Піхта

Пі́хта^[2], Ельніца^[3] (Abies) — род вечназялёных дрэў сямейства хваёвых (Pinaceae). Род налічвае каля 60 відаў.

Піхта
Піхта белая (Abies alba)typus. Агульны выгляд дарослага дрэва. (Цюрынгенскі Лес, Германія)
Навуковая класіфікацыя
Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Хвойныя Клас:  Хвойныя Парадак:  Хвоі Сямейства:  Хваёвыя Род:  Піхта
Міжнародная навуковая назва
Abies Mill.
Тыпавы від
Abies alba Mill. [1] — Піхта белая
Даччыныя таксоны
Гл. тэкст
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   18031 NCBI   3319 EOL   13998 GRIN   g:13 IPNI   31959-1 FW   55065

Батанічнае апісанне

Вышыня да 60 м, у некаторых відаў да 100 м, дыяметр ствала да 2 м. Крона густая, конусападобная, ствол прамы. Кара пераважна гладкая, светла-шэрая, багатая смалой. Ігліца пляскатая, мяккая, з дыума белаватымі палоскамі на ніжнім баку. Спелыя шышкі цыліндрычныя, прамастойныя, фіялетавыя або карычневыя.

Жыве 150—400 гадоў і больш.

Арэал

Піхта пашырана ва ўмераных шыротах паўночнага паўшар’я, часцей у гарах. Расце разам з елкай ці ўтварае чыстыя дрэвастоі. Адна з асноўных парод цёмнахвойнай тайгі. Некаторыя віды сустракаюцца ў трапічных шыротах (напр. у гарах Мексікі і Гватэмалы).

На Беларусі ў дзікай прыродзе толькі адзін від^[4]: піхта белая або еўрапейская (Abies alba), расце ў Белавежскай пушчы: утварае лясны піхтавы «востраў» на балотным масіве Дзікі Нікар, ахоўваецца. У садова-паркавай культуры больш за 10 відаў піхты. Найбольш вядомыя: піхта сібірская (Abies sibirica), аднаколерная (Abies concolor), суцэльналістая (Abies holophylla), бальзамічная (Abies balsamea), Віча (Abies veitchii).

Класіфікацыя

Піхта белая (Abies alba). Батанічная ілюстрацыя з кнігі О. В. Тамэ «Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz», 1885.

Род уключае каля 60 відаў^[5][6], размеркаваных па дзясятку секцый.

Класіфікацыя роду^[7][8]:

Секцыя Abies Miller (Цэнтральная, Паўднёвая і Усходняя Еўропа; Малая Азія):

• Abies alba Mill. typus^[1] — Піхта белая
• Abies borisii-regis Mattf.
• Abies cephalonica Loudon
• Abies cilicica (Antoine & Kotschy) Carrière
• Abies nebrodensis (Lojac.) Mattei
• Abies nordmanniana (Steven) Spach

Секцыя Amabilis (Matzenko) Farjon et Rushforth (Ціхаакіянскае ўзбярэжжа Паўночнай Амерыкі і Японіі, высакагор’е з вялікай колькасцю ападкаў):

• Abies amabilis (Douglas ex Loudon) J.Forbes typus
• Abies mariesii Mast.

Секцыя Balsamea Engelm. emend. Farjon et Rushforth (тайговыя, паўночныя і высакагорныя раёны Азіі і Паўночнай Амерыкі):

падсекцыя Laterales:

• Abies balsamea (L.) Mill. typus — Піхта бальзамічная
• Abies lasiocarpa (Hook.) Nutt. [syn. Abies bifolia A.Murray ^[9]]
• Abies sibirica Ledeb. — Піхта сібірская

падсекцыя Medianae:

• Abies gracilis (Kom.), частка сістэматыкаў разглядаюць гэты від як разнавіднасць віду Abies sachalinensis: Abies sachalinensis Mast. var. gracilis (Kom.) Farjon, 1990
• Abies fraseri (Pursh) Poir.
• Abies koreana E.H.Wilson
• Abies nephrolepis (Trautv.) Maxim.
• Abies sachalinensis (F.Schmidt) Mast.
• Abies veitchii Lindl.

Секцыя Bracteata Engelm. emend. Sarg. (Узбярэжжа Каліфорніі):

• Abies bracteata (D.Don) Poit. typus

Секцыя Grandis Engelm. emend. Farjon et Rushforth (заходнія раёны Паўночнай Амерыкі аж да Мексікі, Гватэмалы, Гандураса і Сальвадора; раўніна на поўначы, сярэднія вышыні на поўдні арэалу):

• Abies concolor (Gordon & Glend.) Lindl. ex Hildebr. — Піхта аднаколерная
• Abies durangensis Martínez
• Abies flinckii Rushforth^[10]
• Abies grandis (Douglas ex D.Don) Lindl. typus
• Abies guatemalensis Rehder
• Abies jaliscana (Martínez) Mantilla^[10]

Секцыя Momi Franco (Усходняя і Цэнтральная Азія, Гімалаі; у асноўным нізкія і сярэднія вышыні):

падсекцыя Homolepides:

• Abies homolepis Siebold & Zucc.
• Abies kawakamii (Hayata) Ito
• Abies recurvata Mast.

падсекцыя Firmae:

Abies firma. Батанічная ілюстрацыя з кнігі Flora Japonica, Sectio Prima Зібальда і Цукарыні, 1870.

• Abies beshanzuensis M.H.Wu
• Abies firma Siebold & Zucc. typus

падсекцыя Holophyllae:

• Abies chensiensis Tiegh.
• Abies holophylla Maxim.
• Abies pindrow (Royle ex D.Don) Royle
• Abies ziyuanensis L.K.Fu & S.L.Mo

Секцыя Nobilis Engelm. (Захад ЗША, высакагор’е):

• Abies magnifica A.Murray
• Abies procera Rehder typus = [syn. Abies nobilis (Douglas ex D.Don) Lindl.]

Секцыя Oiamel Franco (Мексіка, высакагор’е):

падсекцыя Religiosae:

• Abies religiosa (Kunth) Schltdl. & Cham. typus
• Abies vejarii Martínez

подсекция Hickelianae:

• Abies hickelii Flous & Gaussen
• Abies hidalgensis Debreczy

Секцыя Piceaster Spach emend. Farjon et Rushforth (Паўднёвая Іспанія, Паўночна-Заходняя Афрыка):

• Abies pinsapo Boiss. typus
• Abies numidica de Lannoy ex Carrière

Секцыя Pseudopicea Hickel emend. Farjon et Rushforth (Гімалаі, высакагор’е):

падсекцыя Delavayianae:

• Abies chengii Rushforth, некаторыя сістэматыкі разглядаюць гэты від як разнавіднасць віду Abies forrestii: Abies forrestii var. forrestii Coltm.-Rog.^[11]
• Abies delavayi Franch.
• Abies densa Griff.
• Abies fabri (Mast.) Craib
• Abies fanjingshanensis W.L.Huang, Y.L.Tu & S.Z.Fang
• Abies fargesii Franch.
• Abies forrestii Coltm.-Rog.
• Abies spectabilis (D.Don) Spach typus
• Abies yuanbaoshanensis Y.J.Lu & L.K.Fu

падсекцыя Squamatae:

• Abies squamata Mast.

Значэнне і выкарыстанне

Вырошчваецца ў адзіночных, групавых, алейных пасадках.

Крыніцы

1. Звесткі пра род Abies у базе даных Index Nominum Genericorum Міжнароднай асацыяцыі па таксанаміі раслін (IATP). (англ.)
2. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 7. — 160 с. — 2 350 экз.
3. Ботаніка. Агульная і спэцыяльная. — Мінск: Інбелкульт, 1924.
4. База Растения Беларуси
5. Баландин 2014.
6. The Plant List: Abies
7. Складзена паводле матэрыялаў сайтаў The Gymnosperm Database Архівавана 15 снежня 2010. і Catalogue of Life: 2009 Annual Checklist(недаступная спасылка)
8. Farjon A. A Handbook of the World's Conifers (англ.) — 2nd, revised and updated edition. — Leiden—Boston: Brill, 2017. — Vol. 1. — P. 58. — 1153 p. — ISBN 978-90-04-32442-8.
9. Abies bifolia: звесткі пра назву таксона на сайце The Plant List (version 1.1, 2013). (англ.)
10. Vazquez-García J. A. et al Abies jaliscana (Pinaceae): A new combination in section Grandis and a key to the species of Abies in western Mexico // Phytotaxa. — 2014. — Vol. 183. — № 1. — P. 27—36. — ISSN 1179-3155. — DOI:10.11646/phytotaxa.183.1.3
11. Abies forrestii var. forrestii. Species details (англ.). Conifer database. Catalogue of Life: 2009 Annual Checklist. Архівавана з першакрыніцы 14 лютага 2012. Праверана 17 снежня 2009.

Літаратура

• Пихта / Баландин С. А. // Перу — Полуприцеп. — М. : Большая Российская энциклопедия, 2014. — С. 303. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов; 2004—). — ISBN 978-5-85270-363-7.