From Wikipedia, the free encyclopedia
Рудольф I (ням.: Rudolf von Habsburg; 1 мая 1218, замак Лімбург, Сасбах, паблізу Фрайбурга, Германія — 15 ліпеня 1291, Шпаер, паблізу Мангейма, Германія) — кароль Германіі з 29 верасня 1273 года, першы прадстаўнік дынастыі Габсбургаў на троне Свяшчэннай Рымскай імперыі і заснавальнік Аўстрыйскай манархіі Габсбургаў.
Рудольф быў сынам Альбрэхта IV, графа Габсбурга, і Хедвігі Кібургскай. У 1239 годзе, пасля смерці бацькі, Рудольф атрымаў у спадчыну радавыя валоданні Габсбургаў у Эльзасе і Ааргаў у паўночнай Швейцарыі. Шлюб з Гертрудай Гогенберг, наследніцай вялізнага графства ў цэнтральнай Швабіі, зрабіў Рудольфа I адным з найбуйнейшых валадароў паўднёва-заходняй Германіі.
У маладосці Рудольф I быў актыўным прыхільнікам імператара Фрыдрыха II і яго сына Конрада IV, што прынесла яму дадатковыя зямельныя ўладанні ў Швабіі. У 1254 годзе за падтрымку Конрада IV Рудольф Габсбург быў адлучаны ад царквы Папам Рымскім Інакенціем IV.
Пасля спынення дынастыі Гогенштаўфенаў на імперскім троне, у Германіі устанавіўся перыяд міжцарства, які характарызуецца крайнім падзеннем цэнтральнай улады і пастаяннымі ваеннымі канфліктамі паміж рознымі прэтэндэнтамі на прастол. Сітуацыя анархіі дазволіла Рудольфу Габсбургу павялічыць свае ўладанні і ўплыў у краіне. Пасля смерці апошняга графа Кібургскага ў 1264 годзе ў Рудольф атрымаў у спадчыну яго ўладанні, барацьба з біскупамі Страсбурга і Базеля таксама завяршылася трапна для Габсбурга. У выніку да пачатку 1270-х гадоў Рудольф стаў самым уплывовым правіцелем у Швабіі, хоць трон гэтага герцагства яму атрымаць не ўдалося.
Пасля смерці ў 1272 годзе ў германскага караля Рычарда Карнуольскага, 1 кастрычніка 1273 года ў Франкфурце князі імперыі, якія сабраліся тут, выбралі Рудольфа Габсбурга новым каралём Германіі. Абранне Рудольфа шмат у чым адбылося дзякуючы яго падтрымцы Фрыдрыхам III Гогенцолернам, бургграфам Нюрнберга, а таксама герцага Саксен-Вітэнбергскім Альбрэхтам II і Баварскі Людвігам II, за якіх былі выдадзеныя дачкі Рудольфа. Галоўнымі сапернікамі Габсбурга на выбарах караля былі Пржэмысл Отакар II, кароль Чэхіі, і Фрыдрых I, маркграфа Мейсэна.
24 кастрычніка 1273 года Рудольф I быў каранаваны ў Ахене. З самага пачатку свайго кіравання ў якасці караля Германіі, Рудольф Габсбург заняўся ўмацаваннем цэнтральнай улады пасля дзесяцігоддзяў анархіі. Яму ўдалося заваяваць прызнанне Папы Рымскага Рыгора X коштам адмовы ад прэтэнзій германскіх каралёў на ўладу ў Італіі і трон Сіцыліі. Ён таксама абяцаў арганізаваць новы крыжовы паход. Рудольф I так ніколі і не каранаваўся імператарам Свяшчэннай Рымскай імперыі, аддаючы перавагу супрацоўніцтву з Папам італьянскім авантурам.
Нягледзячы на тое, што князі, якія абралі Рудольфа, спадзяваліся на яго пакорлівасць, ён пачаў праводзіць уласную палітыку ў імперыі, мэтай якой стала ўмацаванне стабільнасці і абарона імперскага маёмасці. У лістападзе 1274 года ў Нюрнберзе быў скліканы рэйхстаг, у той час яшчэ не меў выразнай формы і прадстаўляў сабой сход прадстаўнікоў земляў, якія прымалі ўдзел у абмеркаваннях, але прыняцце рашэнняў заставалася за імператарам. На гэтым рэйхстазе, папярэдне заручыўшыся падтрымкай князёў, Рудольф выклаў сваю праграму «патрабавання вяртання», якая прадугледжвае вяртанне ў імперскую ўласнасць ўсёй маёмасці і правоў, ўзурпіраванай або ўступленнай князям з моманту звяржэння Фрыдрыха II у 1245 годзе. Толькі пры згодзе караля і курфюрстаў і пасля вяртання яны маглі быць атрыманы назад. Больш познія заявы Рудольфа аб тым што, любы акт дарэння маёмасці не будзе мець сілы без згоды большасці князёў, сведчылі аб мацнеючым імператарска-княжым дуалізме Імперыі [6].
Такая палітыка была не зусім паспяховай, бо імперыі не заўсёды ўдавалася захаваць кантроль над здабытым зноў правамі, землямі і даходамі, паколькі было складана правесці выразную мяжу паміж імперскай маёмасцю і ўладаннямі караля. Акрамя таго, гэтая палітыка закранала правы рознай прыроды і зусім рознага значэння. Часам гэта датычылася асобных катэгорый правоў, асобных замкаў, лугоў або сажалак, а часам гаворка ішла аб цэлых уладаннях або землях. Да таго ж, у вернутых землях, патрабавалася сачыць за іх кіраваннем. У гэтай галіне Рудольф заклаў асновы доўгатэрміновай імперскай палітыцы. Першыя нясмелыя парасткі сучаснай бюракратыі прагледжваюцца ў вялікай колькасці кіраўнікоў і упаўнаважаных асоб у вернутых абласцях [6].
Пастановы Нюрнбергскага рэйхстага 1274 года аб вяртанні імперскай маёмасці былі перш за ўсё накіраваны супраць чэшскага караля Пржэмысл Отакара II, які ў 1250-х — 1260-х гадах стварыў буйную дзяржаву на паўднёвым усходзе Германіі, аб’яднаўшы пад сваёй уладай Чэхію, Маравію, Аўстрыю, Штырыя, Карынтыю і Крайну. Рудольф I запрасіў Отакара II для дачы клятвы вернасці, што дазволіла б яму атрымаць імперскі феод і прызнанне за ім спадчынных правоў на Чэхію і Маравію. Правы Отакара II на аўстрыйскую спадчыну Бабенбергаў, аднак, прызнаны не былі. Пасля таго, як чэшскі кароль адмовіўся прынесці амаж на такіх умовах, ён быў абвешчаны здраднікам. Рудольф атрымаў падтрымку Папы Рыгора X, чые спробы урэгуляваць канфлікт праваліліся.
У чэрвені 1276 года пачалася вайна паміж Рудольфам і Отакарам, у якой апошні пацярпеў паразу і ў канцы 1276 года быў вымушаны адмовіцца ад Аўстрыі, Штырыі, Карынтыі і Крайны, якія перайшлі пад кантроль караля Германіі. Рудольф I трыумфальна ўехаў у Вену. Аднак ужо ў наступным годзе Отакар II зноў выступіў супраць караля, але 26 жніўня 1278 года ў бітве ў Сухіх Крут у Маравіі чэшская армія была разбіта Рудольфам I, а сам Пржэмысл Отакар II загінуў.
Атрымаўшы ў выніку перамогі над чэшскім каралём уладу над Аўстрыяй і прылеглымі герцагства, Рудольф I заняўся ператварэннем гэтых тэрыторый у спадчынныя ўладанні Габсбургаў. Першапачаткова ён сустрэў супраціўленне князёў імперыі ідэі ўтварэння шырокай Габсбургскай манархіі на паўднёвым усходзе Германіі. Толькі ў 1282 годзе кароль афіцыйна перадаў Аўстрыю і Штырыю ў спадчыннае валоданне сваім сынам Альбрэхту I і Рудольфу II. Такім чынам у Аўстрыі ўсталявалася дынастыя Габсбургаў, якая захоўвала аўстрыйскі трон да 1918 года. Карынтыя і Крайна ў 1286 годзе былі перададзеныя паплечніку Рудольфа I Мэйнхарду II Цірольскаму з умовай, што па спыненні прамога мужчынскага патомства Мэйнхарда гэтыя герцагствы таксама адыдуць Габсбургам. Фарміраванне Аўстрыйскай манархіі Габсбургаў, верагодна, стала самым значным дасягненнем караля Рудольфа I.
У 1280-х гадах Рудольф I займаўся не толькі сваімі нованабытымі уладаннямі, але і радавымі землямі Габсбургаў у паўднёва-заходняй Германіі. У 1281 годзе ў яму ўдалося далучыць шэраг феодаў у Франш-Кантэ, а затым падпарадкаваць сваёй уладзе горад Берн і дамагчыся прынясення амажа ад пфальцграфа бургундскага.
У сферы забеспячэння спакою і бяспекі ў Германіі Рудольфу I не ўдалося дасягнуць многага. Ён неаднаразова аб’яўляў аб увядзенні «земскага міру» на тэрыторыі асобных племянных герцагстваў або ўсёй Германіі, аднак недахоп ваенных і матэрыяльных рэсурсаў, а таксама асаблівай энергічнасці ў ажыццяўленні ўласных рашэнняў, не дазваляла яму зламаць непакорлівых нямецкіх князёў. Толькі экспедыцыя караля ў 1289 годзе ў Цюрынгіі мела значны эфект: незаконна збудаваныя замкі баронаў былі знесены, арыстакратыя прыведзена ў пакорнасць. Канцэнтрацыя Рудольфа I на інтарэсах сваёй сям’і і стварэнні Аўстрыйскай манархіі Габсбургаў прывяла да таго, што для Германіі ў цэлым яго кіраванне не мела значнага пазітыўнага эфекту.
У 1291 годзе Рудольф I паспрабаваў пры жыцці забяспечыць абранне каралём Германіі свайго сына Альбрэхта I, аднак нямецкія князі, асцерагаццаючыся ўзмацнення Габсбургаў, адмовіліся гэта зрабіць. 15 ліпеня 1291 года кароль Рудольф I памёр у Шпаеры і быў пахаваны ў Шпаерскім кафедральным саборы.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
.svg)
