Звычайны сом, еўрапейскі сом (Silurus glanis) — буйная прэснаводная бязлускавая рыба сямейства сомавыя (Siluridae) атраду сомападобныя. Самая вялікая рыба вадаёмаў Беларусі.
Хуткія факты Навуковая класіфікацыя, Міжнародная навуковая назва ...
Закрыць
Даўжыня цела да 5 м, вага да 300 кг. Цела верацёнападобнае, без лускі. Спіна чорная, бакі жоўта-зялёныя з плямамі няправільнай формы, бруха белае або светла-шэрае. Скура мяккая, слізкая. Галава вялікая, пляскатая. Рот шырокі, вялізны, з дробнымі вострымі зубамі па краях, ніжняя сківіца даўжэйшая за верхнюю. На верхняй сківіцы пара доўгіх вусікаў, якія даходзяць да канца грудных плаўнікоў; на ніжняй — дзве пары кароткіх вусікаў. Вочы невялікія. Спінны і парныя плаўнікі невялікія, анальны плаўнік вельмі доўгі, пачынаецца адразу за брушным і зліваецца з закругленым хваставым, тлуставы плаўнік адсутнічае, няпарныя плаўнікі не маюць шыпоў. У мяккай скуры ўтрымліваецца вялікая колькасць слізістых залоз.
Пашыраны ў Еўропе на ўсход ад ракі Рэйн (акрамя басейна Паўночнага Ледавітага акіяна і Балканскага паўвострава) і ў Азіі ў басейне Аральскага мора, ракі Амур.
На Беларусі сустракаецца ў сярэдніх і буйных рэках, некаторых буйных азёрах і вадасховішчах. У выніку развядзення сама ў Любанскім вадасховішчы з 1980-х гадоў там сфарміравалася значная папуляцыя, што дазволіла весці яго рассяленне ў іншыя вадаёмы Беларусі.
Вядзе адзіночны, аселы спосаб жыцця. Пасяляецца ў ямах, вірах, пад стромкімі берагамі, каранямі дрэў, ля плацін, мастоў. Дзённы час праводзіць у сховішчы, на кармленне выходзіць пасля заходу сонца і палюе да світання. Інтэнсіўна корміцца ўсё лета да восені, з надыходам пахаладання вады сом залягае ў зімовую спячку.
Драпежнік. Корміцца галоўным чынам рыбай, пераважна з засады, уцягваючы здабычу ў велізарную пашчу разам з токам вады. Есць таксама жаб, буйных малюскаў, вядомыя выпадкі паядання вадаплаўных птушак і дробных сысуноў.
Палаваспелым становіцца ў 4-5-гадовым узросце. Нераст парцыённы. Пачатак нерасту звязаны з праграваннем вады да 18-20 °C і вышэй. У нерасце ўдзельнічае толькі адна пара — самец і самка. Нерасцілішчамі з’яўляюцца прыбярэжныя ўчасткі вадаёмаў, зарослыя воднай расліннасцю. Ікра адкладаецца на папярэдне расчышчаных пляцоўках, акружаных валікамі з раслінных рэшткаў. Інкубацыйны перыяд доўжыцца каля 3 сутак, на працягу якіх самец ахоўвае ікру і лічынак. Абсалютная пладавітасць даволі высокая, у залежнасці ад памераў самкі змяняецца ад 60-80 тыс. да 500 тыс. ікрынак і больш.
Аб’ект промыслу, доля ва ўловах нязначная.
Ахоўваецца ў Еўропе ў рамках Бернскай канвенцыі. Занесены ў Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь (дадатак).
