From Wikipedia, the free encyclopedia
Сумесны ўсёабдымны план дзеянняў (скар. СУПД; англ.: Joint Comprehensive Plan of Action, скар. JCPOA; перс.: برنامه جامع اقدام مشترک) — палітычнае пагадненне паміж Іранам і групай дзяржаў, вядомых як 5+1, адносна ядзернай праграмы Ірана. Група складаецца з ЗША, Расіі, КНР, Вялікабрытаніі, Францыі — пяці пастаянных членаў Савета Бяспекі Арганізацыі Аб’яднаных Нацый (СБ ААН), а таксама Германіі. У 2018 годзе прэзідэнт ЗША Дональд Трамп абвясціў аб выхадзе сваёй краіны з пагаднення і анансаваў дадатковыя санкцыі ў дачыненні да Ірана[1]. У адказ у 2019 годзе афіцыйны Тэгеран абвясціў аб прыпыненні выканання двух пунктаў здзелкі, што прывяло да эскалацыi амерыкана-iранскага канфлікту[2].
Перамовы паміж Іранам і P5 + 1 пачаліся ў 2005 годзе, іх галоўнай мэтай было пераканацца, што Іран не распрацоўвае ядзерную зброю, пры гэтым прызнавалася права Тэгерана весці мірную ядзерную дзейнасць.
15 ліпеня 2015 года Іран і краіны «шасцёркі» (ЗША, Францыя, Вялікабрытанія, Германія, Кітай і Расія) дасягнулі пагаднення па іранскай ядзернай праграме ў абмен на адмену санкцый супраць краіны. Па пагадненні іранскі бок павінен дапусціць інспектараў МАГАТЭ на свае ядзерныя аб’екты, краіны Захаду, у сваю чаргу, будуць пакрокава здымаць з дзяржавы санкцыі. Пагадненне павінна быць ратыфікавана ўсімі бакамі і адобрана Саветам Бяспекі ААН[3].
Асноўныя пункты дамоўленасці[4]:
У кастрычніку 2017 года прэзідэнт ЗША Д. Трамп заявіў, што больш не будзе завяраць кангрэс у тым, што «Сумесны ўсёабдымны план дзеянняў» адпавядае інтарэсам дзяржавы[5].
Міжнародная рэакцыя[6]:
8 мая 2018 года Трамп абвясціў аб выхадзе краіны з пагаднення па іранскай ядзернай праграме. Амерыканскі прэзідэнт заявіў, што ЗША валодаюць доказамі таго, што Іран працягвае распрацоўку ядзернай зброі, тым самым парушаючы Сумесны ўсёабдымны план дзеянняў. Таксама ён анансаваў аднаўленне санкцый супраць Тэгерана[7].
8 мая 2019 года (у гадавіну выхаду ЗША з пагаднення) Іран у адказ на дзеянні ЗША, згодна з параграфам 26 СУПД, абвясціў аб першым этапе спынення выканання шэрагу пунктаў ядзернай здзелкі (у частцы, якая тычыцца запасаў узбагачанага ўрану і цяжкай вады). У прыватнасці, Іран перавысіў значэнне запасаў нізкаўзбагачанага ўрану, усталяванае на адзнацы ў 300 кілаграмаў. 7 ліпеня Тэгеран абвясціў аб другім этапе скарачэння абавязацельстваў па СУПД. Іран заявіў, што пачынае працэс узбагачэння ўрану на ўзроўні вышэй прадугледжаных ядзернай здзелкай 3,67%[2][8].
Пасля гэтага адбыўся шэраг інцыдэнтаў з нападамі на танкеры ў Армузскім праліве.
5 студзеня 2020 года ўрад Ірана аб’явіў, што адмаўляецца ад апошніх абмежаванняў па ядзернай здзелцы. Тэгеран заявiў, што гатовы вярнуцца да выканання абавязацельстваў у выпадку зняцця санкцый, а таксама напрамую звязвае сваё рашэнне з забойствам Сулеймані. Іранскія ўлады дадалі, што працягнуць супрацоўніцтва з МАГАТЭ і вернуцца да выканання сваіх абавязацельстваў па ядзернай здзелцы, калі санкцыі ў дачыненні да краіны будуць зняты, а інтарэсы краіны будуць улічаны[9].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.