Феод (лац.: feudum) — у сярэднявечнай Заходняй Еўропе землі (або фіксаваны даход), падараваныя ў спадчыннае валоданне сеньёрам свайму васалу, абавязанага за гэта несці ваенную, прыдворную службу (удзел у сеньёрыяльным судзе, у кіраванні сеньёра і інш.), уносіць плацяжы, усталяваныя звычаем.
Феод ў Заходняй Еўропе ў перыяд Сярэднявечча насіў назву зямельнага надання, прадстаўленае сеньёрам свайму васалу ў спадчыннае валоданне пры ўмове выканання феадальных службаў: ваеннай, прыдворнай і г.д. Тая ж самая зямля, перададзеная васаламі на тых жа ўмовах сваім васалам, называлася «ар’ер-феод». Шэраг падпарадкаваных адзін аднаму носьбітаў уладальніцкіх правоў, на адну і тую ж зямельную адзінку, складаў своеасаблівую феадальную «лесвіцу», якая стала асновай тытулярнай сістэмы.
Супрацьлегласцю феода быў «аллод» — безумоўнае землеўладанне, не абцяжаранне феадальных павіннасцяў, якія складалі індывідуальна-сямейную ўласнасць з неабмежаваным правам распараджэння, адчужэння, спадчыны і інш. «Аладыяльнае» шляхецкае землеўладанне ў Польшчы стала дамінуючым ўжо ў канцы XIV ст. з кансалідацыяй шляхты ў замкнёнае прывілеяванае саслоўе, што ўпершыню зафіксавана ў «Кошыцкім прывілеі» 1374 года (польск.: Przywilej koszycki).
У Галіцыі і Заходнім Падоллі феоды прадастаўлены былі да 1504 г., прызнаныя безумоўнай уласнасцю шляхты на каранацыйнаму сойме Стэфана Баторыя ў 1576 г. Да гэтага часу аналагам заходнееўрапейскага феода з пэўнай доляй умоўнасці тут можна лічыць так званую выслугу — землеўладання, якое давалася баярыну ад вялікага князя пры ўмове выканання ваеннай службы і іншых павіннасцяў. Рудыменты умоўнага землеўладання заставаліся ў форме баярскіх ленов.
З развіццём таварна-грашовых адносін і падзеннем значэння феадальнага апалчэння рыцараў, абавязацельствы васалаў у адносінах да сеньёра трансфармаваліся: замест асабістай ваеннай службы трымальнік феода стаў выплачваць пэўную грашовую рэнту. Акрамя таго, паўсталі так званыя «грашовыя феоды», калі рыцарам прадстаўлялася не зямля, а грашовае ўтрыманне. Гэта прывяло да адміранне «панцырных ленов», гэта значыць зямельнага трымання за асабістую ваенную службу у сеньёра. Акрамя зямельнага валодання, у рэдкіх выпадках феод мог ўяўляць сабой якое-небудзь права. Напрыклад, на збор дарожнай, маставой, паромнай пошліны або права ўласнасці на маёмасць, якое патрапіла на зямлю феадала.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
