Марыя Казіміра Луіза дэ Ла Гранж д’Арк’ен

Марыя Казіміра Луіза дэ Ла Гранж д’Арк’ен (фр.: Marie Casimire Louise de La Grange d'Arquien; 28 чэрвеня 1641, Невер, Францыя — 30 студзеня 1716, Блуа, Францыя) — каралева польская і вялікая княгіня літоўская, жонка Яна Сабескага.

Марыя Казіміра Луіза дэ Ла Гранж д'Арк'ен
Marie Casimire Louise de La Grange d'Arquien
Партрэт невядомага аўтара
Герб д'Арк'енаў
Каралева польская і вялікая княгіня літоўская 1676 — 1696
Папярэднік	Элеанора Марыя Аўстрыйская
Пераемнік	Крысціяна Эбергардзіна Брандэнбург-Байрэйцкая
Нараджэнне	28 чэрвеня 1641(1641-06-28)[1][2] Невер[d], arrondissement of Nevers[d], дэпартамент Ньеўр, рэгіён Бургундыя, Метраполія Францыі, Францыя[3]
Смерць	30 студзеня 1716(1716-01-30)[1] (74 гады) Блуа, Блуа[d], дэпартамент Луар і Шэр, рэгіён Цэнтр — Даліна Луары, Метраполія Францыі, Францыя[4]
Месца пахавання	крыпта Святога Леанарда
Род	Замойскія
Бацька	Анры Альберт дэ Лагранж д’Арк’ен[d]
Маці	Франсуаза дэ ла Шатр
Муж	Ян Сабескі[5] і Ян Замойскі[d]
Дзеці	James Louis Sobieski[d], Maria Teresa Sobieska[d], Тэрэза Кунегунда Сабеская[d], Aleksander Benedykt Sobieski[d], Konstanty Władysław Filip Sobieski[d], Teresa Teofila Sobieska[d], Adelajda Ludwika Sobieska[d] і Jan Sobieski[d]
Веравызнанне	каталіцтва
Аўтограф
Узнагароды	Залатая Ружа[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Паходзіла са старажытнага, але збяднелага французскага роду маркізаў д’Арк’ен. Была дачкой маркіза Анрыя Альбера дэ ла Гранж д’Арк’ена і Франсуазы дэ ла Шатр, ахмістаркі Марыі Людвікі Ганзага, якая ў 1645 стала жонкай караля польскага і вялікага князя літоўскага Уладзіслава Вазы. Як і маці, Марыя Казіміра стала ахмістаркай Марыі Людвікі Ганзагі і ў веку 4-х гадоў прыбыла ў Рэч Паспалітую. Пазней праціўнікі Марыі Казіміры сцвярджалі, што яна была пазашлюбнай дачкой каралевы Марыі Людвікі, але прычынай такіх плётак, хутчэй за ўсё, была проста прысутнасць малой дзяўчынкі ў свіце каралевы. Марыя Казіміра вельмі хутка засвоіла польскую мову і культуру, за што атрымала пяшчотную мянушку Марысенька, пад якой яна ўвайшла ў гісторыю.

У 1648 у сувязі з складанай сітуацыяй у краіне і смерцю караля і вялікага князя Уладзіслава аўдавелая каралева адаслала Марысеньку ў родны Невер, дзе тая на працягу 4-х гадоў навучалася ў кляштарнай школе. Сама позна ў 1653 Марыя Казіміра вярнулася ў Рэч Паспалітую да двару Марыі Людвікі, якая ўжо была жонкай новага гаспадара — Яна Казіміра Вазы. У сакавіку 1655 падчас прыдворных урачыстасцей, прымеркаваных да правядзення варшаўскага сойму, Марысенька пазнаёмілася са сваім будучым мужам і каралём Янам Сабескім. Знаёмства паглыбілася дзякуючы прыбыццю Яна Сабескага да каралеўскага двара ў 1656. Паміж маладымі ўсталявалася ўзаемная прыязнь, але да шлюбу, тым не менш, справа не дайшла.

3 сакавіка 1658 Марыя Казіміра выйшла замуж за сандамерскага ваяводу Яна Сабепана Замойскага. На думку Марыі Людвікі, меркаванне якой найбольш паўплывала на выбар жаніха, Замойскі больш падыходзіў, бо, па-першае, быў больш заможным за Сабескага, а па-другое, падчас вайны са шведамі першы застаўся верным Яну Казіміру. У шлюбе з Замойскім Марысенька мела чатырох дзяцей, але ніводзін з іх не дажыў да паўнагоддзя.

Праз месяц пасля смерці Яна Замойскага 14 мая 1665 Марыя Казіміра таемна ажанілася з Янам Сабескім (афіцыйны шлюб адбыўся 5 ліпеня таго ж года). Як на думку сучаснікаў, гэтак і гісторыкаў, гэта быў адзін з нешматлікіх «шлюбаў па каханні» таго часу. У шлюбе з Янам Сабескім Марысенька мела 13 дзяцей, але толькі чацвёра дасягнулі паўнагоддзя.

2 лютага 1676 была каранавана на каралеву польскую і вялікую княгіню літоўскую. На гэтай пасадзе дамагалася заключэння саюзу Рэчы Паспалітай і Францыі, адначасова спрабавала атрымаць ад Людовіка XIV прывілеі для свайго роду.

Каралеўская пара пакінула пасля сябе вялікую карэспандэнцыю. Любоўныя лісты з’явіліся ў асноўным у 1665—1683 падчас шмалікіх растанняў, выкліканых, напрыклад, рокашамі, паездкай Марысенькі ў Парыж, вайной 1675—1676 і аблогай Вены ў 1683. З лістоў можна даведацца пра асобы Сабескага і Марысенькі, іх каханне, цяжкасці таго часу.

Пасля смерці мужа Марысенька ў 1699 годзе са шматлікай світай выехала ў Рым, дзе жыла ў палацы Кіджы-Адэскалькі. Часта гасцявала ў Рымскіх Пап, спачатку ў Інакенція ХII (ён, будучы нунцыем у Рэчы Паспалітай, шлюбаваў Марыю з Янам Сабескім), пасля ў Клімента ХІ. Пазней выехала ў Францыю, аднак Людовік XIV забараніў ёй з’яўляцца ў Парыжы і Версалі. У сваіх лістах яна пісала: «Хачу лічыцца вашай васалкай, а не каралевай, бо, пакідаючы Рым, склала сваё каралеўства ля стопаў папскіх».

Апошнія паўтара гады жыла ў Блуа, дзе і памерла пасля прызначанага ўрачом паласкання страўніка ў студзені 1716. 2 красавіка яе труна была перанесена ў капліцу Святога Яўстаха ў касцёле Святога Збавіцеля ў Блуа. Сэрца ж яе было пахавана ў вурне ў мясцовым езуіцкім касцёле (знікла падчас Французскай рэвалюцыі). У 1717 цела Марысенькі было перапахавана каля цела мужа ў касцёле капуцынаў у Варшаве. Адтуль у 1733 абодва целы былі перанесены на Вавель.

У гонар Марыі былі назаваныя гданскія караблі Marie, Die Königin von Pohlen, Maria Casimira Königin von Pohlen, а таксама мястэчкі Марывіль і Марымонт.

Дзеці

Партрэт Марыі Казіміры з дзецьмі

У шлюбе з Янам Замойскім Марыя Казіміра мела чатырох дзяцей:

• Людвіка Марыя Замойская (красавік-май 1659);
• дзіцё нарадзілася мёртвым (студзень 1660);
• Катажына Барбара Замойская (4/5 снежня 1660 — снежань 1662);
• дачка (1664).

У шлюбе з Янам Сабескім Марыя Казіміра мела трынаццаць дзяцей:

• Якуб Людвік Сабескі (2 лістапада 1667—19 снежня 1737), князь алаўскі, прэтэндэнт на прастол Рэчы Паспалітай;
• блізняты (9 мая 1669);
• Тэрэза Тэафілія Сабеская (май 1670);
• Адэлаіда Людвіка Сабеская (15 кастрычніка 1672—1677);
• Марыя Тэрэза Сабеская (1674—1675);
• Тэрэза Кунегунда Сабеская (4 сакавіка 1676—10 сакавіка 1730), княгіня Баварская;
• Аляксандр Бенедыкт Сабескі (6/9 верасня 1677—16/19 лістапада 1714);
• Канстанцін Уладзіслаў Сабескі (1 мая 1680—28 лютага 1726);
• дзіцё.

«Партрэт каралевы Марыі Казіміры, жонкі Яна ІІІ Сабескага». Невядомы мастак, апошняя чвэрць XVII ст. НММ РБ

Зноскі

1. Maria Kazimiera de la Grange d’Arquien (zwana Marysieńką) // Internetowy Polski Słownik Biograficzny

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q96022943'></a>
2. The Fine Art Archive — 2003. Праверана 1 красавіка 2021.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q10855166'></a>
3. Deutsche Nationalbibliothek Record #118818449 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 12 снежня 2014.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578'></a>
4. Deutsche Nationalbibliothek Record #118818449 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 31 снежня 2014.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578'></a>
5. (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Марыя Казіміра Луіза дэ Ла Гранж д’Арк’ен

Папярэдніца: Элеанора Марыя Аўстрыйская	Каралева польская і вялікая княгіня літоўская 1676—1696	Пераемніца: Крысціяна Эбергардзіна Брандэнбург-Байрэйцкая