From Wikipedia, the free encyclopedia
Азербайджанскі дыван — тэрмін, які выкарыстоўваецца для абазначэння розных тыпаў бязворсавых і ворсавых дываноў, якія вырабляюцца азербайджанцамі.[1][2] Сярод азербайджанскіх дываноў вылучаюць бакінскія, гянджынскія, казахскія, шырванскія, шэмахінскія, карабахскія, кубінскія, ардэбільскія і тэбрызскія. Большасць заходніх аўтараў, у тым ліку энцыклапедыі «Іраніка» і «Брытаніка», як правіла, адносяць дываны, вытканыя ў Іранскім Азербайджане да персідскіх (іранскіх), а дываны вытканыя ў Азербайджане і раёнах кампактнага пражывання азербайджанцаў ў Арменіі, Грузіі і Дагестане адносяць да каўказскіх.[3][4][5] Згодна класіфікацыі, прынятай у асноўным у Азербайджане і раней у СССР, — адзін з відаў ўсходняга дывана.[6][7]
. Энцыклапедыя «Іраніка» адзначае, што ў XIX стагоддзі на Каўказе майстэрства дываноў было распаўсюджана пераважна ва ўсходнім Закаўказзі, радзіме цюркскага насельніцтва вядомай цяпер як азербайджанцы. Ткацтва дываноў іншых народаў мела невялікую значнасць. [8] Як пісаў Джон Ф.Пайл, каўказскія майстры дываноў у цэлым вынікалі персідскай практыцы, аднак «у асноўным выкарыстоўвалі больш выразныя і буйныя элементы арнаменту».[9] П. Р. Дж. Форд у сваім даследаванні гісторыі і традыцыйных арнаментаў ўсходніх дываноў адзначаў, што, «хоць дываны зараз вырабляюць у Дагестане, Грузіі і Арменіі, але сапраўднай радзімай расійскіх каўказскіх дываноў застаецца Азербайджан, і навыкі і ідэі азербайджанскіх ткачоў адчуваюцца па ўсім Каўказе».[10] Рускі даследчык М. Д. Ісаеў адзначаў, што ў канцы XIX — пачатку XX стагоддзяў дыванаткацтва ў асноўным было засяроджана ў Азербайджане. На думку савецкага мастацтвазнаўца М. В. Бабенчыкава «азербайджанскія майстры заўсёды асабліва шанаваліся ў іншых краінах як па-майстэрску ковроткачи». Амерыканскі гісторык Рональд Сюні адзначае, што дыванаткацтва адно са старажытных рамёстваў у Азербайджане, якое дасягнула росквіту ў Сярэднія стагоддзі, дзякуючы чаму азербайджанскія дываны сталі шырока вядомыя ў краінах Азіі і Еўропы .[11] На думку савецкага вучонага-этнографа С. А. Токарава азербайджанскія дываны шмат у чым нагадваюць армянскія, а ад персідскіх адрозніваюцца моцнай стылізацыяй малюнкаў і адсутнасцю круглявых ліній арнаменту.
Дыванаткацтва — адзін з традыцыйных, старадаўніх відаў дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва Азербайджана.[6][11][12][13]
Старадаўнія азербайджанскія дываны захоўваюцца ў Белым Доме, Дзяржаўным дэпартаменце ЗША і ў многіх музеях свету, у тым ліку Азербайджанскі дзяржаўны музей дывана і народна-прыкладнога мастацтва ў Баку, Метраполітэн-музей у Нью-Ёрку, Музей вытанчаных мастацтваў у Бостане, Музей мастацтваў у Філадэльфіі, Луўр у Парыжы, Музей Вікторыі і Альберта ў Лондане, Эрмітаж, Ватыкан і г. д.[14]
У 2006 годзе пры падтрымцы Маскоўскага бюро ЮНЕСКА выйшаў дыск пад назвай «Азербайджанскія дываны» з 215 малюнкамі, 15 відэакліпамі і некалькімі артыкуламі па мастацтве азербайджанскіх дываноў. Дыск уключае раздзелы па гісторыі, тэхніцы, школах азербайджанскага дыванаткацтва, узорах дываноў, калекцыях у музеях свету. У лістападзе 2010 года «Традыцыйнае мастацтва дываноў у Азербайджане» унесена ў рэпрэзентатыўны спіс ЮНЕСКА па нематэрыяльнай культурнай спадчыны чалавецтва. [15]
Rug weaving in the Caucasus extends back at least to medieval times, as fragments of knotted pile carpet from the 13th and 14th centuries have been uncovered in several cave complexes in Georgia. There is also reason to believe that the Persian Shāh ʿAbbās during the 17th century established manufactories in the Shirvan and Karabagh districts whose products included carpets, and a surviving group of large 17th- and 18th-century carpets may well be from this enterprise. Among the designs used were the avshan (geometrized calyx and stem), the harshang (crab), and a bold lattice design with stylized animals, including dragons, in the interstices. Almost certainly these carpets were based upon Persian prototypes, although they are characterized by bold, vigorous designs rather than traditional Persian fineness of weave.
Ninety percent of carpets, especially flatweaves and flatweave fabrics, which have become famous as Kavkaz (Caucasian), are in fact Azerbaijani carpets, which greatly influenced both the technical and artistic aspects of carpet weaving in the Caucasus and in Turkey and Iran.
…generally these rugs have been classified as Caucasian rugs, which they are, but I further classify them as Azerbaijani Caucasian rugs to note their Azerbaijani origins… Moreover, the most sought after and valuable Persian rugs are in fact not even Persian in origin, they are Azerbaijani. Serapi, Tabriz, Heriz, and Bakhshaish, generally regarded as among the most important «Persian rugs», are regions/cities in Southern Azerbaijan (also called Iranian Azerbaijan), which is not the Persia/Iran most of us think of today; though still today these rugs are incorrectly classified by the rug community as «Northwest Persian»…
Russian imperial expansion in the late 13th/19th century opened the Caucasus to the West, and what had been a modest local weaving industry evolved into a major source of exports. The main weaving zone was in the eastern Transcaucasus south of the mountains that bisect the region diagonally (see Figure 1), the area now comprised in the Azerbaijan SSR; it is the homeland of a Turkic population known today as Azeri (see AZERBAIJAN vi. Population and its Occupations and Culture). Other ethnic groups also practiced weaving, some of them in other parts of the Caucasus, but they were of lesser importance.
Carpet and textile making, both of which are ancient Azerbaijani crafts, fluorished during the medieval period, and Azerbaijani products became well known in Asia and Europe.
Antique Azerbaijani rugs are in The White House, The State Department, and every important museum in the world including The Metropolitan Museum of Art, The Museum of Fine Arts in Boston, The Philadelphia Museum of Art, The Louvre, The Victoria and Albert Museum, The Vatican, and The Hermitage.
New digital collection «Azerbaijani Carpets» has just been published with a support of the UNESCO Moscow Office. CD collection contain 215 photo, 15 video clips and several articles on the art of Azerbaijani Carpets. CD «Azerbaijan Carpets» consists of following blocs: • History of Azerbaijan Carpet weaving • Azerbaijan carpet-making techniques • Azerbaijan Carpet weaving schools • Figuratire Carpets • Carpet collections of world’s museums • Bibliography, list-info and about this CD
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
