Трыстан-да-Кунья (астравы)
From Wikipedia, the free encyclopedia
Тры́стан-да-Ку́нья (англ.: Tristan da Cunha [ˈtrɪstən də ˈkuːnjə]) — архіпелаг на поўдні Атлантыкі. Разам з суседнім востравам Гоф складае раўнапраўную частку брытанскай заморскай тэрыторыі Астравы Святой Алены, Узнясення і Трыстан-да-Кунья. Агульная плошча — 207 км². Насельніцтва — 238 чал. (2022 г.). Адзінае паселішча і адміністрацыйны цэнтр — Эдынбург-Сямі-Мораў.
| |||||
  | |||||
| Дэвіз: «Our faith is our strength» «Наша вера – наша моц» | |||||
| Гімн: «God Save the King» | |||||
| Заснавана | 1810 (першае паселішча) | ||||
| Афіцыйная мова | Англійская | ||||
| Сталіца | Эдынбург-Сямі-Мораў | ||||
| Найбуйнейшыя гарады | Эдынбург-Сямі-Мораў | ||||
| Форма кіравання | Парламентарная манархія | ||||
| Кароль Губернатар Адміністратар Галоўны астравіцянін | Карл III (кароль Вялікабрытаніі) Марк Эндру Кэйпс Алекс Мітэм Іан Лаварэла | ||||
| Плошча • Усяго | 207 км² | ||||
| Насельніцтва • Ацэнка (2022) • Шчыльнасць | 238 чал. 1,4 чал./км² | ||||
| Этнахаронім | Трыстанцы | ||||
| Валюта | Брытанскі фунт (£, GBP) | ||||
| Тэлефонны код | +290 | ||||
| Часавыя паясы | +0 | ||||
Астравы былі адкрыты партугальскім мараплаўцам Трыстанам да Кунья ў 1506 г. У 1767 г. упершыню дэталёва абследаваны французскімі маракамі (вынікі апублікаваны толькі ў 1781 г.). З канца XVIII ст. на архіпелаг наведваліся кітабоі і паляўнічыя на ластаногіх. Першае сталае паселішча было ўтворана ў 1810 г. амерыканцам Джонатанам Ламбертам на востраве Трыстан-да-Кунья. Ён абвясціў гэту тэрыторыю сваёй маёмасцю, аднак у 1812 г. загінуў.
У 1816 г. Вялікабрытанія анексіравала архіпелаг. Кароткі час на востраве Трыстан-да-Кунья знаходзіўся невялікі брытанскі гарнізон. У 1821 г. адзін з яго служачых, капрал Вільям Глас, вярнуўся на ўжо бязлюдны востраў разам з жонкай і дзецьмі, каб займацца авечкагадоўляй. Праз некалькі месяцаў група мужчын-перасяленцаў (у асноўным шатландскага паходжання) паспрабавала каланізаваць суседні востраў Інасесібл, аднак няўдала, і яны пераправіліся на лодках на востраў Трыстан-да-Кунья.
У 1827 г. нежанатыя астравіцяне звярнуліся да капітана аднаго з брытанскіх суднаў з просьбай даставіць ім жонак з вострава Святой Алены. Відавочна, планавалася, што ўсе яны будуць белымі. Аднак капітан знайшоў добраахвотніц пераважна афрыканскага паходжання, таму высадзіў жанчын патаемна ўначы. Каланісты былі незадаволеныя, але прынялі добраахвотніц і ажаніліся. На працягу XIX ст. да малой калоніі далучылася яшчэ некалькі чалавек, у асноўным маракоў, якія былі прываблены мясцовым жыццём і трыстанскімі дзяўчатамі. Ужо ў 1881 г. насельніцтва Трыстан-да-Кунья дасягнула 110 чал.
У 1867 г. калонію наведаў брытанскі прынц Альфрэд, які меў тытул герцага Эдынбургскага. У яго гонар адзінае на архіпелагу паселішча атрымала назву Эдынбург-Сямі-Мораў. Трэба зазначыць, што існаванне калоніі ў той час не было б магчымым без знешняй падтрымкі. Калі ў 1885 г. на Трыстан-да-Кунья здарыўся неўраджай бульбы і загінула ў моры 15 дарослых мужчын, астравіцяне атрымалі шчодрую дапамогу з боку брытанцаў. Але з пачатку I сусветнай вайны яны фактычна апынуліся ў ізаляцыі, калі гаспадарка калоніі была пераарыентавана на задавальненне, галоўным чынам, мясцовых патрэб. Адзінкі з астравіцян часова выязджалі працаваць у Паўднёвую Афрыку або наймаліся на транзітныя судны.
У 1938 г. архіпелаг Трыстан-да-Кунья і востраў Гоф былі далучаны да Святой Алены. Але пасада адміністратара была зацверджана толькі ў 1950 г. У сярэдзіне 1950-х гг. урад таксама заснаваў афіцыйныя пасады мясцовых урача, школьнага настаўніка, агранома і г. д.
Пад час II сусветнай вайны была наладжана сталая транспартная лінія паміж Кейптаўнам і Эдынбургам-Сямі-Мораў. Дзякуючы ёй у пасляваенную пару выезд астравіцян на працу ў знешні свет стаў звычайнай справай, што прывяло да памяншэння сталага мужчынскага насельніцтва. Але ў маі 1961 г. ПАР выйшла з Садружнасці нацый.
6 жніўня 1961 г. пачаў вывяргацца вулкан на востраве Трыстан-да-Кунья. 10 кастрычніка адміністратар абвясціў аб эвакуацыі калоніі. Кароткі час трыстанцы былі вымушаны правесці на востраве Найцінгейл, пасля чаго былі эвакуіраваныя праз Кейптаўн у Вялікабрытанію.
Нягледзячы на дапамогу з боку ўрада і грамадскіх арганізацый, трыстанцы пакутавалі ў метраполіі з-за непрыстасаванасці да ўмоў прахалоднага клімату і цывілізаванага жыцця. У выніку пасля таго, як вывяржэнне скончылася, яны прынялі рашэнне аднавіць калонію. 24 кастрычніка 1963 г. яны вярнуліся на востраў Трыстан-да-Кунья (у 1966 г. частка з іх пажадала зноў пераехаць у Вялікабрытанію). Была наладжана сталая знешняя сувязь, пабудаваны сучасны порт, пачалася прамысловая здабыча рыбы і лангустаў.
У 2010 г. колькасць мясцовага насельніцтва склала 264 чал.
Архіпелаг значна аддалены ад іншых населеных месц, ад вострава Святой Алены — 2430 км, ад Паўднёвай Амерыкі — 3360 км, ад Афрыкі — 2816 км. Мае вулканічнае паходжанне і складаецца з 5 астравоў: востраў Трыстан-да-Кунья, востраў Інасесібл, астравы Найцінгейл (Найцінгейл, малыя астравы Мідл і Столценхоф). Акрамя таго, да Трыстан-да-Кунья адміністрацыйна далучаны востраў Гоф.
Астравы гарыстыя. Найвышэйшы пункт — пік Каралевы Марыі (2062 м) на востраве Трыстан-да-Кунья. На ўсіх астравах ёсць сталыя крыніцы пітной вады і вадацёкі.
Клімат марскі ўмераны. Сярэдняя тэмпература ў лютым 17 — 21° С, у жніўні 10 — 14° С. Сярэдняя гадавая норма ападкаў — 1681 мм.
Флора і фаўна захаваліся даволі добра, асабліва на востраве Інасесібл. З жывёльнага свету асабліва вылучаюцца шматлікія марскія птушкі і ластаногія.
Астравы Трыстан-да-Кунья з’яўляюцца раўнапраўнай часткай брытанскай заморскай тэрыторыі Астравы Святой Алены, Узнясення і Трыстан-да-Кунья. На чале выканаўчай улады стаіць адміністратар, якога прызначае губернатар. Існуе мясцовы заканадаўчы і дарадчы орган — Савет з 11 членаў (8 выбіраюцца астравіцянамі на 3 гады, 1 месца займае адміністратар, 2 — прызначаныя ім асобы). Трыстан-да-Кунья мае свае герб, сцяг і дэвіз (Our faith is our strength — «Наша вера — наша моц»).
.jpg)
Усе астравіцяне займаюцца сельскай гаспадаркай, вырошчваюць бульбу, садавіну і гародніну для свайго спажывання, разводзяць свінняў і авечак. Важную ролю адыгрываюць лоў рыбы і лангустаў, экспарт мясцовых паштовак і манет. Прамысловых прадпрыемстваў і банкаў няма.
Дзякуючы ізаляванасці на Трыстан-да-Кунья склалася своеасаблівая традыцыйная культура. Усе астравіцяне жывуць у адзіным паселішчы, маюць 7 прозвішчаў, спавядаюць англіканства, размаўляюць на арыгінальным бяспісьменным дыялекце англійскай мовы з вялікай колькасцю марацкіх жарганізмаў (гл. Стыль, мова). Шырока распаўсюджаны генеалагічныя гісторыі і паданні, хатнія рэцэпты прыгатавання ежы. У мінулым на вонкавых наведвальнікаў вялікае ўражанне аказвалі доўгія трыстанскія лодкі. Каркас для іх рабіўся з яблыневай драўніны. На яго нацягвалі скуры ластаногіх (потым брызент). Да нашых дзён многія трыстанцы карыстаюцца самаробнымі прыладамі працы і мэбляй.
У Эдынбургу-Сямі-Мораў працуе 1 дзіцячы сад, 1 сярэдняя школа, 1 царква. Тэлебачанне стала даступным толькі з 2001 г. (транслюецца з Фалклендскіх астравоў).
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
