Франчэска I Медычы

Франчэска I Медычы (італ.: Francesco I de' Medici; 25 сакавіка 1541, Фларэнцыя — 17 кастрычніка 1587, Поджа-а-Каяна) — вялікі герцаг Тасканы з 1574 года.

Франчэска I Медычы
Francesco I de' Medici
Франчэска I
герб дому Медычы
Вялікі герцаг Тасканы рэгент з 1564 кіраўнік з 1574 — 1587
Папярэднік	Козіма I
Пераемнік	Фердынанд I
Нараджэнне	25 сакавіка 1541 Фларэнцыя, Фларэнційская рэспубліка
Смерць	17 кастрычніка 1587(1587-10-17) (46 гадоў) Поджа-а-Каяна[d], Вялікае герцагства Тасканскае
Месца пахавання	капэла Медычы[d]
Род	Медычы
Бацька	Козіма I Медычы[d][1]
Маці	Элеанора Таледская[1]
Жонка	Іаана Аўстрыйская[d][1][2] і Б’янка Капела[d][1][2]
Дзеці	Элеанора Медычы[d], Ганна Медычы[d], Марыя Медычы[1], Філіпа Медычы[d] і Антоніа Медычы[d]
Веравызнанне	Каталіцкая Царква
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Нарадзіўся ў Фларэнцыі, быў старэйшым сынам Козіма I, вялікага герцага Тасканы і яго жонкі Элеаноры Таледскай. У 1564 годзе яго бацька склаў з сябе ўладу і прызначыў Франчэска рэгентам.

18 снежня 1565 года Франчэска ажаніўся з Іаанай Аўстрыйскай, малодшай дачкой імператара Фердынанда I. Іх шлюб апынуўся нешчаслівым. Франчэска ігнараваў хваравітую, меланхалічную Іаану, да якой, у дадатак, з непрыязнасцю адносіліся падданыя з-за яе аўстрыйскага паходжання. За 12 гадоў шлюбу Іаана нарадзіла 8 дзяцей і сканала ва ўзросце 31 года.

Праз тры месяцы пасля смерці жонкі, 5 чэрвеня 1578 года Франчэска тайна абвянчаўся са сваёй даўняй палюбоўніцай Б'янкай Капела. 12 кастрычніка адбыўся ўрачысты публічны шлюб. У іх не было дзяцей, але Франчэска ўзаконіў Віргінію, дачку Б'янкі ад першага шлюбу і сына Антоніа (які ў рэчаіснасці не з'яўляўся сынам Б'янкі; 1576—1621). Б'янка выклікала нянавісць у гараджан і заслужыла мянушку «Вядзьмарка», раздаваліся абвінавачванні ў тым, што пара забіла Іаану Аўстрыйскую.

Падобна свайму бацьку, Франчэска часта быў дэспатычным; але ў той час як Козіма падтрымліваў выгляд незалежнасці Фларэнцыі, Франчэска часцей выступаў у ролі васала свайго цесця, а затым дзевера — імператараў Свяшчэннай Рымскай імперыі. Ён павялічваў падаткі, частка якіх цякла Габсбургам. Суровасць мер рабіла яго непапулярным у народзе.

Франчэска і Б'янка памерлі ў адзін дзень, 17 кастрычніка 1587 года падчас сустрэчы з братам і спадчыннікам Франчэска, Фердынанда ў загарадным доме Поджа-а-Каяна. Сучаснікі казалі пра атручэнне, хоць дактары паставілі дыягназ малярыя. Сучасныя даследаванні паказалі, што абодва былі атручаны мыш'яком^[3][4]. Рэшткі Франчэска былі пахаваны ў сямейным склепе ў базіліцы Сан-Ларэнца, месца пахавання Б'янкі невядома. Іх унутранасці, вынятыя пры бальзамаванні, былі пахаваны асобна — у царквы горада Баністала, непадалёк ад вілы, дзе наступіла смерць.

Тасканскі герцагскі прастол атрымаў у спадчыну брат Франчэска — Фердынанда I, які з'яўляецца адным з першых падазраваных у атручванні Франчэска.

Навуковыя інтарэсы

Франчэска, як і ўсё Медычы, быў заступнікам мастацтваў — заснаваў Акадэмію дэла Круска з мэтай ачышчэння італьянскай мовы і стварэння яе граматыкі і заснаваў Тэатр Медычы. Але асабліва яго цікавілі прыродазнаўчыя навукі, да якіх ён меў вялікую цікавасць. Ён займаўся хіміяй і алхіміяй. У Палацца Векіа ён адвёў пад іх адмысловы пакой — Студыёла Франчэска Першага, дзе ён праводзіў мноства гадзін. Гэта была асабістая лабараторыя і адначасова кунсткамера, дзе былі сабраны розныя кур'ёзы, а таксама мінералагічныя ўзоры. Цікавасць вялікага герцага да хіміі прывёў да заснавання прадпрыемства па вытворчасці фарфору і керамікі — фарфор Медычы.

Акрамя таго, з імем Франчэска звязана стварэнне знакамітага музея Уфіцы — будынкі пачалі будаваць у якасці адміністрацыйных пры яго бацьку, а Франчэска ў 1575 годзе загадаў высяліць адтуль адміністрацыйныя ўстановы і перанесці ва Уфіцы самыя каштоўныя прадметы з сямейнай калекцыі, раскіданай па палацах і вілах.

Дзеці

У першым шлюбе меў нашчадства:

1. Элеанора (1566—1611), жонка Вінчэнца I Ганзага, маці будучай імператрыцы Элеаноры Ганзага,
2. Рамола (1568),
3. Ганна (1569—1584),
4. Ізабела (1571—1572),
5. Лукрэцыя (1572—1574),
6. Марыя (1573—1642), каралева Францыі, жонка Генрыха IV,
7. Філіп (1577—1582),
8. нехрышчонае дзіця (1578).

Адзіны сын Іааны і Франчэска, Філіп, памёр ва ўзросце пяці гадоў, дочкі таксама не адрозніваліся здароўем, большасць з іх памерла ў маленстве.

У другім шлюбе ўзаконіў Антоніа Медычы (1576—1621), немаўля, якога яго палюбоўніца Б'янка Капела выдавала за іх агульнае дзіця. Тым не менш, іншымі членамі сям'і Антоніа лічыўся бастардам ці наогул чужым, і забяспечыць пераход у спадчыну прастола Б'янцы за ім не атрымалася.

Узнагароды

• — Ордэн Святога Стэфана Папы і Мучаніка.
• — Ордэн Залатога руна.

У мастацтве

Большасць твораў, дзе фігуруе Франчэска, звязаны з яго адносінамі з Б'янкай Капела (гл. бібліяграфію).

Зноскі

1. Kindred Britain

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q75653886'></a>
2. (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.
3. Італьянскія вучоныя праз 420 гадоў раскрылі адно з самых загадкавых забойстваў з роду Медычы Архівавана 1 студзеня 2007.
4. «The mysterious death of Francesco I de' Medici and Bianca Cappello: an arsenic murder?». British Medical Journal. 333 (23-30 June 2006)