(1586—1650) ваявода новагародскі From Wikipedia, the free encyclopedia
Ю́рый Літавор Храпто́віч (1586, в. Вішнева Ашмянскага павета — 1650) — вялікалітоўскі дзяржаўны дзеяч. Кашталян смаленскі (1639—1643) і жамойцкі (1643—1645), ваявода парнаўскі (1645—1646) і новагародскі (з 1646).
| Юрый Храптовіч | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
.jpg) Юрый Храптовіч. Невядомы мастак, XVIII ст. | |||||||
 Герб «Адрованж» | |||||||
|
|||||||
| Папярэднік | Тамаш Сапега | ||||||
| Пераемнік | Мікалай Крыштаф Халецкі | ||||||
| Нараджэнне |
1586[1] |
||||||
| Смерць | 1650[2] | ||||||
| Месца пахавання | |||||||
| Род | Храптовічы | ||||||
| Бацька | Адам Іванавіч Храптовіч[d] | ||||||
| Маці | Ганна з Камаеўскіх[d] | ||||||
| Жонка | Сюзана з Нонхартаў[d][3][1] | ||||||
| Дзеці | Багдан, Адам, Юрый, Ян | ||||||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||||||
Валодаў маёнткамі Ліпск у Гарадзенскім павеце, Вішневам, Валанавам, Гайцюнішкамі, Даўбуцішкамі, Гедэйшышкамі ў Ашмянскім павеце, Глыбокім, Мацкішкамі і Гарнастаішкамі ў Лідскім павеце, меў камяніцы ў Вільні і Горадні.
Паходзіў са шляхецкага роду Храптовічаў герба «Адрованж», сын Адама і Ганны з Камаеўскіх. Цяжка сказаць, дзе ён вучыўся і як прайшлі яго дзіцячыя гады.
Пачаў кар’еру з вайсковай службы. Пасля заручын з Сюзанай Нонхарт у 1608 годзе адправіўся ў вайсковы паход у Лівонію і служыў у роце Яна Глябовіча. У 1609 годзе ўдзельнічаў ва ўзяцці Парнавы падчас вайны са Швецыяй. У тым жа годзе ў адным з лістоў да Крыштафа Радзівіла Адам Храптовіч пісаў, што пасылае слугу да свайго сына Юрыя ў Лівонію.
З 1615 года Храптовіч заставаўся пад камандаваннем гетмана польнага літоўскага Крыштафа Радзівіла, на чале ўласнай коннай харугвы браў удзел у вайне Рэчы Паспалітай з Маскоўскай дзяржавай.
Юрый Храптовіч да 1630 года быў ляснічым аранскім, пералайскім і мерацкім. У 1632 годзе падпісаў абранне Уладзіслава IV Вазы ад Віленскага ваяводства. Альбрэхт Станіслаў Радзівіл у сваіх запісках 1637 года сцвярджаў, што Храптовіч быў пазбаўлены староства і лясніцтва за тое, што бесчалавечна мучыў каралеўскіх падданых. Пра які менавіта каралеўскі маёнтак ідзе гаворка — высветліць цяжка.
У 1639 годзе Юрый быў прызначаны кашталянам смаленскім. Ён быў прызначаны на гэтую пасаду летам, калі прымаў караля пры двары ў Лейпцыгу. У значнай ступені сваім прызначэннем ён быў абавязаны заступніцтву Альбрэхта Станіслава Радзівіла. 29 снежня 1643 года Храптовіч прызначаны жамойцкім кашталянам. З гэтай пасады 12 студзеня 1645 года ён, пасля смерці Яна Завадскага, стаў ваяводам парнаўскім. У красавіку 1646 года пасля смерці свайго зяця Тамаша Сапегі заняў Новагародскае ваяводства. Гэтай пасадзе Храптовіч быў абавязаны таксама моцнаму і рашучаму заступніцтву Альбрэхта Станіслава Радзівіла, які нават меў з-за гэтага спрэчку з каралём.
Іахім Літавор Храптовіч згадвае, што Юрый, перш чым атрымаць Новагародскае ваяводства, быў ваяводам мсціслаўскім. Гэта недакладная інфармацыя, бо Юрый ніколі не займаў гэтай пасады. Магчыма, гэтая памылка ўзнікла ў сувязі з запісам Каяловіча, які прыпісваў Юрыю Мсціслаўскае ваяводства. Займаючы пасаду новагародскага ваяводы, а значыць, засядаючы ў сенаце, Юрый не выяўляў ніякіх здольнасцей і самастойнай ініцыятывы ў палітычных справах. Ён быў лаяльны да Радзівілаў, якія паставілі яго ў сенат, і добрасумленна праводзіў іх палітыку.
Юрый Храптовіч атрымаў у спадчыну ад бацькі Адама вялікія маёнткі. Гэта былі, між іншым: Ліпск без Краснаборскай пушчы, якая дасталася яго брату — Яўстафію і ўвесь комплекс маёнткаў у Ашмянскім павеце з Вішневам. Жонка прынесла яму пасаг: Гайцюнішкі і Даўбуцішкі ў Ашмянскім павеце.
Вярнуўшыся з вайны, Юрый заняўся гаспадаркай. Набываў прылеглыя да Вішнева маёнткі. У 1617 годзе ён набыў у Багдана Фурсовіча маёнтак Бярэзіна, а затым сканцэнтраваў прылеглыя да гэтага маёнтка дробныя татарскія зямельныя ўладанні. У 1624 годзе ён набыў у Крыштафа Радзівіла вёску Ганчары за 2000 злотых.
Юрый Храптовіч пабудаваў касцёл у Вішневе. Спачатку ён пабудаваў капліцы (самая старая была пабудавана ў 1626 годзе), а цалкам была завершана ў 1641 годзе. 18 кастрычніка 1675 года Мікалай Слупскі, суфраган віленскі, асвяціў касцёл.
У вішнеўскі маёнтак уваходзіў, між іншым, хутар Падбярэжжа. 13 верасня 1646 года Юрый Храптовіч выдаў падданым гэтай гаспадаркі грамату на вольны ўваход у Вішнеўскую пушчу. Ён дазволіў браць лес для будаўніцтва і дроў; пры ўмове, што чужыя з іх ліку не замахваліся на карыстанне гэтым лесам, а таксама самі не прадавалі лес. Узамен ён запатрабаваў абавязкі ў выглядзе абароны лесу.
У 1630 годзе Юрый аддаў Ліпск у арэнду на 4 гады Юзафу Гратоўскаму і яго жонцы Катажыне Хадкоўскай за 5250 злотых. Маёнтак быў здадзены ў арэнду з усім: сядзібай і пабудовамі, жывёлай, пасевамі, прыгоннымі, мястэчкам Ліпскам, мяшчанамі і арэндамі, вёскамі Бартнікі, Копчаны з возерам Сервы, вуллямі на гэтым возеры і ўсімі зборамі. У кантракце апісваліся падрабязныя ўмовы арэнды, сярод якіх былі: палажэнні аб касцёле ў Ліпску: ксёндз, які жыве пры касцёле ў мястэчку, ніколі не выконвае ніякіх абавязкаў па маёнтку, акрамя прадугледжаных сваёй пасадай. Згодна з дагаворам Гратоўскія абавязваліся плаціць святару дзесяціну за год, па 30 коп рознага збожжа і лесу па меры патрэбы. Залогатрымальнікі таксама абавязваліся не высылаць ліпскіх падданых на брычках ні ў Кёнігсберг, ні ў Вільню, не далей як за 12 міль ад Ліпска. Дом у Гродне, які належаў Юрыю Храптовічу, быў аддзелены ад Ліпска для яго выключных патрэб. У 1639 годзе Юрый пацвердзіў касцельныя фундушы ў маёнтку Ліпск.
Юрый Храптовіч быў фундатарам касцёла і кляштара дамініканцаў у Лукішках у Вільні. Маючы тут палац і від на могілкі, дзе меліся быць пахаваныя бедныя вілянчане, ён з жалем ахвяраваў 4000 злотых і загадаў ксяндзу Камінскаму, прыёру віленскіх дамініканцаў, паставіць на могілках драўляны касцёл. У 1642 годзе быў пабудаваны касцёл у гонар св. Піліпа і Якуба. Тады быў пабудаваны невялікі кляштар, прыёрам якога быў князь Мікалай Даброўскі. Прывілей на парафію даў віленскі біскуп Абрагам Война.
У 1648 годзе Юрый Храптовіч павялічыў фундуш, завяшчаўшы 16 тыс. злотых маёнтку Вострава Менскага ваяводства. Дамініканцы былі абавязаны бясплатна хаваць бедных. У 1655 годзе касцёл згарэў і з працэнтаў маёнтка Вострава, дзякуючы намаганням князя Міхала Вайніловіча, доктара тэалогіі, быў пабудаваны новы драўляны касцёл. З-за наяўнасці ў дамініканцаў выявы Маці Божай (прызнанай цудатворнай у 1688 годзе біскупам Канстанцінам Бжастоўскім) сціплы храм не мог змясціць шматлікіх паломнікаў. Так у 1690 годзе быў закладзены вуглавы камень пад прасторны мураваны касцёл, які быў завершаны ў 1746 годзе. Юрыю Храптовічу належаў лес на рэках Нявежа і Котра, які межаваў з каралеўскімі пушчамі.
У 1648 годзе ён быў выбаршчыкам Яна ІІ Казіміра Вазы з Менскага ваяводства.
У канцы жыцця ваявода валодаў маёнткамі: Ліпск у Гарадзенскім павеце, Вішнева, Валанаў, Гайцюнішкі, Даўбуцішкі, Гедэйшышкі ў Ашмянскім павеце, Глыбокае, Мацкішкі, Гарнастаішкі ў Лідскім павеце. Валодаў сядзібай у Вільні ў Лукішках, камяніцамі ў Вільні і Гродне. Меў ён таксама плошчу ў Вільні на вуліцы Скопавай. Гэта звязана з запісамі ў справах капітула, дзе адзін з запісаў загадваў апрацаваць плошчу ў Скопаўцы з панам Храптовічам. Яшчэ адзін запіс — акт продажу дома краўца Юзафа Ніцэвіча на вуліцы Скопавай, якая ляжыць паміж дамамі Юрый Дарашкевіча і каля плошчы Юрый Храптовіча з другога боку. Значныя даходы яму прыходзілася атрымліваць і з дараваных яму лясніцтваў: аранскага, пералайскага і мерацкага.
Жонкай Юрыя была Сюзана Нонхарт, з якой ён ажаніўся ў 1611 годзе. Сюзана была дачкой Пятра Нонхарта. Нонхарты былі новым родам, відаць, з Нідэрландаў, таму гэты шлюб не прынёс яму пераваг, якія паўплывалі б на яго кар’еру. Памерла Сюзана ў Вільні 9 снежня 1645 года, пахавана ў Гайцюнішках 6 лютага 1646 года.
Ад Сюзаны меў чатырох сыноў: Багдана, які памёр бяздзетным, Адама, Юрыя, Яна; і трох дачок: Ганну, якая памерла ў дзяцінстве, Эльжбету, пра якую нічога не вядома, і Сюзану, якая выйшла замуж за Тамаша Сапегу, ваяводу новагародскага, што сведчыць пра несумненна высокае становішча Юрыя. Вянчанне адбылося да 1637 года. У тым жа годзе Сапега выконваў абавязкі цівуна каршэўскага і старосты гайненскага. З-за адсутнасці нашчадкаў ад гэтага саюза Гайненскае староства перайшло да Храптовічаў — брату Сюзаны Юрыю. Сюзана таксама мела сваю заяву на пасаг — Карцяны.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
