Акмеізм

Акмеі́зм (ад грэч. άκμη — «вышэйшая ступень, вяршыня, красаванне, квітнеючая пара») — літаратурная плынь, якая ўзнікла ў пачатку XX стагоддзя ў Расіі і супрацьстаяла сімвалізму.

Акмеісты імкнуліся пераадолець схільнасць паэтаў-сімвалістаў да «звышрэальнага», шматзначнасці і цякучасці вобразаў, ускладнёнай метафарычнасці і ў сваю чаргу абвяшчалі матэрыяльнасць, прадметнасць тэматыкі, стварэнне пачуццёвых, пластычна-ясных вобразаў, выступалі за дакладнасць і выразнасць паэтычнага слова. Для паэзіі акмеістаў уласцівы своеасаблівая «прыземленасць», схільнасць да камернасці і эстэтызму, паэтызацыя мінулай культуры і біялагічнага пачатку, пачуццяў спрадвечнага чалавека (адсюль і другая назва акмеізму — адамізм, ад імя Адам). Акмеісты лічылі, што ў выніку адыходу ад сімвалізму паэзія стане свабоднай, а Восіп Мандэльштам успрымаў акмеізм як «тугу па сусветнай культуры».

Станаўленне акмеізму шчыльна звязана з дзейнасцю «Цэха паэтаў», цэнтральнымі фігурамі якога з'яўляліся арганізатары акмеізму Мікалай Гумілёў і Сяргей Гарадзецкі. Іншыя вядомыя акмеісты — раннія Ганна Ахматава і Восіп Мандэльштам. Акмеісты выдавалі часопіс «Гіпербарэй» (1912 — 1913), альманахі.

Тэрмін «акмеізм» быў прапанаваны ў 1912 г. Мікалаем Гумілёвым і Сяргеем Гарадзецкім: на іх думку, на змену сімвалізму ў крызісе ідзе кірунак, які абагульняе досвед папярэднікаў і выводзіць паэта да новых вяршыняў творчых дасягненняў. Сучаснікі давалі тэрміну і іншыя тлумачэнні: Уладзімір Пяста бачыў яго вытокі ў псеўданіме Ганны Ахматавай, па-латыні гучала як «akmatus», некаторыя паказвалі на яго сувязь з грэчаскім «akme» — «вастрыё». Назва для літаратурнага плыні, па сведчанні Андрэя Белага, была абрана ў запале палемікі і не з'яўлялася цалкам абгрунтаваным: аб «акмеізме» і «адамізме» ў жарт загаварыў Вячаслаў Іваноў, Мікалай Гумілёў падхапіў выпадкова кінутыя словы і ахрысціў акмеістами групу блізкіх да сябе паэтаў.

Акмеізм аказаў уплыў на жывапіс (Канстанцін Каровін, Барыс Кустодзіеў, Піліп Малявін) і музыку (Анатоль Лядаў, Ігар Стравінскі).

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 1: А — Аршын / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 1. — 552 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0036-6 (т. 1).