П’ер дэ Ферма́ (фр.: Pierre de Fermat, 17 жніўня 1601 — 12 студзеня 1665) — французскі матэматык, адзін са стваральнікаў аналітычнай геаметрыі, матэматычнага аналізу, тэорыі імавернасцей і тэорыі лікаў. Па прафесіі юрыст, з 1631 — радца парламента ў Тулузе. Бліскучы паліглот. Найбольш вядомы фармулёўкай Вялікай тэарэмы Ферма.
| П'ер дэ Ферма | |
|---|---|
| Pierre de Fermat | |
 | |
| Дата нараджэння | не раней за 31 кастрычніка 1607 і не пазней за 6 снежня 1607 |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 12 студзеня 1665[1][2][…] |
| Месца смерці | |
| Месца пахавання | |
| Грамадзянства | |
| Жонка | Louise de Long[d][5] |
| Род дзейнасці | матэматык, адвакат, суддзя, паліглот, юрыст |
| Навуковая сфера | матэматыка |
| Месца працы | |
| Навуковая ступень | бакалаўр права[d] (1626) |
| Альма-матар | |
| Вядомы як | аўтар Вялікай тэарэмы Ферма |
| Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Біяграфія
П’ер Ферма нарадзіўся 17 жніўня 1601 года ў гасконскім гарадку Бамон-дэ-Ламань (Beaumont-de-Lomagne, Францыя). Яго бацька, Дамінік Ферма, быў заможным гандляром, другім гарадскім консулам; маці, Клер дэ Лонг — выкладчыца матэматыкі. У сям’і, акрамя П’ера, былі яшчэ адзін сын і дзве дачкі. Ферма атрымаў юрыдычную адукацыю — спачатку ў Тулузе, а затым у Бардо і Арлеане.
У 1631 годзе, паспяхова скончыўшы навучанне, Ферма выкупіў пасаду каралеўскага саветніка парламента (іншымі словамі, члена вышэйшага суда) у Тулузе. У гэтым жа годзе ён ажаніўся з далёкаю сваячкай маці, Луізай дэ Лонг. У іх было пяцёра дзяцей[7].
Хуткі службовы рост дазволіў Ферма стаць членам Палаты эдыктаў у горадзе Кастр (1648). Менавіта гэтай пасадзе ён абавязан прыстаўкаю да свайго імені адзнакі знатнасці — часціцы de; з гэтага часу ён становіцца П’ерам дэ Ферма.
Каля 1652 года Ферма прыйшлося аспрэчваць паведамленне аб сваім скананні падчас эпідэміі чумы; ён сапраўды заразіўся, але выжыў.
У 1660 годзе планавалася яго сустрэча з Паскалем, але з-за дрэннага здароўя абодвух вучоных сустрэча не адбылася[7].
П’ер дэ Ферма памёр 12 студзеня 1665 года ў горадзе Кастр, падчас выязной сесіі суда. Першапачаткова яго пахавалі там жа, у Кастры, але неўзабаве (у 1675 годзе) прах перанеслі ў сямейны магільны склеп Ферма, у царкве аўгусцінцаў (Тулуза). Старэйшы сын, Клеман-Самуэль, выдаў пасмяротны збор яго прац, з якога сучаснікі і даведаліся пра выдатныя адкрыцці П’ера Ферма.
Сучаснікі апісваюць Ферма як сумленнага, акуратнага, ураўнаважанага і ветлівага чалавека, выдатна дасведчанага як у матэматыцы, так і ў гуманітарных навуках, знатака шматлікіх старажытных і жывых моў, на якіх ён пісаў нядрэнныя вершы.[8]
Навуковыя дасягненні
Навуковыя працы па матэматычным аналізе, тэорыі імавернасцей і геаметрыі змешчаны ў трактаце «Розныя матэматычныя творы» (1679). Развіў метад каардынат, вывеў ураўненні прамой і крывых 2-га парадку. Сфармуляваў агульныя правілы дыферэнцавання і інтэгравання ступеннай функцыі, даў правіла вызначэння экстрэмумаў. Яго імем названы дзве тэарэмы тэорыі лікаў (вялікая тэарэма Ферма і малая тэарэма Ферма) і адзін з асноўных прынцыпаў геаметрычнай оптыкі (прынцып Ферма).
Ушанаванне памяці
- Найстарэйшы і самы прэстыжны ліцэй Тулузы носіць імя Ферма (Lycée Pierre de Fermat).
Зноскі
Гл. таксама
Літаратура
Спасылкі
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
