Organizam (od grčkog, organon, "instrument, oruđe") jeste svaki živi sistem koji funkcioniše kao pojedinačni entitet.[1] To je složeni prilagodljivi sistem organa koji utiču jedan na drugi na način koji im omogućava da funkcionišu kao manje-više stabilna cjelina, s hijerarhijom koja ima svojstvo života. Svi organizmi se sastoje od ćelija (ćelijska teorija).[1] Ideja o organizmu zasniva se na konceptu minimalne funkcionalne jedinice života. Tri osobine igraju glavnu ulogu u kvalifikaciji organizma:
- nekompartabilnost - struktura koja se ne može podijeliti bez gubitka funkcionalnosti,[2]
- individualnost - entitet ima istovremeno držanje genetske jedinstvenosti, genetske homogenosti i autonomije,[3]
- različitost – genetske informacije moraju održavati otvoreni sistem (ćeliju).[4]
Organizmi su klasifikovani prema taksonomiji u grupe kao što su višećelijske životinje, biljke i gljive; ili jednoćelijski mikroorganizmi kao što su protisti, bakterije i archaea.[5] Sve vrste organizama su sposobne za reprodukciju, rast i razvoj, održavanje i određeni stepen odgovora na podražaje. Insekti, lignje, tetrapodi, gljive i vaskularne biljke su primjeri višećelijskih organizama koji razlikuju specijalizovana tkiva i organe tokom razvoja.
Jednoćelijski organizam može biti ili prokariot ili eukariot. Prokariote predstavljaju dva odvojena domena – bakterije i archaea. Eukariotske organizme karakteriše prisustvo membranom vezanih staničnih jezgri i sadrže dodatne membranom vezane odjeljke zvane organele (kao što su mitohondrije kod životinja i biljaka i plastidi u biljkama i algama, za koje se općenito smatra da potječu od endosimbiotskih bakterija).[6] Gljive, životinje i biljke su primjeri carstva organizama unutar eukariota.
Procjene o broju postojećih vrsta na Zemlji kreću se od 2 miliona do 1 milijarde,[7] od kojih je preko 1,7 miliona dokumentovano.[8] Procjenjuje se da je preko pet milijardi vrsta to jeste više od 99% svih vrsta koje su ikada živjele, izumrlo.[9]
Godine 2016. identifikovan je skup od 355 gena iz posljednjeg univerzalnog zajedničkog pretka (LUCA) svih organizama sa Zemlje.[10][11]
Prema definiciji Ludviga fon Bertalanfi živi organizam je postepeni razvoj otvorenih sistema koji se prilagođavaju okolnim uslovima i održavaju sami sebe u cjelosti. Pojam organizam je uveo Georg Ernst Stahl u 18. vijeku. U tom vremenu se život smatrao kao jedinstvena i zasebna kategorija s vlastitim principima. To je dovelo do napretka biologije. U početku su višećelijski organizmi bili tom definicijom priznati, a danas obuhvataju i jednoćelijske organizme (npr. ameba).[12][13]
Definicije
Organizam se može definisati kao sklop molekula koji funkcioniše kao manje ili više stabilna cjelina koja pokazuje svojstva života. Definicije iz rječnika mogu biti široke, koristeći izraze kao što su "bilo koja živa struktura, kao što su biljka, životinja, gljiva ili bakterija, sposobna za rast i reprodukciju".[14] Mnoge definicije isključuju viruse i moguće neorganske oblike života koje je stvorio čovjek, jer virusi zavise od biohemijske mašinerije ćelije domaćina za reprodukciju.[15] Superorganizam je organizam koji se sastoji od mnogih pojedinaca koji rade zajedno kao jedna funkcionalna ili društvena jedinica.[16]
Bilo je kontroverzi oko najboljeg načina da se definiše organizam[4][17][18][19][20][21][22][23][24][25][26] i zaista o tome da li je i kakva definicija neophodna.[27][28] Nekoliko doprinosa[29] su odgovori na sugestiju da kategorija "organizam" možda nije adekvatna u biologiji.[30]
Reference
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
