From Wikipedia, the free encyclopedia
Альфа-распад — від радыеактыўнага распаду ядра, у выніку якога адбываецца выпусканне двойчы магічнага ядра гелію 4He — альфа-часціцы[1]. Пры гэтым масавы лік ядра памяншаецца на 4, а атамны нумар — на 2. Альфа-распад назіраецца толькі ў цяжкіх ядраў (атамны нумар павінны быць больш 82, масавы лік павінны быць больш за 200). Альфа-часціца адчувае тунэльны пераход праз кулонаўскі бар’ер у ядры, таму альфа-распад з’яўляецца істотна квантавым працэсам. Паколькі імавернасць тунэльнага эфекту залежыць ад вышыні бар’ера экспанентна, перыяд паўраспаду альфа-актыўных ядраў экспанентна расце з памяншэннем энергіі альфа-часціцы (гэты факт складае змест закона Гейгера-Нэтала). Пры энергіі альфа-часціцы менш 2 МэВ час жыцця альфа-актыўных ядраў істотна перавышае час існавання Сусвету. Таму, хоць большасць прыродных ізатопаў цяжэй цэрыя у прынцыпе здольныя распадацца па гэтым канале, толькі для нямногіх з іх такі распад сапраўды зафіксаваны.
| Ядзерная фізіка | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
Атамнае ядро · Радыеактыўны распад · Ядзерная рэакцыя · Тэрмаядзерная рэакцыя
| ||||||||||||||||
Хуткасць вылету альфа-часціцы складае ад 9400 км/с (ізатоп неадыму 144Nd) да 23700 км/с (у ізатопа палонія 212mPo). У агульным выглядзе формула альфа-распаду выглядае наступным чынам:
Прыклад альфа-распаду для ізатопа 238U:
Альфа-распад можа разглядацца як лімітавы выпадак кластарнага распаду.
Упершыню альфа-распад быў ідэнтыфікаваны брытанскім фізікам Эрнэстам Рэзерфордам у 1899[2]. Адначасова ў Парыжы французскі фізік Пол Вілард праводзіў аналагічныя эксперыменты, але не паспеў падзяліць выпраменьванні раней Рэзерфорда. Першую колькасную тэорыю альфа-распаду распрацаваў савецкі і амерыканскі фізік Георгій Гамаў.
Будучы даволі цяжкімі і станоўча зараджанымі, альфа-часціцы ад радыеактыўнага распаду маюць вельмі кароткі прабег у рэчыве і пры руху ў асяроддзі хутка губляюць энергію на невялікай адлегласці ад крыніцы. Гэта прыводзіць да таго, што ўся энергія выпраменьвання вызваляецца ў малым аб’ёме рэчыва, што павялічвае шанцы пашкоджанні клетак пры трапленні крыніцы выпраменьвання ўнутр арганізма. Аднак знешняе выпраменьванне ад радыеактыўных крыніц няшкодна, бо альфа-часціцы могуць эфектыўна затрымлівацца некалькімі сантыметрамі паветра або дзесяткамі мікраметраў шчыльнага рэчыва, напрыклад, лістом паперы і нават рагавым, змярцвелым пластом эпідэрмісу, не дасягаючы жывых клетак. Нават дотык да крыніцы чыстага альфа-выпраменьвання бяспечны, хоць варта памятаць, што многія крыніцы альфа-выпраменьвання выпраменьваюць таксама значна больш пранікальныя тыпы выпраменьвання (бэта-часціцы, гама-кванты, часам нейтроны). Аднак трапленне альфа-крыніцы ўнутр арганізма прыводзіць да значнага апрамянення. Каэфіцыент якасці альфа-выпраменьвання роўны 20 (больш за ўсіх астатніх тыпаў іанізуючага выпраменьвання, за выключэннем цяжкіх ядраў і аскепкаў дзялення). Гэта азначае, што ў жывой тканцы альфа-часціца стварае ацэначна у 20 разоў большыя пашкоджанні, чым гама-квант ці бэта-часціца роўнай энергіі.
Усе вышэй сказанае адносіцца да радыеактыўных крыніц альфа-часціц, энергіі якіх не пераўзыходзяць 15 МэВ. Альфа-часціцы, атрыманыя на паскаральніку, могуць мець значна больш высокія энергіі і ствараць значную дозу нават пры вонкавым апрамяненні арганізма.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
