-Kreuzberg
- Lichtenberg
- Marzahn-Hellersdorf
- Bezirk Mitte
- Neukölln
- Pankow
- Reinickendorf
- Spandau
- Steglitz-Zehlendorf
- Tempelhof-Schöneberg
- Treptow-Köpenick
Klima
Grad se nalazi u području umjerene kontinentalne klime. Prosječna godišnja temperatura iznosi 9,2 stepena Celzijusa, a srednja godišnja količina padavina 578 mm.
Najtopliji mjeseci su juni, juli i august, sa prosječnim temepraturama između 16,6 i 18,4 stepeni Celzijusa, a najhladniji mjeseci decembar, januar i februar sa prosječnim temepraturama između 0,5 i 1,8 stepeni Celzijusa.
Prema podacima iz 2015. godine, čak 14,1% stanovnika Berlina nije imalo njemačko državljanstvo. Glavna manjina je tursko stanovništvo sa skoro 100.000 stanovnika, dok su određene društvene grupe prostorno raspoređene u pojedinim dijelovima grada. Kreuzberg se ističe kao dio grada s najviše stranaca.
Jezik
U Berlinu se prvobitno govorilo istočno-niskonjemački. Izumro je u gradu kao pisani jezik u 16. vijeku, a kasnije i kao govorni jezik. Sadašnji berlinski njemački dio je grupe Berlin-Brandenburg u okviru srednjogermanskih jezika.
- Konrad Zuse - njemački inženjer i pionir u oblasti računarstva
- Alexander von Humboldt - njemački istraživač
- Marlene Dietrich - glumica i pjevačica
- Ludwig Tieck - njemački književnik
- Karl Bleibtreu - njemački književnik
- Vilim II., njemački car
- Paul von Heyse - njemački književnik
- Alfred Wegener
- Jérôme Boateng
- Verdienstorden der Bundesrepublik Deutschland
- European Film Award
- Verdienstorden des Landes Berlin
- Leo-Baeck-Preis
- Bambi
- Prix Europa
- Berlinska glavna željeznička stanica
- Berlinski metro
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
