Касым-Жамарт Кемелевіч Такаеў

Касым-Жамарт Кемелевіч Такаеў (каз.: Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев; нар. 17 мая 1953, Алматы, Казахская ССР) — Прэзідэнт Рэспублікі Казахстан^[2], дзяржаўны дзеяч Казахстана, доктар палітычных навук, былы прэм’ер-міністр Рэспублікі Казахстан (1999—2002), Старшыня Сената Парламента Рэспублікі Казахстан (з 16 кастрычніка 2013 года).

Касым-Жамарт Кемелевіч Такаеў
каз.: Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев каз.: Qasym-Jomart Kemelūly Toqaev
2-і Прэзідэнт Казахстана з 20 сакавіка 2019
Папярэднік	Нурсултан Назарбаеў
Старшыня партыі «Нур Атан» 23 лістапада 2021 — 26 красавіка 2022
Папярэднік	Нурсултан Назарбаеў
Пераемнік	Ерлан Жаканавіч Кошанаў
Старшыня Сената Парламента Рэспублікі Казахстан 16 кастрычніка 2013 — 20 сакавіка 2019
Папярэднік	Кайрат Абдразакавіч Маміеў
Пераемнік	Дарыга Нурсултанаўна Назарбаева
11 студзеня 2007 — 15 красавіка 2011
Папярэднік	Нуртай Абыкаевіч Абыкаеў
Пераемнік	Кайрат Абдразакавіч Маміеў
Міністр замежных спраў Казахстана 29 студзеня 2002 — 11 студзеня 2007 13 кастрычніка 1994 —12 кастрычніка 1999
Прэм'ер-міністр Казахстана 12 кастрычніка 1999 — 28 студзеня 2002
Першы намеснік Міністра замежных спраў Казахстана 1993 — 13 кастрычніка 1994
Нараджэнне	17 мая 1953(1953-05-17)[1] (71 год) Алматы, Алмацінская вобласць, Казахская ССР, СССР
Бацька	Kemel Toqayev[d]
Маці	Turar Shabarbayeva[d]
Жонка	Nadezhda Tokayeva[d]
Дзеці	Timur Tokayev[d]
Партыя	Нур Атан[d] Аманат (партыя)
Адукацыя	Маскоўскі дзяржаўны інстытут міжнародных адносін Дыпламатычная акадэмія МЗС Расіі[d]
Навуковая ступень	доктар палітычных навук[d]
Дзейнасць	дыпламат, палітык і Прэзідэнт Рэспублікі Казахстан
Месца працы	Арганізацыя Аб’яднаных Нацый
Аўтограф
Узнагароды
Сайт	akorda.kz/ru/
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Паходзіць з племя жалайыр Старэйшага жуза^[3]. Бацька — Кемель Такаевіч Такаеў (1923—1986), удзельнік Другой сусветнай вайны, вядомы казахскі пісьменнік. Маці — Турар Шабарбаева (1931—2000), супрацоўніца Алма-Ацінскага педагагічнага інстытута замежных моў.

У 1970 годзе К. Такаеў паступіў у МДІМА МЗС СССР. На 5-м курсе накіраваны на паўгадавую пераддыпломную практыку ў Пасольства СССР у КНР.

У 1975 годзе паступіў на службу ў Міністэрства замежных спраў СССР і быў накіраваны на працу ў савецкае пасольства ў Сінгапур. У 1979 годзе ён вярнуўся ў апарат МЗС СССР. У 1983 выехаў у Кітай на 10-месячную стажыроўку ў Пекінскім лінгвістычным інстытуце. У 1984—1985 гадах працаваў у МЗС СССР, затым быў накіраваны ў савецкае пасольства ў Пекіне, дзе працаваў да 1991 года на пасадах другога сакратара, першага сакратара і саветніка. У 1991 годзе паступіў у Дыпламатычную акадэмію МЗС СССР на курсы павышэння кваліфікацыі кіруючых дыпламатычных кадраў.

У 1992 годзе Такаеў быў прызначаны намеснікам Міністра замежных спраў Рэспублікі Казахстан. У 1993 годзе ён стаў першым намеснікам Міністра замежных спраў і ў 1994 годзе прызначаны Міністрам замежных спраў. У сакавіку 1999 году стаў намеснікам прэм’ер-міністра. У кастрычніку 1999 года, са згоды Парламента, Указам Прэзідэнта Рэспублікі Казахстан, быў прызначаны прэм’ер-міністрам. У студзені 2002 году падаў у адстаўку і пасля быў прызначаны Дзяржаўным сакратаром — Міністрам замежных спраў. Пасаду Міністра замежных спраў працягваў займаць да студзеня 2007 года, затым быў абраны Старшынёй Сената Парламента Рэспублікі Казахстан.

Пасаду Міністра замежных спраў Такаеў займаў у агульнай складанасці на працягу 10 гадоў (1994—1999, 2002—2007).

У якасці міністра замежных спраў ён гуляў актыўную ролю ў сферы нераспаўсюджвання ядзернай зброі. Удзельнічаў у аглядных канферэнцыях па Дамове аб нераспаўсюджанні ядзернай зброі 1995 і 2005 гадоў. У 1996 ён падпісаў Дагавор аб усёабдымнай забароне ядзерных выпрабаванняў (ДУЗЯВ) у Нью-Ёрку, а ў 2005 годзе — Даговор аб стварэнні зоны, свабоднай ад ядзернай зброі, у Цэнтральнай Азіі у Сяміпалацінску.

У 2003 годзе старшыняваў на Міжнароднай канферэнцыі міністраў развіваюцца краін, якія не маюць выхаду да мора. На канферэнцыі была распрацавана Алмацінская праграма дзеянняў і прынятая Алмацінская дэкларацыя краін, якія развіваюцца не маючы выхаду да мора^[4].

Такаеў прымаў удзел у дзесяці сесіях ГА ААН, абіраўся Старшынёй Саветаў міністраў замежных спраў Садружнасці Незалежных Дзяржаў і Шанхайскай арганізацыі супрацоўніцтва, мае дыпламатычны ранг Надзвычайнага і Паўнамоцнага Пасла.

У якасці Старшыні Сената Парламента Казахстана ў 2008 годзе быў абраны віцэ-прэзідэнтам Парламенцкай Асамблеі АБСЕ.

У сакавіку 2011 года Генеральны сакратар Арганізацыі Аб’яднаных Нацый абвясціў пра сваё рашэнне прызначыць Такаевым Намеснікам Генеральнага Сакратара ААН, Генеральным дырэктарам Аддзялення ААН у Жэневе, а таксама асабістым прадстаўніком Генеральнага сакратара ААН на Канферэнцыі па раззбраенні. Ён займаў пасаду Генеральнага сакратара Канферэнцыі па раззбраенні^[5]. З’яўляўся таксама старшым службовай асобай, адказным за забеспячэнне бяспекі супрацоўнікаў ААН у Швейцарыі. 16 кастрычніка 2013 года абраны Старшынёй Сената Парламента Рэспублікі Казахстан.

Па пытанні аб пераводзе казахскай мовы на лацінскі шрыфт на парламенцкіх слуханнях па пытаннях адукацыі 22 верасня 2017 года сказаў:

«Нам трэба будзе выканаць задачу стратэгічнай важнасці — перайсці на лацінскую графіку. Як адзначыў кіраўнік дзяржавы, пераклад казахскай мовы на лацінку — гэта крок да інтэграцыі ў глабальную сістэму навукі і адукацыі, забеспячэнне нашага духоўнага адзінства. Гэтую працу нам трэба праводзіць ўдумліва і паступова, без „вялікіх скокаў“. Але і зацягваць яе няма сэнсу. Галоўнае — у нас няма права на памылку».

Такаеў выступіў з крытыкай першапачатковага варыянту лацінскага алфавіту казахскай мовы^[6]:

«Нацыянальная камісія не прыйшла да канчатковага рашэння па лацінскiм алфавіце, таму яшчэ занадта рана выкарыстоўваць апострафы ў газетах ці ў іншых месцах».

Пасля дадзенай заявы пачалася інтэнсіўная работа па ўкараненню новага алфавіту, пасля прыняцця якога 19 лютага Такаеў павіншаваў усіх з «гістарычнай падзеяй».

19 снежня 2018 года, выступаючы на пасяджэнні Сената, Такаеў прапанаваў узмацніць судовы пераслед у дачыненні да наркадылераў аж да пажыццёвага зняволення і нават смяротнага пакарання, паколькі іх дзейнасць можна прыраўняць да тэрарызму, пагрозлівым нацыянальным інтарэсам краіны.

8 лютага 2019 года, на слуханні ў Сенаце парламента РК па гандлёвай палітыцы ў ЕАЭС, Такаеў заявіў: «Інтэграцыя гэта найскладаны па сваёй сутнасці пошук балансу інтарэсаў. У інтэграцыі не можа быць аўтсайдэраў і тых, хто прайграў, у выйгрышы павінны быць усе ўдзельнікі працэсу».

З 20 сакавіка 2019 года выконвае абавязкі Прэзідэнта Рэспублікі Казахстан^[7]. Атрымаў перамогу на прэзідэнціх выбарах 9 чэрвеня 2019 года.

5 студзеня 2022 года Касым-Жамарт Такаеў на фоне масавых пратэстаў і беспарадкаў у краіне змяніў Нурсултана Назарбаева на пасадзе старшыні Савета бяспекі пры тым, што ў афіцыйных дакументах было прапісана, што Назарбаеў пажыццёвы старшыня гэтага органа.

У чэрвені на рэферэндуме з тэксту Канстытуцыі Казахстана прыбралі палажэнні пра асаблівую ролю першага прэзідэнта Нурсултана Назарбаева, сваякам прэзідэнта забаранілі займаць высокія дзяржаўныя пасады, а агулам былі прынятыя 33 папраўкі. 17 верасня падпісаў чарговыя змены ў Канстытуцыю, ухваленыя на дзень раней парламентам. Папраўкі вяртаюць сталіцы ранейшую назву, Астана замест Нур-Султан, а таксама падаўжаюць тэрмін прэзідэнцкіх паўнамоцтваў з 5 да 7 гадоў, але без права перавыбрання.

20 лістапада ў Казахстане адбыліся датэрміновыя прэзідэнцкія выбары, на якіх Касым-Жамарт Такаеў атрымаў перамогу.

Навуковая дзейнасць

Касым-Жамарт Такаеў мае ступень доктара палітычных навук, з’яўляецца аўтарам шмату прац з пытанняў міжнародных адносін. Дзейны член Сусветнай акадэміі гуманітарных і прыродазнаўчых навук, член Савета «мудрацоў» Мюнхенскай канферэнцыі па бяспецы, Ганаровы прафесар Шэньчжэньскага ўніверсітэта, Ганаровы прафесар і Ганаровы доктар Дыпламатычнай акадэміі МЗС Расіі, а таксама член яе апякунскага савета, Ганаровы прэзідэнт Казахстанскага ўніверсітэта па міжнародных адносінах. Акрамя таго, Такаеў з’яўляецца кіраўніком Сакратарыята З’езду лідараў сусветных і традыцыйных рэлігій, Ганаровым дэканам Жэнеўскай школы дыпламатыі і міжнародных адносін.

Грамадская дзейнасць

Такаеў з’яўляецца шматгадовым прэзідэнтам Федэрацыі настольнага тэнісу Казахстана.

Зноскі

1. Kassym-Schomart Tokajew // Munzinger Personen Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q107343683'></a>
2. Прэзідэнт Казахстана Нурсултан Назарбаеў сышоў у адстаўку https://nashaniva.by/?c=ar&i=227220 https://nashaniva.by/?c=ar&i=227220
3. https://www.neweurasia.info/archive/2001/top5/03_15_158.htm
4. Казахстан намерен использовать Алматинскую декларацию для реализации транспортных проектов с РФ и Ираном
5. Kazakhstan Today Архівавана 17 красавіка 2012.
6. МИА Казинформ. Токаев высказался об апострофе в латинице (нявызн.). Inform.kz. Inform. Kz (18 снежня 2017).
7. Врио президента Казахстана назначили спикера сената парламента (руск.). РИА Новости (19 сакавіка 2019). Праверана 19 сакавіка 2019.

Спасылкі