Януш Радзівіл (1579—1620)

Не блытаць з Янушам Радзівілам (1612—1655) — вялікім гетманам літоўскім.

Януш Радзівіл (21 ліпеня 1579, Вільня — 6 або 7 лістапада 1620), дзяржаўны дзеяч ВКЛ.

Януш Радзівіл
падчашы вялікі літоўскі 1599 — 1619
Папярэднік	Ян Караль Хадкевіч
Пераемнік	Андрэй Война
22-і кашталян віленскі 1619 — 3 снежня 1620
Папярэднік	Геранім Юр’евіч Хадкевіч
Пераемнік	Мікалай Янавіч Глябовіч
Нараджэнне	2 ліпеня 1579 Вільня, Віленскі павет, Віленскае ваяводства, Вялікае Княства Літоўскае, Рэч Паспалітая
Смерць	3 снежня 1620(1620-12-03)[1][2] (41 год) Чарлін[d], Гміна Тчэў, Тчэўскі павет, Польшча
Род	Радзівілы
Бацька	Крыштаф Радзівіл Пярун[3]
Маці	Кацярына з Астрожскіх
Жонка	Соф’я Слуцкая[3] і Лізавета Соф’я Гогенцолерн[3]
Дзеці	Багуслаў Радзівіл[3], Альжбета Элеанора з Радзівілаў[d][3], Соф’я Агнешка з Радзівілаў[d][3] і Ян Ежы Радзівіл[d][3]
Веравызнанне	кальвінізм
Адукацыя	Страсбургскі ўніверсітэт[d] Базельскі ўніверсітэт
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Сын Крыштафа Радзівіла Перуна.

Атрымаў кальвінісцкае выхаванне, вучыўся ў Страсбургскім і Базельскім універсітэтах, падарожнічаў па Германіі, Чэхіі, Аўстрыі, Венгрыі, Францыі. Падчашы ВКЛ у 1599—1619, кашталян віленскі з 1618, староста барысаўскі. У 1600 ажаніўся з княжной Соф’яй Алелькаўнай, спадчынніцай Слуцкага і Капыльскага княстваў, якія пасля яе смерці (1612) перайшлі ва ўладанне роду Радзівілаў. У 1600—1602 у час вайны Рэчы Паспалітай са Швецыяй 1600—1629 удзельнічаў у ваенных дзеяннях супраць шведскіх войск у Інфлянтах, камандуючы коннымі харугвамі. Выбіраўся паслом на сеймы 1603, 1605, 1606, дзе ўзначальваў кальвінісцкую і праваслаўную групоўкі, адстойваў рэлігійныя і палітычныя правы некатолікаў. Выступаў супраць палітыкі караля Жыгімонта III Вазы, які намагаўся абмежаваць правы некаталіцкай часткі насельніцтва Рэчы Паспалітай. У 1606-07 разам з ваяводам кракаўскім М. Зэбжыдоўскім узначаліў рокаш супраць абсалютысцкай палітыкі караля. 5.6.1606 абвешчаны маршалкам з’езда ракашан у Любліне, а 10.8.1606 — у Сандаміры. Выдаў універсал з абвінавачваннямі караля ў парушэнні шляхецкіх правоў і свабод. 6.8.1607 каля Гузава (недалёка ад Радама) адбылася бітва з каралеўскімі войскамі, у якой Януш Радзівіл камандаваў левым крылом войска ракашан. Нягледзячы на паражэнне, ракашане вымусілі караля пайсці на кампраміс: Жыгімонт III адмовіўся ад рэформы ўлады, ад сваіх абсалютысцкіх намераў, а ракашане адмовіліся ад спробы дэтранізаваць караля. Януш Радзівіл выступаў супраць вайны Рэчы Паспалітай з Расіяй 1609-18. На сеймах 1611, 1613, 1615, 1618 бараніў роўныя правы пратэстантаў і праваслаўных з католікамі.

7.7.1613 у Берліне ажаніўся з Лізаветай Соф’яй Гогенцолерн, дачкой брандэнбургскага курфюрста Іагана Георга; меў з ёю 2 дачок, сыноў Багуслава і Юрыя.

Зноскі

1. Janusz Radziwiłł h. Trąby // Internetowy Polski Słownik Biograficzny

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q96022943'></a>
2. Senatorowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego 1386—1795 / пад рэд. J. Wolff — Kraków: 1885. — С. 80.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q123243396'></a>
3. Radziwiłłowie herbu Trąby — Warszawa: Archiwum Główne Akt Dawnych, Wydawnictwo DiG, 1996. — 67 с. — ISBN 83-85490-62-0

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q270'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q7209884'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q9379197'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q121885404'></a>

Літаратура

• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 792 с. — ISBN 985-11-0378-0 (т. 2), ISBN 985-11-0315-2.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Януш Радзівіл (1579—1620)