Андрэй Цікота

Андрэй Цікота (5 снежня 1891, хутар Плавушка, Свянцянскі павет — 11 лютага 1952, пас. Навачунка, ваколіцы Брацка, Расія) — беларускі рэлігійны і грамадскі дзеяч, каталіцкі святар усходняга абраду. Адзін з творцаў беларускага хрысціянскага руху ХХ ст.

Андрэй Цікота
экзарх Харбіна 20 кастрычніка 1939 — 13 лютага 1953
Царква	Расійская грэкакаталіцкая царква
Папярэднік	экзарх Фабіян Абрантовіч
Адукацыя	Віленская каталіцкая духоўная семінарыя Імператарская Рымска-каталіцкая духоўная акадэмія
Дзейнасць	каталіцкі святар
Нараджэнне	5 снежня 1891(1891-12-05) Плавушка, Свянцянскі павет, Віленская губерня, Расійская імперыя
Смерць	13 лютага 1952(1952-02-13) (60 гадоў) Тайшэт, Q16022235?, Тайшэцкі раён, Іркуцкая вобласць, РСФСР, СССР
Прыняцце свяшчэннага сану	1914
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Нарадзіўся ў сялянскай сям’і на хутары Плавушка^[1] непадалёку ад фальварка Тупальшчына Дуброўскай воласці Свянцянскага павета Віленскай губерні ў сялянскай сям’і Фелікса і Разаліі Цікотаў. 15 снежня 1891 года быў ахрышчаны паводле лацінскага абраду ў рымска-каталіцкім храме мястэчка Жодзішкі.

Пачатковую і сярэднюю адукацыю атрымаў у Ашмянах.

Удзельнікі беларускага гуртка ў Рыма-каталіцкай духоўнай акадэміі ў Пецярбургу на пачатку 1917 г. Злева направа: Міхал Пятроўскі, Антон Матвейчык, Андрэй Цікота, Антон Неманцэвіч, Карл Лупіновіч, Адам Станкевіч.

У маі 1909 вытрымаў экзамен на званне аптэкарскага вучня пры экзаменацыйнай камісіі Віленскай навучальнай акругі. З верасня 1909 — клерык Віленскай духоўнай каталіцкай семінарыі. Падчас вучобы належаў да беларускага культурна-асветнага гуртка. У ліку лепшых студэнтаў пасланы вучыцца на казённы кошт у Пецярбург, дзе ў 1912 прыняты ў Мітрапалітальную духоўную каталіцкую акадэмію, тут удзельнічаў у працы беларускага гуртка. Пасвячоны ў святары ў 1914. Удзельнік I з’езда беларускіх каталіцкіх святароў у Мінску (24-25.5.1917). Член саюза ксяндзоў-беларусаў. Душпастырскую дзейнасць распачаў у Маладзечне (1917-18). У 1918 абраны сябрам Рады Беларускай Народнай Рэспублікі. У верасні 1919 увайшоў у склад Часовага Беларускага нацыянальнага камітэта ў Мінску. З адкрыццём беларускай каталіцкай семінарыі ў Мінску запрошаны на пасаду прафесара-выкладчыка. У гады польска-савецкай вайны 1920 пэўны час знаходзіўся пад арыштам. На пачатку 1920-х гадоў уступіў у навіцыят айцоў марыянаў у Друі. Выязджаў у ЗША, дзе займаўся місіянерскай дзейнасцю. Пад час візітацыі марыянскіх кляштараў у Паўночнай Амерыцы наведаў кляштар айцоў салатынаў, дзе сустракаўся з беларускім святаром Я. Тарасевічам.

Генерал марыянаў і адміністратар католікаў усходняга абраду ў Харбіне

У 1933 быў абраны генеральным суперыёрам (генералам) Ордэну айцоў марыянаў, увесь час працягваў апекаваць рэлігійныя і адукацыйныя ўстановы Друі. У 1939 быў прызначаны Апостальскім адміністратарам для каталікоў усходняга абраду ў Маньчжурыі замест Фабіяна Абрантовіча, які быў арыштаваны восенню 1939-га савецкімі ўладамі падчас вяртання з сваёй радзімы пры спробе нелегальна перайсці мяжу.

Арышт, лагер, смерць

Апошні здымак А. Цікоты з ГУЛАГу. Чыта, 1948/49(?).

22 снежня 1948 быў арыштаваны кітайскай камуністычнай міліцыяй і 25 снежня разам з чатырма іншымі святарамі быў перададзены савецкім органам. З 27 снежня знаходзіўся ў папярэднім зняволенні ў Чыце, паводле сведчанняў, паводзіў сябе на следстве мужна, падвяргаўся катаванням. Прыклад а. Андрэя Цікоты заахвоціў аднаго з святароў адмовіцца ад адрачэння ад Бога і Царквы, да якога яго вымусіў следчы. Падчас допытаў у Чыцінскай турме архімандрыту Андрэю Цікоту прапаноўвалі перайсці ў праваслаўе, але ён катэгарычна адмовіўся ад гэтага. Пазней савецкія ўлады, ведаючы яго вялікі духоўны аўтарытэт і здольнасці, прапанавалі яму пасаду першага ў Беларусі мітрапаліта незалежнай ад Ватыкану Каталіцкай Царквы.^[2] Не зважаючы на моцна падарванае ў турэмных умовах і ў выніку допытаў здароўе архімандрыт Цікота рашуча адкінуў гэту правакацыйную прапанову.

28 верасня 1949 архімандрыт Андрэй Цікота быў завочна абвінавачаны ў арганізацыі тэрарыстычнае групоўкі ў ліцэі Святога Мікалая ў Харбіне, антысавецкай агітацыі і шпіянажы на карысць Ватыкана і Японіі па арт. 58-6 ч. 1, 58-4, 58-11.^[3] Яму і ўсім харбінскім місіянерам прысудзілі 25 гадоў зняволення ў лагеры. Праз Іркуцк яго накіравалі ў «Ангарлаг», спачатку ў Тайшэт на будаўніцтва Байкала-Амурскай магістралі. Адтуль 19 студзеня 1950 яго забралі і перавезлі ў Чукшу. З красавіка 1951 ён адбываў пакаранне ў лагпункце Нова-Чунка Шыткінскага раёна Іркуцкай вобласці. З чэрвеня 1951 яго зноў вярнулі адбываць пакаранне ў Тайшэт. Увесь гэты час у ён быў цяжка хворы, а перад смерцю, паводле ўспамінаў іншых зняволеных, пазбаўлены медыцынскае дапамогі.

Памёр у зняволенні 11 лютага 1952 у шпіталі № 38 (Чукша, 2-і аддзел) асобага лагеру № 7 «Азерлага» (для палітвязняў). Пахаваны на шпітальных лагерных могілках у ваколіцах Брацка Іркуцкай вобласці.^[4] Магіла была пазначана простым калком і сёння яе знайсці практычна немагчыма. Афіцыйная прычына смерці — спыненне сардэчнай дзейнасці пры агульнай інтаксікацыі арганізма, выкліканай туберкулёзным менінгітам.

Крымінальная справа на архімандрыта Андрэя Цікоту знаходзіцца ва Упраўленні ФСБ Расіі па Омскай вобласці.^[5]

Беатыфікацыя

З ініцыятывы Каталіцкай Царквы ў Расіі 31 мая 2003 года ў Рыме афіцыйна быў распачаты працэс беатыфікацыі Слугі Божага архімандрыта Андрэя Цікоты. Віцэ-пастулятарам працэсу Слугі Божага Андрэя Цікоты з’яўляецца беларускі святар-марыянін а. Вячаслаў Пялінак, у задачу якога ўваходзіць збор разнастайных дакументаў і пошук сведкаў.^[6]

На радзіме святара на могілках у Жодзішках, побач з магілай старэйшага брата Фелікса Цікоты — дзеяча беларускага руху, на Дзяды 2003 года гарадзенскімі грэка-каталікамі быў усталяваны сімвалічны памятны крыж архімандрыту Андрэю Цікоту. Яго вырабіў каваль-мастак Юрый Мацко, а скульптар Уладзімір Панцялееў выканаў на камені барэльефную шыльду.^[7] Асвячэнне помніка здзейсніў Апостальскі візітатар БГКЦ архімандрыт Сяргей Гаек, марыянін.

22 мая 2012 года на былых лагерных могілках каля пасёлка Навачунка, на 116-м кіламетры ад Тайшэта, дзе пахаваны Цікота, быў пастаўлены памятны крыж і адслужаная памінальная імша. ^[8]

Крыніцы

1. Уладзімір Хільмановіч. Крыж для ўшанавання памяці Архімандрыта Андрэя Цікоты // Царква, № 4(39), 2003. С. 14.
2. Юрый Гарбінскі, Ігар Бараноўскі. Нязломны вязень Тайшэцкіх лагероў // Царква, № 2 (33), 2008. С. 8-9.
3. Юрый Гарбінскі, Ігар Бараноўскі. Нязломны вязень Тайшэцкіх лагероў // Царква, № 2 (33), 2008. С. 8-9.
4. Лариса Пешкова. Харбин — русский и католический // Свет Евангелия, № 2-3, 1999. С. 4-5.
5. Лариса Пешкова. Харбин — русский и католический // Свет Евангелия, № 2-3, 1999. С. 4-5.
6. О программе и процессе.
7. Уладзімір Хільмановіч. Крыж для ўшанавання памяці Архімандрыта Андрэя Цікоты // Царква, № 4(39), 2003. С. 14.
8. Пад Тайшэтам ушанавалі памяць айцоў Цікоты і Станкевіча

Літаратура

• Stankiewicz A. Rodnaja mowa u światyniach. Wilnia, 1929.
• Stankievič A. Biełaruski chryścijanski ruch. Vilnia, 1939.
• Losy duchowieństwa katolickiego w ZSSR, 1917—1937: Martyrologium. Lublin, 1998.
• Беларускія рэлігійныя дзеячы XX ст.: Жыццярысы, мартыралогія, успаміны / Аўтар-укладальнік: Ю. Гарбінскі. — Мн.-Мюнхен: Беларускі кнігазбор, 1999. ISBN 985-6318-65-3
• Маракоў Л. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі, 1794—1991. Энц. даведнік. У 10 т. Т. 2. — Мн:, 2003. ISBN 985-6374-04-9
• Уладзімер Калупаеў. Беларускія місіянэры ў Кітаі // Запісы 37. New York — Miensk: Беларускі інстытут навукі й мастацтва, 2014. с. 645—650.
• Юрый Гарбінскі, Ігар Бараноўскі. Нязломны вязень Тайшэцкіх лагероў // Царква, № 2 (33), 2008. С. 8-9.
• Лариса Пешкова. Харбин — русский и католический // Свет Евангелия, № 2-3, 1999. С. 4-5.

Спасылкі

• Біяграфія