Ян Матэйка

Ян Алёйзы Матэ́йка (польск.: Jan Alojzy Matejko; 24 чэрвеня 1838, Кракаў — 1 лістапада 1893, Кракаў) — польскі мастак.

Ян Матэйка
польск.: Jan Matejko
Імя пры нараджэнні	польск.: Jan Matejko
Дата нараджэння	24 чэрвеня 1838(1838-06-24)[1][2][…]
Месца нараджэння	Вольны горад Кракаў[3][4]
Дата смерці	1 лістапада 1893(1893-11-01)[5][6][…] (55 гадоў)
Месца смерці	Кракаў, Каралеўства Галіцыі і Ладамерыі, Аўстра-Венгрыя[3][4]
Месца пахавання	Ракавіцкія могілкі
Грамадзянства	Вольны горад Кракаў  Цыслейтанія
Бацька	Franciszek Ksawery Matejko[d]
Маці	Joanna Karolina Rossberg[d]
Жонка	Teodora Matejko[d]
Дзеці	Helena Unierzyska[d], Q124611187? і Q124618387?
Род дзейнасці	мастак, выкладчык універсітэта
Месца працы	Ягелонскі ўніверсітэт
Жанр	гістарычны жывапіс, партрэтны жывапіс[d], анімалістычны жывапіс[d] і рэлігійны жывапіс[d]
Вучоба	Кракаўская акадэмія мастацтваў (1858) Ягелонскі ўніверсітэт Мюнхенская акадэмія мастацтваў Bartłomiej Nowodworski High School[d]
Уплыў	Władysław Łuszczkiewicz[d], Wojciech Stattler[d] і Feliks Szynalewski[d]
Уплыў на	Maurycy Gottlieb[d], Яцак Мальчэўскі, Józef Mehoffer[d], Станіслаў Выспяньскі, Maria Dulębianka[d], Aleksander Augustynowicz[d], Stanisław Grocholski[d] і Stanisław Leopold Daczynski[d]
Член у	Сербская акадэмія навук і мастацтваў Сербскае навуковае таварыства[d] Кракаўскае навуковае таварыства[d][4]
Узнагароды
Подпіс
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Жыццяпіс

Нарадзіўся дзевятым з адзінаццаці дзяцей у сям'і Матэйкаў. Маці памерла рана і старэйшы брат Францішак меў глыбокі ўплыў на адукацыю Яна Матэйка. У 1852 годзе, калі яму было 14 гадоў, Матэйка пачаў навучацца ў Кракаўскай Акадэміі мастацтваў. Яго настаўнікамі былі сярод іншых Войцех Карнэлі Сатлер (Wojciech Korneli Sattler) і Уладзіслаў Лушкевіч (Władysław Łuszczkiewicz). Яшчэ тады Ян Матэйка меў сур'ёзныя праблемы з вачамі, але нягледзячы на гэта ён лічыўся адным з самых таленавітых вучняў акадэміі. Пасля заканчэння акадэміі ў 1858 годзе Матэйка быў два гады вучням Германа Абшутца (Hermann Anschütz) ў Мюнхене. З 1859 па 1860 гады мастак працаваў у Вене з Крысціянам Рубенам (Christian Ruben), вярнуўся ў Кракаў і ў 1873 годзе заняў пасаду дырэктара Акадэміі мастацтваў.

У Матэйка і яго жонкі Тэадоры было пяцёра дзяцей, самая малодшая дачка памерла незадоўга пасля нараджэння.

Творы

нумар	назва	дата напісання	памеры	знаходзіцца	ілюстрацыя
1.	Станьчык	1862	120 × 88 cм	Нацыянальны музей у Варшаве
2.	Казанне Скаргі	1864	224 × 397 cм	Каралеўскі замак у Варшаве
3.	Польшча — год 1863	1864? 1879	232 cм	Музей Чартарыйскіх у Кракаве
4.	Рэйтан	1866	282 × 487 cм	Нацыянальны музей у Варшаве
5.	Люблінская унія	1869	298 × 512 cм	Любельскі музей у Любліне
6.	Стэфан Баторый пад Псковам	1872	322 × 545 cм	Каралеўскі замак у Варшаве
7.	Астраном Капернік, размаўляе з Богам	1873	225 × 315 cм	Калегіум новага Ягелонскага універсітэта
8.	Усталяванне звона Жыгімонта	1874	94 × 189 cм	Нацыянальны музей у Варшаве
9.	Смерць караля Пшэмысла II	1875		Galeria Nowoczesna w Zagrzebiu
10.	Бітва пад Грунвальдам	1878	426 × 987 cм	Нацыянальны музей у Варшаве
11.	Пруская дань	1880-82	388 × 875 cм	Нацыянальны музей у Кракаве
12.	Ян III Сабескі пад Wiedniem	1883		Ватыканскі музей
13.	Wernyhora	1883-84	290 × 204 cm	Нацыянальны музей у Кракаве
14.	Залажэнне акадэміі Lubrańskiego у Познані	1886		Нацыянальны музей у Познані
15.	Касцюшка пад Рацлавіцамі	1888	450 × 890 cм	Нацыянальны музей у Кракаве
16.	цыкл Dzieje cywilizacji w Polsce	1888
17.	Прыход хрысціянства	1889	79 × 120 cм	Нацыянальны музей у Варшаве
18.	Канстытуцыя 3 мая	1891	247 × 446 cм	Каралеўскі замак у Варшаве

Крыніцы

1. Jan Matejko // Brockhaus Enzyklopädie Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227'></a>
2. The Fine Art Archive — 2003. Праверана 1 красавіка 2021.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q10855166'></a>
3. Матейко Ян // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135'></a>
4. http://tnk.krakow.pl/czlonkowie/matejko-jan/ Праверана 30 жніўня 2022.
5. Jan Matejko

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17299517'></a>
6. Jan Matejko // Benezit Dictionary of Artists — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7 Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q217595'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q24255573'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1547776'></a>

Спасылкі

• (бел.) Ян Алазій Матэйка (Jan Matejko) ў Юркавым куточку(недаступная спасылка)
• (бел.) Матэйка (Jan Matejko) Ян Алазiй (1838—1893)
• (польск.) Біяграфія і галерэя прац