Kantved ar Sklêrijenn

luskad sevenadurel
Lec'h	Europa ar C'hornaoueg
Raklec'hiet gant	classicism, Grand Siècle
Heuliet gant	Romantelezh, French Romanticism
Deiziad kregiñ	17. century
Deiziad echuiñ	19. century
Levezonet gant	renaissance humanism, Scientific Revolution

Kantved ar Sklêrijenn, Kantved ar Sklêrijennadur, Mare ar Sklêrijenn, Oadvezh ar Sklêrijenn a reer eus an XVIII^vet kantved en Europa ar C'hornaoueg abalamour d'al luskad speredel en em ledas eno da neuze. E Bro-C'hall hag e Breizh-Veur e voe diazezet al luskad-se da gentañ, gant prederourien evel René Descartes (1596-1650) ha Denis Diderot (1713-1784). Gant Diderot ha Jean Le Rond d'Alembert (1717-1783) e voe ledet spered ar Sklêrijenn dre an Encyclopédie, un oberenn holloueziadurel savet gant prederourien digor o spered hag embannet a-dammoù adalek 1751 betek 1772.

Fedoù berr-ha-berr Lec'h, Raklec'hiet gant ...

Serriñ

E-touez ar mennozhioù pennañ kaset war-raok gant ar brederourien, a veze graet ar Sklêrijennoù (Les Lumières) anezho, e oa ar gredenn er poell, e poellegezh an dud. Evito e oa gouest an holl dud da soñjal ha ne oa ket ret d'an dud krediñ e mennozhioù zo abalamour ma oant brudet gant an Iliz katolik pe ar roue. Fellout a rae dezho sklêrijennañ ar speredoù eta, dre studiañ aozadur ar gevredigezh hep kaout raksoñjoù.
E-touez ar mennozhioù all displeget gant prederourien ar Sklêrijenn e oa ar soñj e oa ret doujañ da vennozhioù ar re all, hag ar gredenn e vez renet gwelloc'h ar Stad pa vez an holl dud o kenlabourat evit he sevel, n'eus forzh petra e vije o dere. Neuze e veze lavaret ganto e tlefed lemel o dreistwirioù digant an noblañs.
Dañjerus e oa an holl soñjoù-se evit an dud er galloud eta, setu perak e tremenas lod eus ar brederourien-se, evel Voltaire, pennadoù amzer en toull-bac'h pe en harlu.

Gant ar mennozhioù-se e voe awenet an dud a embannas Disklêriadur dishualded Stadoù Unanet Amerika e 1776, hag ar re a gasas war-raok an Dispac'h gall e 1789.

E broioù all ivez en em ledas levezon ar Sklêrijenn ha renerien Stadoù zo a zegasas kemmoù brazik d'o gouarnamant daoust ma virjont ar galloud evito o-unan. E-touez ar renerien Stadoù a c'haller lavaret diwar o fenn e voent sklêrijennet edo Katelin Veur e Rusia, Frederig Veur e Prusia ha Gustav III e Sveden.

Mare ar Sklêrijenn a zeuas war e lerc'h kealioù a-bouez evel hini ar frankiz, an demokratelezh ha gwirioù mab-den.

E Bro-C'hall, diazez eo mennozhioù ar frankiz hiniennel hag al lez-ober relijiel, evit prederourien ar Sklêrijennoù. Dre-se int enebet ouzh ar vonarkiezh hollc'halloudek ha diazezoù reut an Iliz. Implij doareoù skiantel evit kompren ar bed a oa pouezus evito.

Immanuel Kant eo a zegaso un displegadenn resis evit displegañ petra eo ur Sklêrijenn en destenn Was ist Aufklärung ? (Bez kalonek a-walc’h da ervredañ diouzhit da unan ! Henn eo sturiad ar Sklerijennadur.).