Чорт

Чорт, д’ябал, нячысты дух — міфічная істота.

Чорт
У іншых культурах	бес[d], imp[d], д’ябал, велняс і Shaitan[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Чорт

Чорт, паводле народных уяўленняў беларусаў, мае цялесны вобраз; з выгляду чорны, калматы, на галаве ў яго двое невялікіх рагоў, ззаду хвост, на нагах і руках шмат вострых кіпцюроў. У Чарцей мужчынскага полу ёсць нават барада, хоць і рэдзенькая, казліная. Чорт можа прымаць на сябе розныя абліччы: з’яўляцца ў вобразе жывёл і нават чалавека. Але як бы Чорт ні стараўся падрабіцца пад чалавека, яго можна пазнаць па рагах на галаве, кіпцюрах на канечнасцях і па хвасце, таму што гэтыя прыкметы не могуць быць скінуты ці зменены. Таму ён стараецца закрыць свае характэрныя прыкметы адзеннем, з’яўляецца ў капелюшы і пальчатках на руках.

Вобраз у міфалогіі

А. С. Пушкін, «Балда і бясёнак»

У хрысціянскай народнай міфалогіі злажыліся даўнія і ўстойлівыя ўяўлення аб выглядзе чарцей, дакладней іх цялеснага вобраза, так як чэрці — яшчэ і злыя духі. У ўяўленнях аб чорце захаваліся рэшткі індаеўрапейскай міфалогія, з налажэннем больш позняга хрысціянскага ўяўлення, што ўсе паганскія бажаства з’яўляюцца дэманамі і увасабляюць злы пачатак, і змяшаліся з юдэахрысціянскімі ўяўленнямі аб Д’ябле і палых анёлах. У ўяўленнях аб чорце прасочваецца падабенства з грэчаскім Панам — заступнікам жывёлагадоўлі, духам палетак і лясоў, і Вялесам (прыбалт. Вяльном). Аднак хрысціянскі чорт, у адрозненне ад сваіх паганскіх прататыпаў, не з’яўляецца заступнікам жывёлагадоўлі, а з’яўляецца шкоднікам людзям. Чэрці ў павер’ях прымаюць від жывёл старога культу — казлоў, ваўкоў, сабак, варонаў, змей і г. д. Лічылася, што чэрці маюць з большага чалавекападобны (антрапаморфную) выгляд, але з даданнем некаторых фантастычных або пачварных дэталяў. Найбольш распаўсюджаны воблік ідэнтычны выяве антычных Пана, фаўнаў і сатыраў — рага, хвост і казліныя ногі або капыта, часам поўсць, радзей свіны пятачок, кіпцюры, крылы лятучай мышы і г. п. Нярэдка іх апісваюць з гарышчамі як вуглі вачыма. У такім выглядзе чэрці выяўлены на шматлікіх карцінах, іконах, фрэсках і кніжных ілюстрацыях як у Заходней, так і ў Васходней Еўропе. У праваслаўнай літаратуры чэрці апісваюцца пераважна ў выглядзе эфіёпаў^[1].

Зноскі

1. «Выгляд бесаў».

Спасылкі

Міфы Бацькаўшчыны на slounik.org