Канстанцін Іванавіч Астрожскі

Канстанці́н Іва́навіч Астро́жскі (1460 — 11 (21) верасня 1530, Тураў) — вялікалітоўскі ваенны і дзяржаўны дзеяч, мецэнат. Вялікі гетман літоўскі (1497—1500, 1507—1530), староста брацлаўскі, звянігародскі і вінніцкі (з 1497), маршалак валынскі і староста луцкі (з 1499), кашталян віленскі (1513—1522), ваявода троцкі (1522—1530). Выдатны палкаводзец, войскі пад яго камандаваннем здабылі перамогу ў больш за 60-ці бітвах, у тым ліку ў бітве пад Оршай (1514).

Канстанцін Іванавіч Астрожскі
Астрожскі[d]
1-ы гетман вялікі літоўскі 1497 — 1500
Пераемнік	Сямён Юр’евіч Гальшанскі
11-ы кашталян віленскі 1511 — 1522
Папярэднік	Аляксандр Юр’евіч Гальшанскі
Пераемнік	Станіслаў Янавіч Кезгайла
ваявода троцкі 1522 — 1530
Папярэднік	Альбрэхт Гаштольд
Пераемнік	Ян Янавіч Забярэзінскі
5-ы гетман вялікі літоўскі 1507 — 11 верасня 1530
Папярэднік	Станіслаў Пятровіч Кішка
Пераемнік	Юрый Радзівіл Геркулес
староста луцкі[d] 1507 — 25 сакавіка 1522
Папярэднік	Фёдар Янушкевіч[d]
Пераемнік	Фёдар Міхайлавіч Чартарыйскі[d]
7-ы маршалак Валынскай зямлі[d] 1507 — 25 сакавіка 1522
Папярэднік	Фёдар Янушкевіч[d]
Пераемнік	Андрэй Аляксандравіч Сангушка[d]
Нараджэнне	1460 Валынь, Вялікае Княства Літоўскае або Астрог, Луцкі павет, Вялікае Княства Літоўскае[1]
Смерць	11 верасня 1530 Тураў, Троцкае ваяводства, Вялікае Княства Літоўскае
Месца пахавання	Кіева-Пячэрская лаўра
Род	Астрожскія
Бацька	Іван Васілевіч Астрожскі[d]
Маці	Марыя Іванаўна Бельская[d][2]
Жонка	Таццяна Сямёнаўна Гальшанская[3] і Аляксандра Сямёнаўна Слуцкая
Дзеці	Канстанцін-Васіль Канстанцінавіч Астрожскі і Ілья Канстанцінавіч Астрожскі[d][4]
Веравызнанне	праваслаўе
Дзейнасць	палітыка[5] і ваенная служба[d][5]
Званне	гетман вялікі літоўскі
Бітвы	Бітва на Ведрашы Бітва пад Вішняўцом Бітва пад Оршай Аблога Апочкі[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Канстанцін Іванавіч Астрожскі (невядомы мастак, 1-ая пал. 17 ст.

Сын астрожскага князя Івана Васілевіча і Васілісы, дачкі бельскага князя Івана Уладзіміравіча. Пэўны час ідэнтыфікацыя асобы маці была спрэчнай, урэшце, гэта вызначыў прывілей ад 20/21 снежня 1522 года на імя К. І. Астрожскага, які называе яе поўным імем і перадае яе «двор» Смаляны ў Аршанскім павеце Канстанціну Іванавічу і яго сыну Ільі^[6].

Вайсковую службу пачаў удзелам у барацьбе з крымскімі татарамі і ў маскоўска-літоўскай вайне (1492—1494). Магчыма, у 1494—1496 года служыў імператару Максіміліяну I і браў удзел у яго кампаніі на поўначы Італіі, прынамсі пра гэта згадваў Ян Дантышак^[pl], пасол Жыгімонта Старога ў Іспаніі^[7]. У 37-гадовым узросце атрымаў урад вялікага гетмана літоўскага. Паводле Попісу 1528 года, выстаўляў са сваіх зямель 426 вершнікаў, т.б. меў каля 41 тыс. падданых. У барацьбе з крымскімі татарамі і маскоўцамі К. І. Астрожскі, як адзначана ў надпісу на надмагіллі, здабыў 63 перамогі. Асабліва вядомая перамога над маскоўскім войскам у бітве пад Оршай на Крапіўне (8 верасня 1514). Апякун праваслаўя ў ВКЛ, будаваў цэрквы, у т.л. у Вільні. Быў двойчы жанаты з Таццянай з Гальшанскіх, пасагам за якой атрымаў вялікія вотчыны (частка Глуска, Гальшан, Раманава з Копысем і Баранню і інш.) і Аляксандрай са Слуцкіх. Ад першага шлюбу меў сына Ілью, ад другога — Канстанціна-Васіля. Пахаваны ў Кіева-Пячорскай лаўры.

Валодаў 91 горадам і мястэчкам, у т.л. Астрог, Дарагабуж, Гарадзец, Здалбунаў, Красілаў, Палонае, Роўна, Свіцязь, Тураў, Чуднаў і інш., а таксама падараванымі вялікім князем двары ў Вільні, Менску і Луцку. Падданыя К. І. Астрожскага з 1518 года мелі прывілей на бязмытны гандаль на луцкіх торгах і кірмашах.

У 1491—1530 гадах у Астрогу пабудавана каменная пяціверхая Богаяўленская царква і Траецкі манастыр. У 1507 годзе падарыў Дзерманскаму Траецкаму манастыру рукапіснае Евангелле, пабудаваў і ўклаў фундуш на царкву ў Смалявічах, ахвяраваў грошы на будаўніцтва Жыдзічынскага манастыра.

Памяць

• Помнік у Тураве каля царквы Усіх Святых^[8].
• Вуліца Канстанціна Астрожскага ў Дніпры^[9] (Украіна)
• 30-я асобная механізаваная брыгада імя князя Канстанціна Астрожскага (Украіна)
• Літоўска-польска-украінская брыгада імя князя Канстанціна Астрожскага (Украіна, НАТА)

Гл. таксама

• Альшаніцкая бітва
• Бітва каля Лапушна
• Альжбета Астрожская

Зноскі

1. Czech National Authority Database Праверана 29 студзеня 2023.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863'></a>
2. Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku / пад рэд. J. Wolff — Warszawa: 1895. — С. 4.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q125352562'></a>
3. Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku / пад рэд. J. Wolff — Warszawa: 1895. — С. 100–101.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q125352562'></a>
4. Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku / пад рэд. J. Wolff — Warszawa: 1895. — С. 100.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q125352562'></a>
5. Czech National Authority Database Праверана 7 лістапада 2022.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863'></a>
6. Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 12 (1522—1529): Užrašymų knyga 12 / Parengė D. Antanavičius ir A. Baliulis. — Vilnius, 2001. — P. 192—193; AS. Т. III. № CCXLVIII. — Lwów, 1890. — S. 242—243.
7. Acta Tomiciana, ed. S. Gorski, vol. 9. — Posnaniae, 1856, 158.
8. Shastouski, K.. Царква Усіх Святых | горад Тураў Гомельская вобласць (нявызн.). www.radzima.org. Праверана 21 сакавіка 2024.
9. Нові назви вулиць Дніпра (Дніпропетровськ) (укр.)

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя. Т. 2. — Мн., 1996.
• Беларусь: энцыкл. давед. — Мн., 1995.
• Сагановіч Г. Айчыну сваю баронячы — Мн.: Навука і тэхніка, 1992. ISBN 5-343-01109-8
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. Т. 1. — Мн., 1993.
• Казакоў, А. Эксперымент гетмана Астрожскага // Наша гісторыя, № 1, 2018, с. 44-47. ISBN 2617—2305

Спасылкі