From Wikipedia, the free encyclopedia
Марыя Канстанцінаўна Башкірцава (укр.: Марі́я Костянти́нівна Башки́рцева, фр.: Marie Bashkirtseff; нар. 23 лістапада 1858[4], Гаўронці, Палтаўскі павет, Палтаўская губерня, Расійская імперыя — †31 кастрычніка 1884, Парыж, Францыя) — украінская і французская мастачка, майстар жанравага жывапісу; скульптар і пісьменніца: біёграф, аўтар знакамітага «Дзённіка».
| Марыя Канстанцінаўна Башкірцава | |
|---|---|
| руск.: Мария Константиновна Башкирцева | |
 | |
| Дата нараджэння | 11 (23) лістапада 1860[1] ці 12 (24) лістапада 1858 |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 31 кастрычніка 1884[2] |
| Месца смерці | |
| Месца пахавання | |
| Грамадзянства | |
| Бацька | Konstantin Pavlovich Bashkirtsev[d] |
| Род дзейнасці | мастачка, скульптарка, аўтар дзённіка, пісьменніца, біёграф, артыстка |
| Жанр | партрэт |
| Вучоба | |
| Мастацкі кірунак | рэалізм |
| Уплыў | Tony Robert-Fleury[d] |
| Подпіс |
 |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Нарадзілася ва ўкраінскай вёсцы Гаўроніцы цяпер Палтаўскага раёна, Палтаўская вобласці Украіны.
Бацька, Канстанцін Башкірцаў, — сын генерала Паўла Рыгоравіча Башкірцава, удзельніка вайны 1812 года, быў буйным землеўладальнікам і ўзначальваў дваранства Палтаўскай губерні. Маці, Марыя Бабаніна, харкаўчанка, Дачка палкоўніка — арыстакрата, бібліяфіла, англамана і знатака мастацтваў.[5]
Дзяцінства прайшло ў вёсцы Чэрнякіўка, цяпер Палтаўскага раёна, Палтаўскай вобласці, названай у гонар уладальніка вёскі палкоўніка Чарняка. Штогод у Чарнякіўцы праводзіцца абласное мастацкае свята «Марыіна даліна» у гонар Башкірцавай. У памяшканні школы адкрыты музей.
У 1870 годзе сям’я з’ехала за мяжу.
Вучылася жывапісу ў парыжскай Акадэміі Жуліяна.
З-за тагачаснага палітычнага рэжыму Башкірцава так і не змагла вярнуцца ва Украіну, хоць заўсёды да гэтага імкнулася.
Хварэла на сухоты, памерла ва ўзросце 25 гадоў. Пахавана ў Парыжы.
Украінка па паходжанні, яна стала выбітнай фігурай перш за ўсё французскага мастацтва[6].
Як мастачка фармавалася пад уплывам творчасці жывапісца Жуля Басцьен-Лепажа. Талент Башкірцавай заўважылі адразу. Яе працы заваёўвалі шматлікія медалі і прызы на выставах, у захапленні ад яе былі французскія газеты і часопісы. Творчасць Башкірцавай высока шанавалі Анатоль Франс і Эміль Заля. У 1879 годзе на конкурсе творчых работ ганаравана залатога медаля.
З’яўляецца майстрыняй жанравага жывапісу. Вядомыя карціны: «За кнігай», «Маладая жанчына з букетам бэзу», «У майстэрні Жульена», «Сустрэча», серыі аўтапартрэтаў. Свет карцін Башкірцавай — гэта свет парыжскага прыгарада, свет служанак, работніц, бяздомных дзяцей і школьнікаў.
Пасля смерці мастачкі некаторыя яе працы закупілі музеі, такія як Люксембургскі, частка работ засталася ў Луўры. Сёння арыгіналы карцін Башкірцавай з’яўляюцца рэдкасцю: большая іх частка знікла падчас Другой сусветнай вайны.
Акрамя візуальнага мастацтва, Башкірцава з’яўляецца аўтарам гучна вядомага еўрапейскай аўдыторыі «Дзённіка» (1873—1884). Так, напрыклад, Жульет Бінош захаплялася творам і марыла сыграць Башкірцаву ў пачатку акцёрскай кар’еры.
Пачала пісаць дзённік прыкладна з 13 гадоў на французскай мове. Яго апісваюць як «дзіўна сучасны псіхалагічны аўтапартрэт маладога адоранага розуму ў працэсе развіцця». Дзённік таксама змяшчае амаль навелістычнае Апісанне еўрапейскай буржуазіі канца дзевятнаццатага стагоддзя. Скразной тэмай у дзённіку з’яўляецца глыбокае жаданне дасягнуць славы, якое ўзмацняецца ўсё большай асцярогай таго, што перабежныя хваробы Башкірцавай могуць апынуцца на сухоты. У канцы жыцця, успамінаючы сваю сямейную гісторыю, яна піша: «Калі я не памру маладой, я спадзяюся жыць як вялікі мастак; але калі я памру маладой, я маю намер апублікаваць свой дзённік, які не можа быць нецікавым»[7].
Дзённік, упершыню апублікаваны ў 1887 годзе, быў другім выдадзеным у Францыі дзённікам жанчыны. Публікацыя імгненна дамаглася поспеху, не ў апошнюю чаргу таму, што яе касмапалітычны канфесійны стыль быў прыкметным адыходам ад сузіральных містычных дзённікаў пісьменніцы Эжэн дэ Герэн, апублікаваных у 1862 годзе[8].
На старонках твора раскрытая глыбіня размовы з сабой чалавека, які хоча не страціць ні хвіліны жыцця. Апавяданне адкрытае і шчырае, не адмаўляючыся ад жадання быць апублікаваным.
Дзённік Башкірцавай цікавы ўжо з першых радкоў, у ім раскрыты ўнутраны свет чалавека: дыялогі паміж добрым і злым бакамі, глыбіню любові.
Маёнтак Башкірцава быў прададзены ў 1900 годзе графу С. Д. Шарамецьеву.
У 1917—1919 гадах маёнтак разбураны, а за гады Другой сусветнай ад яго не засталося і следу. На час вайны ў Гаўронцах карцін Башкірцавай не было.
У 1908 годзе маці Башкірцавай перадала ў музею Аляксандра III вялікую калекцыю яе прац (141 працу, сярод якіх: малюнкі, эскізы, палотны, пастэль, скульптурныя эцюды).
У 1930 годзе з Рускага музея ў Ленінградзе перададзена ў Днепрапятроўскі музей дзве карціны Башкірцавай, а ў 1932 годзе па запыце Наркамасветы УССР Рускі музей перадаў Украіне 127 прац Башкірцавай. У Рускім музеі засталося 8 жывапісных палотнаў і 13 малюнкаў.
Падчас эвакуацыі Харкаўскай карціннай галерэі бясследна зніклі 66 палотнаў Башкірцавай. Сёння ў музеях Украіны ёсць толькі тры яе карціны: у музеі Харкава, Днепрапятроўска і Сумы.
У 1980 х у Расійскай Нацыянальнай бібліятэцы выявілі арыгінальны тэкст дзённіка, які раней лічылі згубленым. У ходзе яго вывучэння выявілі, што большая частка дзённіка Башкірцавай невядомая публіцы, а ўжо апублікаваная частка змяшчае шэраг лакун і відавочных скажэнняў (у тым ліку і год нараджэння мастачкі), унесеных сям’ёй, якая не жадала разгалашэння сямейных таямніц.
Сёння[9] ідзе публікацыя поўнага тэксту дзённіка на французскай мове. У 2012 зроблены англійскі пераклад (першая частка пад назвай «I Am the Most Interesting Book of All», другая частка — «Lust for Glory»)[10]. Поўнае выданне па-новаму раскрывае асобу Башкірцавай, а таксама асвятляе жыццё эпохі.
Арыгінальныя працы Башкірцавай у цяперашні час з’яўляюцца рэдкасцю з прычыны таго, што вялікая іх частка загінула падчас Другой сусветнай вайны.
Украінскі літаратуразнаўца Міхаіл Слабашпіцкі выдаў раман «Марыя Башкірцава», перакладзены на рускую і французскую мовы.
Вялікае даследаванне асобы Башкирцевой зрабіў пісьменнік Аляксандр Аляксандраў. Вынікам яго працы стала кніга «Сапраўднае жыццё мадэмуазель Башкірцавай».
Аповесць «Праменад з мадэмуазель Мары» пасля падарожжа ў Ніцу, дзе Башкірцава наведвала ўрокі жывапісу і пачала весці дзённік, напісаў пісьменнік Аляксандр Балабко. Ён таксама аўтар п’есы на два дзеянні «Сон Марыі Башкірцавай».
Пасмяротная выстава карцін Башкірцавай адбылася ў Парыжы (1885).
Творы захоўваюцца ў музеях Францыі, Нідэрландах, ЗША, РФ і Украіны.
У Люксембургскім палацы ў Парыжы каля сімвалічнай скульптуры «Неўміручасць», дзе высечаныя імёны выбітных французскіх дзеячаў, ёсць імя Марыі Башкірцавай.
У Ніцы ў Музеі выяўленчага мастацтва ёсць зала Башкірцавай.
У вёсцы Чэрнякіўка створаны музей Башкірцавай і названая паляна Марыінай далінай, дзе штогод на Дзень моладзі праводзяць масавыя гулянні з выставамі мастацкіх твораў.
Карцінная галерэя ў Дзіканьцы носіць імя М. К. Башкірцавай.
У Сумах існуе завулак Марыі Башкірцавай[11].
На Венеры названы кратэр у гонар Башкірцавай.
.svg){kind=small}
{{cite news}}: Праверце значэнне даты ў: |date= (даведка)Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
