From Wikipedia, the free encyclopedia
А́нглія (англ.: England [ˈɪŋɡlənd]) — найбуйнейшая краіна Злучанага Каралеўства. Займае паўднёва-ўсходнюю частку вострава Брытанія.
| |||||
 | |||||
| Дэвіз: «Dieu et mon droit» «Бог і маё права» | |||||
| Гімн: «God Save the King» | |||||
| Заснавана | 927 | ||||
| Афіцыйная мова | Англійская (фактычна) | ||||
| Сталіца | Лондан | ||||
| Найбуйнейшыя гарады | Лондан, Бірмінгем, Шэфілд, Лідс, Ліверпул | ||||
| Форма кіравання | Парламентарная манархія | ||||
| Кароль Прэм’ер-міністр | Карл III Рышы Сунак | ||||
| Дзярж. рэлігія | Англіканства | ||||
| Плошча • Усяго | 133 396 км² | ||||
| Насельніцтва • Ацэнка (2015) • Перапіс (2011) • Шчыльнасць | 54.786.300 чал. 53.012.456 чал. 420,5 чал./км² | ||||
| ВУП (намінал) • Разам • На душу насельніцтва |
$2,68 трлн $50.566 | ||||
| Этнахаронім | Англічане | ||||
| Валюта | Фунт стэрлінгаў | ||||
| Тэлефонны код | +44 | ||||
| Часавыя паясы | +0 | ||||
Назва паходзіць ад англаў (стар.-англ.: Engla land, літаральна «зямля англаў») — германскага народа, якое пасяліўся тут у V — VI ст.
Англія займае дзве траціны востраву Брытанія. На поўначы мяжуе з Шатландыяй, на захадзе — з Уэльсам.
Ландшафт Англіі складаецца ў асноўным са спадзістых пагоркаў, да поўначы мясцовасць становіцца больш гарыстай. Горная і раўнінная мясцовасць умоўна падзяляюцца па лініі, якая праходзіць паміж вусцем ракі Ціс на паўночным усходзе і вусцем ракі Экс на паўднёвым захадзе. На ўсходзе размяшчаецца нізінная балоцістая мясцовасць, якая ў асноўным была асушаная для сельскагаспадарчага выкарыстання.
Шэсць найбуйнейшых гарадоў Англіі: Лондан, Бірмінгем, Лідс, Шэфілд, Ліверпул і Манчэстэр. Сярод славутасцей Англіі — знакамітыя ўніверсітэты: Кембрыджскі і Оксфардскі.
Тэрыторыя сучаснай Англіі на момант уварвання Юлія Цэзара ў 55 г. да н. э., як і праз стагоддзе, да часу захопу імператарам Клаўдзіем, была населеная кельцкімі плямёнамі, якія зваліся брытамі. У выніку захопу ўся паўднёвая частка вострава (сучасныя Англія і Уэльс) стала часткай Рымскай Імперыі да яе распаду ў V стагоддзі н. э.
Без дапамогі рымскіх легіёнаў Рымская Брытанія не магла доўга процістаяць варварам-германцам, якія з’явіліся ў V—VI стст., як сведчаць хронікі, па запрашэнні саміх брытаў, якія з іх дапамогай разлічвалі абараніцца ад кельцкіх плямёнаў з поўначы — піктаў і скотаў. Прышэльцы ўяўлялі сабой тры групы — юты, саксы і англы. Асвоіўшы тэрыторыі брытаў, гэтыя германцы сталі адціскаць іх на тэрыторыю Уэльса і Карнуола. З часам на занятымі германскімі прышэльцамі землях сфармаваліся асобныя каралеўствы, якія склалі, у прыватнасці, «Англасаксонскую гептархію» («Сем каралеўстваў»). Час ад часу адзін з сямі англа-саксонскіх каралёў, якога называлі «Брытвальда» (прыблізна азначае «Кіраўнік Брытаніі»), атрымліваў кантроль над большай часткай Англіі. Наогул, цяжка назваць момант, калі Англія была канчаткова аб’яднаная. Па некаторых апісаннях, аб’яднанне наступіла разам з нашэсцем дацкіх вікінгаў, якія захапілі ўсходнюю частку Англіі. Эгберт, кароль Уэссекса (памёр у 839), часта завецца першым каралём усёй Англіі, хоць тытул «Кароль Англіі» з’явіўся толькі праз два пакаленні — у перыяд кіравання Альфрэда Вялікага (871—899).
_from_NPG.jpg)
Некаторыя гісторыкі пачынаюць адлік кіраўнікоў з нарманскай заваёвы ў 1066 г., нумарацыя англійскіх манархаў таксама выкарыстоўвае гэтую падзею як нулявую кропку (напрыклад, Эдуард I, каранаваны ў XIII стагоддзі, не быў першым каралём з такім імем — але ён быў першым Эдуардам з 1066 г.). Аднак Вільгельм Заваёўнік не заснаваў і не аб’ядноўваў краіну, а толькі захапіў уласна Англію, насадзіўшы франка-нарманскае кіраванне.
У канцы XIII стагоддзя суседняе княства Уэльс было канчаткова заваяванае Англіяй і стала часткай Англійскага каралеўства. Гісторыя Англіі як незалежнай дзяржавы ідзе праз Сярэднявечча і Адраджэнне да перыяду кіравання Елізаветы I, апошняй каралевы з дынастыі Цюдараў, пасля яе валадарыў Якаў I, які раней быў каралём Шатландыі пад імем Якава VI. Звяз Англіі і Шатландыі быў дапоўнены стагоддзем пазней Актам аб звязе (1707), які канчаткова аб’яднаў Англію і Шатландыю ў Злучанае Каралеўства (United Kingdom).
Пасля рэформ 1990-х гадоў у Паўночнай Ірландыі, Уэльсе і Шатландыі Англія засталася адзінай часткай Вялікабрытаніі, якая не мае ўласнага парламента і ўрада. Функцыю парламента Англіі выконвае парламент Вялікабрытаніі, функцыі ўрада — кабінет міністраў Вялікабрытаніі. Выканаўчую ўладу, якая адказвае ў тым ліку за тэрыторыю Англіі, узначальвае прэм’ер-міністр Вялікабрытаніі.
.jpg)
Ёсць рух у падтрымку стварэння самастойнага парламента і ўрада Англіі. Незадаволенасць прыхільнікаў руху выклікае тое, што рашэнні, якія дзейнічаюць у Шатландыі, прымае парламент Шатландыі (і аналагічна з Нацыянальнай асамблеяй Уэльса, Асамблеяй Паўночнай Ірландыі), але рашэнні, якія дзейнічаюць у Англіі, прымае агульнадзяржаўны парламент, дзе галасуюць шатландскія, валійскія і паўночнаірландскія дэпутаты.
Ідэю самастойнага парламента падтрымліваюць многія члены Кансерватыўнай партыі, тым часам Лейбарысцкая партыя лічыць, што стварэнне самастойных органаў кіравання прывядзе да рэзкага змяншэння ролі Шатландыі, Уэльса і Паўночнай Ірландыі, што прывядзе да распаду дзяржавы.
Гістарычна найбуйнейшай адміністрацыйнай адзінкай у Англіі былі графствы. Гэтыя адзінкі паўсталі з больш старажытных, якія існавалі да аб’яднання Англіі: каралеўстваў (як Сасекс і Эсекс), герцагстваў (як Ёркшыр, Корнуал і Ланкашыр) або проста ўчасткаў зямлі, якімі ўзнагароджвалі дваран (такіх як Беркшыр). Да 1867 года яны былі падзелены на драбнейшыя адзінкі, якія зваліся сотнямі.
Самакіраванне ў межах графства пасля аб’яднання практычна адсутнічала, таму межы графстваў не былі сапраўды вызначаныя і не мелі практычна ніякай ролі. Пасля прамысловай рэвалюцыі ў выніку ўзнікнення буйных індустрыяльных цэнтраў утварыліся метрапольныя графствы, цэнтрамі якіх сталі найбуйнейшыя гарады.
У цяперашні час Англія складаецца з 39 графстваў, 6 метрапольных графстваў і Вялікага Лондана.
Важную ролю ў англійскай эканоміцы выконвае сельская гаспадарка, прамысловая вытворчасць, індустрыя высокіх тэхналогій і спартыўная індустрыя. У 2010 годзе спорт забяспечыў 1,9 % ВУП Англіі і ўвайшоў у лік 15 найбуйнейшых галін англійскай эканомікі, перасягнуў такія галіны, як паслугі сувязі, юрыдычныя паслугі, бухгалтарскі ўлік, выдавецкая справа, рэклама і камунальныя паслугі. У 2010 годзе са спортам звязана болей за 400 000 працоўных месцаў, то бок каля 2,3 % усёй занятасці ў Англіі. Паводле ацэнак спецыялістаў, карысць здароўю людзей, якія рэгулярна займаюцца спортам, прынесла англійскай эканоміцы каля £ 11,2 млрд. Правядзенне масавых спартыўных спаборніцтваў, такіх як марафоны, павялічвае пазнавальнасць месцаў іх правядзення і дазваляе павялічыць прыбыткі ад турызму пры мінімальных інвестыцыях у інфраструктуру.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
.svg)
