Франц Конрад фон Гётцэндорф

Франц Ко́нрад фон Гё́тцэндорф, таксама Хётцэндорф (ням.: Franz Conrad von Hötzendorf; 11 лістапада 1852 — 25 жніўня 1925) — аўстра-венгерскі генерал-фельдмаршал (25.11.1916) і начальнік генеральнага штаба аўстра-венгерскіх войскаў напярэдадні і падчас Першай сусветнай вайны), ваенны тэарэтык.

Франц Конрад фон Гётцэндорф
Franz Conrad von Hötzendorf
Начальнік генеральнага штаба Аўстра-Венгрыі 1912 — 1 сакавіка 1917
Манарх	Франц Іосіф I Карл I Габсбург
Папярэднік	Блазіюс фон Шемуа  (ням.)
Пераемнік	Артур Арц фон Штраўсенбург
Начальнік генеральнага штаба Аўстра-Венгрыі 1906 — 1911
Манарх	Франц Іосіф I
Папярэднік	Фрыдрых фон Бек-Жыкоўскі  (англ.)
Пераемнік	Блазіюс фон Шемуа  (ням.)
Нараджэнне	11 лістапада 1852(1852-11-11)[1][2][…] Пенцынг[d], Вена, Аўстрыйская імперыя[3]
Смерць	25 жніўня 1925(1925-08-25)[4][1][…] (72 гады) Бад-Мергентгайм, раён Майн-Таўбер[d], адміністрацыйная акруга Штутгарт[d], Бадэн-Вюртэмберг[5]
Месца пахавання	Гітцынгскія могілкі[d][6]
Адукацыя	Тэрэзіянская ваенная акадэмія[d] College of Philosophy of the Prague German University[d][7]
Ваенная служба
Гады службы	1871 — 1918
Прыналежнасць	Аўстра-Венгрыя
Род войскаў	Аўстра-Венгерская армія
Званне	генерал-фельдмаршал (1916)
Бітвы	Першая сусветная вайна
Узнагароды	Крыж Ваенных заслуг, Аўстра-Венгрыя Ордэн «Pour le Mérite» Кавалер Вялікага крыжа Ваеннага ордэна Максіміліяна Іосіфа, Баварыя Ваенны ордэн Святога Генрыха
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Нарадзіўся ў Пенцынге, прыгарадзе Вены, у сям’і адстаўнога гусарскага палкоўніка і вядомай венскай актрысы, дачкі вядомага мастака Кюблера. Гётцэндорф належаў да паўднёва-мараўскага арыстакратычнага рода, яго прадзед быў у 1816 годзе ўзведзены ў нашчадкавае дваранства з дабаўленнем да свайго прозвішча — Конрад — дзявочага прозвішча сваёй жонкі, якая паходзіла з палацінацкай сям’і фон Гётцэндорф.

У 1871 годзе скончыў элітную Тэрэзіянскую ваенную акадэмію. Пачаў сваю афіцэрскую службу ў 11-м егерскім батальёне.

У перыяд з 1874 па 1876 год Конрад праходзіць курс Ваеннай акадэміі генеральнага штаба (ням.: k.u.k. Kriegsschule) і ў 1878 годзе ў чыне обер-лейтэнанта ўдзельнічае ў паходзе падчас акупацыі Босніі і Герцагавіны. Працягваючы служыць на паўднёвай мяжы, Конрад у 1882 годзе камандзіруецца ў сакрэтную паездку па Сербіі, у якой блізка знаёміцца з жыццём гэтай краіны.

У 1882 годзе Конрад ротным камандзірам прымае ўдзел у падаўленні інсургенцкага руху ў паўдневай Далмацыі.

З 1883 па 1887 год Конрад знаходзіцца на пасадзе начальніка штаба 11-й пяхотнай дывізіі ў Львове (ням.: Lemberg), а з 1888 года ў сценах Ваеннай акадэміі ў якасці лектара тактыкі, на гэтай пасадзе ён знаходзіцца да 1892 года.

У 1886 годзе Гётцэндорф ажаніўся з Вільмай Ле Б’ю (ням.: Verlobte Vilma Le Beau) (1860—1905), ад якой у іх нарадзіліся чацвёра сыноў. Пасля смерці жонкі ў 1905 годзе Гётцэндорф ажэніцца паўторна 19 кастрычніка 1915 года на ўжо разведзенай у той момант Віргініі фон Райнінгхаўс (ням.: Virginia von Reininghaus), якая стала маці яшчэ шасцярых яго дзяцей. Другая жаніцьба выклікала скандал у грамадстве, так як жонка адмовілася перайсці з кальвінізму ў каталіцтва, а таксама пасварыла яго з дзецьмі ад першага шлюбу, так як шлюб адбыўся супраць іх волі.

У 1892 годзе Конрад вяртаецца ў строй для цэнзавага камандавання батальёнам (у 93-м пяхотным палку) і затым прызначаецца камандзірам пяхотнага палка. Восенню 1903 года Конрад ужо на пасадзе начальніка 8 пяхотнай дывізіі (у Інсбруку — у Ціролі), паступова прасоўваючыся на пасаду камандзіра корпуса.

У 1906 годзе пры падтрымцы наследніка прастола эрцгерцага Франца Фердынанда прызначаны начальнікам Генеральнага штаба. На гэтай пасадзе адрозніваўся энергічнай дзейнасцю па рэарганізацыі і пераўзбраенню арміі, узмацнення артылерыі. Як кіраўнік т. зв. «ваеннай партыі», выступаў за правядзенне Аўстра-Венгрыяй агрэсіўнай знешняй палітыкі: прэвентыўнай вайны з Сербіяй і Чарнагорыяй, устанаўленню гегемоніі ў Албаніі. Не давяраючы саюзу з Італіяй, заклікаў да ўмацавання аўстра-італьянскай мяжы. У сувязі з гэтым Конрад фон Гётцэндорф знаходзіўся ў канфлікце з парламентамі абедзвюх частак імперыі, а таксама міністрам замежных спраў Алаізам фон Эрэнталем і ў 1911—1912 гадах быў адхілены ад пасады начальніка Генеральнага штаба. 26 снежня 1912 года быў зноў прызначаны начальнікам Генштаба аўстра-венгерскай арміі.

Першая сусветная вайна

На нарадзе

Конрад фон Гётцэндорф з неверагоднай энергічнасцю пасля Сараеўскага забойства павёў справу да аб’яўлення вайны Сербіі. Ён моцна пераацэньваў сілу аўстра-венгерскай арміі, думаючы, што яна зможа на роўных супрацьстаяць рускай арміі, і лічыў, што больш слабую імперыю Габсбургаў заўсёды і ва ўсім падтрымае Германія. Нарэшце ён лічыў, што калі старажытнай імперыі Габсбургаў наканавана загінуць, то трэба загінуць з гонарам, не страціўшы вайсковы гонар Аўстрыі. З абвяшчэннем мабілізацыі ён стаў начальнікам палявога Генштаба пры галоўнакомандуючым эрцгерцаге Фрыдрыху, фактычна кіруючы ўсімі дзеяннямі аўстрыйскай арміі, у першую чаргу на карпацкім (рускім) фронце.

Пад яго кіраўніцтвам армія двуадзінай манархіі адразу перайшла ў наступленне ў самым слабым месцы рускага фронту — у раёне Люблін-Холм. Надыходзячая 1-я армія генерала Віктара Данкля пад Краснікам 7—12 жніўня нанесла паражэнне 4-й рускай арміі генерала барона А. Е. Зальца. Але рускія перагрупавалі свае войскі, падвезлі рэзервы і нападзенне аўстрыйцаў было адбітае. У той жа час 3-я і 8-я рускія арміі генералаў М. У. Рузскага і А. А. Брусілава ў ходзе Галіцыйскай бітвы нанеслі цяжкае паражэнне войскам Аўстра-Венгрыі, 21 жніўня рускія войскі ўвайшлі ў сталіцу Галіцыі — Лемберг, усяго аўстра-венгерскія войскі страцілі 400 тысяч чалавек, з якіх палоннымі — 100 тысяч. Страты рускіх армій былі ўдвая менш. Адказнасць за разгром у Галіцыі нясе Конрад фон Гётцэндорф. Германскі саюзнік, захоплены цалкам маршам на Парыж, амаль нічым не падтрымаў Аўстра-Венгрыю, і Гётцэндорф па праве назваў гэта здрадай. Яму належыць і збаўчая для гінучай Аўстра-Венгрыі ідэя Горліцкай аперацыі, у якой, выкарыстоўваючы перакінутыя з Заходняга фронту адборныя нямецкія дывізіі, і ў асаблівасці цяжкую і звышцяжкую артылерыю, быў дасягнуты рэванш за разгром у Галіцыі. Новым зруйнавальным ударам з усходу для саслабленай Аўстра-Венгрыі стала рускае наступленне летам 1916 года (Брусілаўскі прарыў), зноў ад поўнага знішчэння аўстрыйцаў выратавалі перакінутыя з Заходняга фронту нямецкія войскі.

Пасля ўступлення на трон новага імператара Карла Конрад быў з паніжэннем прызначаны камандуючым групай армій, якая стаяла на італьянскім фронце ў Ціролі. 15 ліпеня 1918 года ён быў адхілены ад гэтай пасады і прызначаны на дэкаратыўную пасаду ў лейб-гвардыі.

Пасля заканчэння вайны быў старшынёй саюза выпускнікоў Тэрэзіянскай акадэміі, займаўся вывучэннем філасофіі і рэлігіі.

Памёр на курорце Бад-Мергентхайм, зямля Бадэн-Вюртэмберг, Германія ад хваробы жаўцяка. Быў з воінскімі ўшанаваннямі пахаваны ў Вене.

Сачыненні

• Да вывучэння тактыкі. ням.: "Zum Studium der Taktik", Wien 1891;
• Зборнік «Тактычных задач», ням.: "Taktik Aufgaben", Heft 1-3 Wien 1892-1896;
• Увядзенне ў вывучэнне тактычнага статута. ням.: "Vorgang beim Studium unserer taktischen Reglements", Wien 1895;
• Баявая падрыхтоўка пяхоты, ням.: "Die Gefechtsausbildung der Infanterie", Wien 1900;
• Пяхотныя пытанні і вопыт Бурскай вайны, ням.: "Infanteristische Fragen und die Erscheinungen des Boerenkrieges", Wien 1903.

Зноскі

1. Franz Xaver Joseph Conrad von Hötzendorf // Brockhaus Enzyklopädie

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227'></a>
2. Conrad von Hötzendorf // Salzburgwiki

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1307356'></a>
3. Конрад фон Хётцендорф Франц // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135'></a>
4. Конрад фон Хётцендорф Франц // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 27 верасня 2015.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135'></a>
5. Deutsche Nationalbibliothek Record #118676768 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 30 снежня 2014.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578'></a>
6. https://www.friedhoefewien.at/grabsuche?submitHidden=true&name=Conrad+Franz+Hötzendorf&friedhof=018
7. Studenti pražských univerzit 1882–1945

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q102399391'></a>

Літаратура

• Залесский К.А. Кто был кто в Первой мировой войне. — М.: АСТ, 2003. — 896 с. — 5 000 экз. — ISBN 5-271-06895-1.
• Шапошников Б. М.:Мозг армии (в 3 кн.). 1927—1929.

Спасылкі

• Біяграфія Франца Конрада фон Хетцендорфа на сайце «Хронаса»
• Біяграфія Франца Конрада фон Хетцендорфа на сайце «{ ваенна-гістарычны партал» Архівавана 22 ліпеня 2009.
• Біяграфія Франца Конрада фон Хетцендорфа на сайце www.austro-hungarian-army.co.uk Архівавана 17 ліпеня 2012. (англ.)