From Wikipedia, the free encyclopedia
Endosomi su redovne ćelijske organele svih eukariotskih ćelija. Na elektronskom mikroskopu vidlljiv je kao niz heterogenih, membranom ograničenih kanala i vezikula koji se proteže od periferije ćelije do perinuklearnog prostora. Često završava u blizini Golgijevog aparata ali se nikad s njim ne spaja. Na svjetlosnom mikroskopu nije vidljiv. Pošto nema karakterističnih morfoloških karakteristika, pod elektronskim mikroskopom se može sa sigurnošću dokazati jedino pomoću markiranih liganada. U tu svrhu može poslužiti bilo koja molekula koja se u ćeliju unosi putem receptorima posredovane pinocitoze.[1]
Primjenom te metode dokazano je da se endosomski set sastoji od dvije nakupine endosomskih struktura: periferne i perinuklearne. Pošto se međusobno ne razlikuju samo po lokalizaciji, nego i po morfologiji i funkciji, napravljena je i terminološka distinkcija pa se tako razlikuju periferni i perinuklearni endozom. Endozom u prosjeku zauzima oko 1% celularnog volumena. Granična membrana endozoma je trilaminarnog izgleda, kao i ostale biološke membrane. U svom sastavu ima makromolekule koje joj daju identitet, te osiguravaju specifičnu funkciju u celularnoj ekonomici. U njenoom sastavu je, također, i enzim tipa ATP-aze koji ima ulogu održavanja stalne kisele reakcije u lumenu organele, sa pH 5-6.
Među endosomima se razlikuju periferni i perinuklearni. Perinuklearni imaju veću kiselost od perifernih zbog prisustva transmembranskog proteina enzima ATPaza, iz granične memambrane. ATPaza učestvuje u aktivnom transport vodikovih iona iz citosola u lumen organele. Postoje dva načina komuniciranja između perifernog i perinuklearnog endosoma :
Endosom je prihvatni i distribucijski centar[2] proizvoda pinocitoze, a njegova membrana ima makromolekule koje omogućavaju prepoznavanje i spajanje pinocitoznih vezikula, dijeljenje unesenog materijala i usmeravanjem prema njihovom krajnjem odredištu, kao i održavanje kisele reakcije u lumenu (pH = 5-6). Makromolekule i vanćelijska tečnost se pinocitozom unose u endosom i razvrstavaju prema krajnjem odredištu.[3]
Ligandi se odvajaju od receptora i usmjeravaju prema lizosomu, gdje se dalje razgrađuju. Isto se dešava i molekulama iz vanćelijske tešnosti, koja su bez receptora. Oslobođeni receptori se, putem transportnih vezikula vraćaju nazad u plazmalemu, gdje učestvuju u novom procesu pinocitoze. Receptori koji su ostali sa ligandima se upućuju do lizosoma na dalju razgradnju ili se pak odvajaju u tranportne vezikule za transcitozu.[4] Endosomi ima ulogu u unošenju holesterola, željeza i EGF-a (ćelijski faktor rasta) u ćelije pomoću pinocitoze.
Jedan od primjera funkcioniranja endosoma je unošenje holesterola. Holesterol se u ćeliju unosi u vidu LDL partikula (proteina niske gustoće). Kada kompleks receptor-LDL dospije u endosom, od njega se odvaja LDL. Dalje odlazi u lizosom, odakle se odvaja holesterol. Holesterol dalje lahko difundira do plazmaleme, gdje vrši svoju funkciju. Receptor se iz endosoma vraća u dio ćelijske membrane, odakle je i došao.
Drugi primjer je unošenje željeza. Za normalno odvijanje procesa nastanka eritrocita, eritropoeze neophodno je da se u ćeliju čijim sazrijevanjem nastaje crveno krvno zrnce dopremi željezo. Željezo se u ćeliju unosi preko bjelančevine transferina. Kada kompleks receptor-transferin stigne u endosom, od njega se odvaja samo željezo. Ono zatim lahko difundira do citosola gdje obavlja svoju funkciju. Kompleks receptor-apotransferin (bjelančevina koja je preostala kada se od transferina odvojilo željezo) se vraća u plazmalemu gdje se od receptora odvaja apotransferin a njegovo mjesto ostaje upražnjeno za novu molekulu transferina. Ovaj proces se naziva kruženje receptora. Također, jedan od primjera funkcioniranja endosoma je unošenje EGF-a (epitelni faktor rasta), ćelijskog faktora rasta. Kada kompleks receptor-EGF stigne u endosom, cijeli se usmjerava ka lizosomu. Tamo receptor biva razgrađen, a EGF nastavlja do mjesta svoga djelovanja.[5]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
