Уільям Стэндыш Ноўлс

Уільям Стэндыш Ноўлс (англ.: William Standish Knowles; 1 чэрвеня 1917, Тонтан, Масачусетс, ЗША — 13 чэрвеня 2012, Чэстэрфілд, Місуры, ЗША^[4]) — амерыканскі хімік. Ноўлс быў адным з лаўрэатаў Нобелеўскай прэміі па хіміі 2001 года. Ён падзяліў прыз з Рыёдзі Наёры і Карлам Бары Шарплесам за даследаванні, якія выкарыстоўваюцца ў фармацэўтычнай прамысловасці — стварэнне хіральных каталізатараў акісляльна-аднаўленчых рэакцый^[5].

Уільям Стэндыш Ноўлс
англ.: William Standish Knowles
Дата нараджэння	1 чэрвеня 1917(1917-06-01)[1][2][…]
Месца нараджэння	Taunton[d], Lyon County[d], Мінесота, ЗША
Дата смерці	13 чэрвеня 2012(2012-06-13)[1][2] (95 гадоў)
Месца смерці	Chesterfield[d], Сент-Луіс[d], Місуры, ЗША
Грамадзянства	ЗША
Род дзейнасці	хімік, даследчык
Навуковая сфера	хімія
Месца працы	Monsanto[d]
Альма-матар	Berkshire School[d] Гарвардскі ўніверсітэт (1939) Калумбійскі ўніверсітэт (1942) Акадэмія Філіпса[d]
Навуковы кіраўнік	Robert Elderfield[d]
Член у	Нацыянальная акадэмія навук ЗША[3]
Узнагароды	Chemical Pioneer Award[d] (1983) ACS Award for Creative Invention[d] (1982)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Адукацыя

Ноулс вучыўся ў школе Беркшыр у Шэфілдзе, штат Масачусетс. Пасля заканчэння быў прыняты ў Гарвардскі ўніверсітэт пасля здачы экзаменаў на калегію каледжа. Адчуваючы, што ён занадта малады, каб паступаць у каледж, Ноулс правёў год у Акадэміі Філіпса ў Андоверы, штат Масачусетс. У канцы года ён атрымаў сваю першую ўзнагароду па хіміі, школьную прэмію Бойлстана ў памеры 50 долараў^[6].

Пасля навучальнага года ў падрыхтоўчай школе Ноўлс вучыўся ў Гарварде, дзе атрымаў спецыяльнасць па хіміі, засяродзіўшыся на арганічнай хіміі. Ён атрымаў ступень бакалаўра ў 1939 годзе і паступіў у Калумбійскі універсітэт у аспірантуру^[7].

Узнагароды

• 1983 — Прэмія піянера хіміі ад Амерыканскага інстытута хімікаў^[8]
• 2001 — Нобелеўская прэмія па хіміі
• 2008 — Прэмія Пітэра Рэйвена за жыццёвыя дасягненні ад Акадэміі навук, Сент-Луіс^[9][10]

Нобелеўская прэмія

Ён падзяліў палову Нобелеўскай прэміі па хіміі ў 2001 годзе з Рыёдзі Наёры за «іх працу па хіральна каталізаваных рэакцыях гідрагенізацыі». Другая палова прэміі была прысуджана Карлу Бары Шарплесу за распрацоўку шэрагу каталітычных асіметрычных акісленняў. Ноўлс распрацаваў адзін з першых асіметрычнае гідрыраванне каталізатараў шляхам замены ахіральнага трыфенілфосфіна лігандаў у каталізатары Уілкінсан з хіральнымі фасфінавымі лігандамі. Гэты эксперыментальны каталізатар быў эфектыўным для энантыаселектыўнага сінтэзу, дасягнуўшы сціплага 15 % энантыамернага лішку.

Ноулс таксама быў першым, хто ўжыў энантыаселектыўны металічны каталіз для прамысловага сінтэзу; падчас працы ў кампаніі Monsanto ён распрацаваў этап энантыаселектыўнай гідрагенізацыі для вытворчасці левадопы, выкарыстоўваючы ліганд DIPAMP^[11][12].

Сінтэз левадопы шляхам гідрагенізацыі з C₂-сіметрычным дзіфасфінам.

Асабістае жыццё

Пасля выхаду на пенсію ў 1986 годзе Ноулс жыў у Чэстэрфілдзе, штат Місуры, прыгарадзе Сент-Луіса. На пенсіі ён аднаўляў мясцовыя травы прэрый на ферме ў 100 гектараў, якая дасталася яго жонцы. Ён быў жанаты на сваёй жонцы Нэнсі 66 гадоў і меў чацвёра дзяцей: Элізабет, Пітэра, Сары і Леслі Макінтайр. У яго таксама было чацвёра ўнукаў. Ноулс памёр у Чэстэрфілдзе 13 чэрвеня 2012 года ва ўзросце 95 гадоў. Раней яны з жонкай заяўлялі, што іх ферма будзе ахвяравана для пераўтварэння ў гарадскі парк пасля іх смерці^[13].

Зноскі

1. William S. Knowles // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741'></a>
2. William S. Knowles // Brockhaus Enzyklopädie Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227'></a>
3. NNDB — 2002.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1373513'></a>
4. Chang, Kenneth William Knowles, Nobel Winner in Chemistry, Dies at 95(англ.) // The New York Times. — 15 июня 2012.
5. Yun, O. (2005). "Profile of William S. Knowles". Proceedings of the National Academy of Sciences. 102 (47): 16913–16915. Bibcode:2005PNAS..10216913Y. doi:10.1073/pnas.0507546102. PMC 1287994. PMID 16286647.
6. William S. Knowles - Autobiography (нявызн.). The Nobel Foundation. Архівавана з першакрыніцы 21 чэрвеня 2011.
7. William S. Knowles - Autobiography (нявызн.). The Nobel Foundation. Архівавана з першакрыніцы 21 чэрвеня 2011.«William S. Knowles — Autobiography». The Nobel Foundation. Archived from the original on 2011-06-21. Retrieved 2011-04-07.
8. Chemical Pioneer Award (нявызн.). American Institute of Chemists. Архівавана з першакрыніцы 8 December 2015.
9. Academy of Science - St. Louis :: Academy Initiatives :: Outstanding St. Louis Scientists Awards (нявызн.)(недаступная спасылка). Academyofsciencestl.org. Архівавана з першакрыніцы 1 лютага 2014. Праверана 11 лістапада 2021.
10. Archived copy (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 28 верасня 2011. Праверана 11 лістапада 2021.
11. "Asymmetric hydrogenation. Rhodium chiral bisphosphine catalyst". {{cite journal}}: Шаблон цытавання journal патрабуе |journal= (даведка)
12. "Asymmetric Hydrogenations (Nobel Lecture) Copyright© The Nobel Foundation 2002. We thank the Nobel Foundation, Stockholm, for permission to print this lecture". {{cite journal}}: Шаблон цытавання journal патрабуе |journal= (даведка)
13. William Knowles, Nobel Winner in Chemistry, Dies at 95 (нявызн.). The New York Times (15 чэрвеня 2012).

Спасылкі

• Нобелеўская лекцыя Ноўлса Асіметрычныя гідрагенізацыі
• William S. Knowles (нявызн.). Science History Institute.
• William S. Knowles, Transcript of an Interview Conducted by Michael A. Grayson at St. Louis, Missouri on 30 January 2008 (PDF). 30 January 2008.