Кузніца

Ку́зніца (польск.: Kuźnica; раней Ку́зніца Беласто́цкая) — вёска ў Польшчы, на рацэ Ласасянцы. Месціцца за 15 км на паўночны ўсход ад Сакулкі, за 54 км на паўночны ўсход ад Беластока, каля беларуска-польскай граніцы. Уваходзіць у склад Сакульскага павета Падляскага ваяводства, сядзіба вясковай гміны Кузніца. Пагранічная чыгуначная станцыя на лініі Беласток — Гродна.

Вёска Кузніца польск.: Kuźnica Герб Краіна  Польшча Ваяводства Падляскае Павет Сакульскі Гміна Кузніца Каардынаты 53°30′49″ пн. ш. 23°38′46″ у. д.HGЯO Насельніцтва 1 623 чал. (31 сакавіка 2021)[1] Часавы пояс UTC+1, летам UTC+2 Тэлефонны код 85 Паштовыя індэксы 16-123 Кузніца на карце Польшчы ±

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

Царква-мураўёўка, 1915—18 гг.

Вялікае Княства Літоўскае

Каля 1504 года на беразе ракі Ласасянкі была заснавана рудня, пры якой неўзабаве ўзнікла дзяржаўная вёска. У 1536 годзе Юрый Зеляпуха заснаваў тут мястэчка Кузніцу, якое ўваходзіла ў склад Гарадзенскага павета Троцкага ваяводства. 12 чэрвеня 1546 года каралева і вялікая княгіня Бона Сфорца надала Кузніцы прывілей на гандаль (існуе меркаванне, што існаваў прывілей на магдэбургскае права). У 1545 годзе ў мястэчку быў пабудаваны касцёл.

Касцёл, каля 1900 г.

На 1679 годзе ў Кузніцы існаваў Рынак і 4 вуліцы. У 1731 годзе ўладальнік Кузніцы падкаморы гарадзенскі Казімір Міцута перадаў маёнтак Супраслеўскаму манастыру пры ўмове, каб у мястэчку быў заснаваны базыльянскі манастыр.

Пад уладай Расійскай імперыі

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Кузніца апынулася ў складзе Расійскай імперыі, у Гродзенскім павеце Гродзенскай губерні. 8 чэрвеня 1808 года яна атрымала афіцыйны статус заштатнага горада. У 1862 годзе цераз Кузніцу прайшла Пецярбургска-Варшаўская чыгунка. 27 лютага 1875 года з’явіўся праект герба Кузніцы: срэбны шчыт з выявай кавальскага молата ў чырвоным полі, на якім размяшчаецца дзевяць залатых падкоў^[2].

Найноўшы час

У 1915 годзе падчас І сусветнай вайны Кузніца акупіравана германскімі войскамі. 25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай мястэчка абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі ўключалася ў склад Беларускай ССР^[3]. Ад пачатку 1919 года дзейнічаў і камісар польскага ўрада па Гродзенскай акрузе, ствараліся польскія вайсковыя структуры. Пасля зыходу нямецкіх войскаў, у час Польска-савецкай вайны 20 ліпеня 1920 года польскія ўзброеныя сілы на чале з ген. А. Макрэцкім здалі Кузніцу і адышлі да Саколкі, але, пацярпеўшы паражэнне ў бітве пад Варшавай, бальшавікі адступілі.

Згодна з Рыжскім мірным дагаворам 1921 года Кузніца апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Гродзенскім павеце Беластоцкага ваяводства. У 1930 годзе статус паселішча паніжаны да вёскі.

З пачаткам Другой сусветнай вайны 15 верасня 1939 года Кузніцу акупавалі войскі Трэцяга Рэйха, але праз тыдзень вёску была перададзена СССР згодна з пактам Молатава — Рыбентропа. У лістападзе 1939 года Кузніца ўвайшла ў склад БССР, цэнтр Кузніцкага сельсавета Саколкаўскага раёна Беластоцкай вобласці. З чэрвеня 1941 да верасня 1944 года вёска зноў была пад нямецкай акупацыяй. 16 жніўня 1945 года ўлады СССР перадалі Кузніцу Польскай Народнай Рэспубліцы.

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: ~1884 год — 1083 чал., з іх 445 каталікоў, 38 праваслаўных і 438 іўдзеяў^[4]
• XXI стагоддзе: 2013 год — 1767 чал.

Славутасці

• Касцёл Провіду Божага (1907—1913)
• Могілкі: каталіцкія, іўдзейскія

Страчаная спадчына

• Царква Аляксандра Неўскага (2-я палова XIX ст.; мураўёўка)

Вядомыя асобы

• Міхаіл Каяловіч (1828—1891) — гісторык, славянафіл.
• Язэп Варонка (1891—1952) — беларускі палітык, першы Старшыня Народнага сакратарыята БНР.

Зноскі

1. https://bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/062013711052-0033293?var-id=1639616&format=jsonapi Праверана 6 кастрычніка 2022.
2. Цітоў А. Геральдыка беларускіх местаў (XVI — пачатак XX ст.). — Мн.: Полымя, 1998. — 287 с. — ISBN 985-07-0131-5. С. 180.
3. 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002.— 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
4. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce (польск.). — Warszawa, 1884. S. 13.

Літаратура

• Цітоў А. Геральдыка беларускіх местаў (XVI — пачатак XX ст.). — Мн.: Полымя, 1998. — 287 с. — ISBN 985-07-0131-5.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce (польск.). — Warszawa, 1884.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Кузніца