Канюшы вялікі літоўскі

Канюшы вялікі літоўскі, да Люблінскай уніі 1569 года канюшы дворны літоўскі — урад у Вялікім Княстве Літоўскім.

Урад вядомы з канца XV стагоддзя, адказваў за велікакняжацкія табуны і стайні.

Трывала вызначаны ў ВКЛ ва ўладарства Жыгімонта Аўгуста як адпаведнік канюшага вялікага кароннага. Аднак з цягам часу ўрад стаў выключна ганаровым, бо абавязкі канюшага (нагляд за велікакняжацкімі табунамі і стайнямі) выконваў падканюшы (subagazo). У XV стагоддзі канюшы пры двары вялікага князя называўся канюшым дворным, у паветах — канюшым земскім. У канцы 17 стагоддзя ўрад канюшага вялікага літоўскага дыгнітарскім, што пацвердзіла канстытуцыя сойма ў 1768 годзе.

Спіс вялікіх канюшых літоўскіх

Дата прыняцця пасады	Дата складання пасады альбо смерці	Асоба	Выява	Заўвагі
Канюшыя велікакняжацкія
1398		Ян Няміра		Пазней полацкі намеснік
1455		Марцін
1451	1459	Грынька Валовіч
1475		Богуш Міцута
1483	1487	Марцін Рыгоравіч Ватароўскі
Дворныя канюшыя літоўскія
1495	люты 1509	Марцін Багданавіч Храптовіч		Пазбаўлены пасады за ўдзел у мяцежы Глінскіх
май 1511	1523	Якуб Кунцэвіч		Памёр
8 чэрвеня 1524	1537	Васіль Багданавіч Чыж
??	1544	Юрый Воўчкавіч
1544	1547	Мікалай Андрушовіч
ліпень 1548	1565	Яраш Карыцкі (Jarosz Korycki)		Памёр
1565	1569	Якуб Пясецкі (Jakub Piasecki)
18 студзеня 1569	1569	Фёдар Галаўня-Астрожацкі (Fedor Hołownia Ostrożecki)		Памёр
Вялікія канюшыя літоўскія
1569	1587	Якуб Пясецкі (Jakub Piasecki)		Другі раз. Памёр
31 сакавіка 1588	24 чэрвеня 1593	Геранім Хадкевіч (Hieronim Chodkiewicz)		Паступіў на мсціслаўскага ваяводу
25 чэрвеня 1593	14 лютага 1623	Павел Стэфан Сапега (Paweł Stefan Sapieha)		Паступіў на літоўскага падканцлера
14 сакавіка 1623	23 ліпеня 1633	Крыштаф Хадкевіч (Krzysztof Chodkiewicz)		Паступіў на троцкага кашталяна
20 ліпеня 1633	3 красавіка 1646	Ян Казімір Хадкевіч (Jan Kazimierz Chodkiewicz)		Сын папярэняга. Паступіў на віленскага кашталяна
28 красавіка 1646	31 снежня 1669	Багуслаў Радзівіл (Bogusław Radziwiłł)		Памёр
студзень — люты 1670	25 чэрвеня 1686	Францішак Стэфан Сапега (Franciszek Stefan Sapieha)		Памёр
1 кастрычніка 1686	29 сакавіка 1690	Караль Станіслаў Радзівіл (Karol Stanisław Radziwiłł)		Паступіў на літоўскага падканцлера
1690	19 лістапада 1700	Міхал Францішак Сапега (Michał Franciszek Sapieha)		Забіты антысапегаўскі настроенай шляхтай на наступны дзень пасля Алькеніцкай бітвы
1 лютага 1701	30 красавіка 1728	Якуб Генрык Флемінг (Jakub Henryk Flemming)		Памёр
1708	1709	Даніэль Выгоўскі (Daniel Wyhowski)		Прызначаны Станіславам Ляшчынскім
28 чэрвеня 1728	4 лютага 1734	Міхал Казімір Радзівіл Рыбанька (Michał Kazimierz Radziwiłł Rybeńko)		Паступіў на надворнага літоўскага маршалка
25 ліпеня 1734	11 снежня 1762	Удальрык Крыштаф Радзівіл (Udalryk Krzysztof Radziwiłł)		Паступіў на вялікага літоўскага пісара
7 снежня 1762	20 снежня 1764	Міхал Бжастоўскі (Michał Brzostowski)		Паступіў на вялікага літоўскага падскарбія
20 снежня 1764	15 чэрвеня 1765	Антоні Тызенгаўз (Antoni Tyzenhauz)		Паступіў на надворнага літоўскага падскарбія
15 чэрвеня 1765	1771	Стэфан Алендскі (Stefan Olędzki)		Памёр
6 сакавіка 1771	1791	Дамінік Александровіч (Dominik Alexandrowicz)		Памёр
18 красавіка 1791	1795	Міхал Грабоўскі (Michał Grabowski)		Склаў урад у сувязі са спыненнем існавання Рэчы Паспалітай

Гл. таксама

• Канюшы
• Падканюшыя літоўскія
• Канюшыя вялікія каронныя
• Падканюшыя каронныя

Літаратура

• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 792 с. — ISBN 985-11-0378-0 (т. 2), ISBN 985-11-0315-2.
• Wolff J. Senatarowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego: 1385—1795.—Kraków, 1885
• Żyliński T. Złota księga szlachty polskiej. T. 1——31. — Poznań, 1879—1908