Alopatrična specijacija

Allopatrična specijacija (grč. ἀλλός - allos = drugo, drugačije + πατρία – patria = otadžbina, domovina = + πατρίς , πατρία – patria = otadžbina, domovina) ili alopatrijska specijacija, poznata i kao geografska specijacija je proces postanka novih vrsta organizama kada je biološke populacije iste vrste postaju vikarne ili međusobno izolirane u mjeri koja sprečava ili ometa razmjenu genetičkog materijala. ( Vikarne vrste su one koje na nekom kontinuiranom području, na određenim mjestima zamjenuju jedna drugu, u istim ili srodnim ekosistemima).^[1][2][3][4]

Ovakva specijacija može biti rezultat biloškog širenja vrsta, što podrazumijeva emigracije ili geografske promjene, kao što su formiranje planinskih lanaca I otoka ili ljudskih aktivnosti velikih razmjera (na primjer poljoprivredni i geađevinarski zahvati). Vikarne populacije tada ulaze u genotipsku i/ili fenotipsku divergenciju zato što:

• (a) postaju izloženi različitim selekcijski pritiscima,
• (b) samostalno prolaze kroz genetički drift, i
• (c) imaju različite mutacije u genskom fondu populacija.

U odvojenim populacijama tokom vremena u populacijama mogu evoluirati u izrazito različite karakteristike. Ako sa geografske barijere kasnije uklone, pripadnici dvije populacije su u mogućnosti za uspješno međusobno parenje, kada sev genetički izolirane grupe pojavljuju kao različite vrste. Alopatrična izolacije je ključni faktor u specijaciji i najopćiji proces kojim nastaju nove vrste. Adaptivna radijacija, kao što je zapazio Charles Darwin kod Galapagoskih zeba, posljedica je alopatrične specijacij između otočnih populacija.^[5]

Izolacijski mehanizmi

Glavni članak: Genetička izolacija

[[Datoteka:Speciation modes.svg|right|thumb|360px|Poređenje allopatrične, peripatrične, parapatrične i simpatrične specijacije Alopatrična specijacija se može pojaviti kada je vrsta podijeljena na geografski izolirane populacije. Takvo odvajanje obično se naziva vikarnost. Allopatrično i allopatrija su termini biogeografije, koji se odnosa na organizme čije su rasponi rasprostranjenja potpuno odvojeni i ne javljaju se skupa na bilo kojem mjestu. Ako su ovi organizmi blisko susjedni (npr. sestrinske vrste), njihova distribucija je obično rezultat allopatrične specijacije. Odvajanje se može pripisati bilo geološkim procesima ili širenju populacije.^[1]

Postoje različiti pristupi klasifikaciji oblika izolacijskih barijera, odnosno mehanizama kojima se sprečava slobodan tok gena između lokalnih populacija istovrsnih organizama, pri čemu se prepoznatljivo diferenciraju oni koji se bave specijacijom biljnih i životinjskih vrsta. U novije vrijeme se, umjesto izolacije, u istom smislu, pominje tok gena, iako on sam po sebi nije faktor specijacije (koju sprečava), a to postaje onda kada oslabi ili ga uopće nema.

Klasičnu kategorizaciju mogućih tipova izolacije elaborirao je najugledniji istraživač u ovoj oblasti u drugoj polovini 20. vijeka – Ernst Mayr. Sažetak njegovog shvatanja izolacije kao jednog od četiri glavna faktora evolucije prikazan je u tabeli ispod.^[6]

Barijera − Mehanizam

Barijere među roditeljima: 2 − 6 Barijere u hibridima: 7 − 10

Vanjske barijere 1. Prostorna (geografska) izolacija 2, Ekološka (ekogeografska) izolacija 3. Ekološka izolacija simpatričnih tipova 4. Sezonska izolacija 5. Mehanička izolacija

Unutrašnje barijere 6. Gametska izolacija 7. Zigotna invijabilnost 8. Hibridna slabost 9. Hibridna sterilnost 10. Hibridno iznurenje

Također pogledajte

• Specijacija
• Genetička izolacija
• Biogeografija

Reference

1. Rieger R. Michaelis A., Green M. M. (1976): Glossary of genetics and cytogenetics: Classical and molecular. Springer-Verlag, Heidelberg - New York, ISBN 3-540-07668-9; ISBN 0-387-07668-9.
2. Dobzhansky T. (1970): Mankind envolving: The evolution of the human species. Bantam Books, New York, ISBN 05526-539-0X; ISBN 978-05526-5390-9.
3. Hadžiselimović R. (2005): Bioantropologija – Biodiverzitet recentnog čovjeka. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, ISBN 9958-9344-2-6.
4. Cavali-Sforza L. L., Bodmer W. F. (1999): The genetics of human populations. Dover PublicTIONS, Inc., Mineola, New York, ISBN 0-486-40693-8.
5. Berberović Lj., Hadžiselimović R. (1977): Rječnik nauke o evoluciji. Svjetlost, Sarajevo.
6. Mayr E. (1970): Populatiomns, species, and evolution – An abridgment of Animal species and evolution. The Belknap Press of Harvard University Press, Cambridge, Massachussets and London, England, ISBN 0-674-69013-3.