Дзеразападобныя[1] (Lycopodiophyta) — аддзел вышэйшых споравых раслін.
| Дзеразападобныя | ||||||||||
.jpg) Баранец звычайны | ||||||||||
| Навуковая класіфікацыя | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Міжнародная навуковая назва | ||||||||||
|
Lycopodiophyta D.H.Scott, 1909 | ||||||||||
| ||||||||||
Прадстаўлены як раўнаспоравымі, так і разнаспоравымі мікрафільнымі раслінамі. Гэта характэрныя прыкметы аддзела.
Апісанне
Найбольш прымітыўная і старажытная з вышэйшых раслін сістэматычная група. У цяперашні час гэты аддзел прадстаўлены невялікай колькасцю родаў і відаў.
Сучасныя дзеразападобныя — раўна- (дзярэзы і інш.) і разнаспоравыя (селягінелы, палушніхі) шматгадовазялёныя травяністыя расліны, рэдка паўкусты (сярод выкапнёвых былі і дрэвы — лепідадэндраны і сігілярыі).
Развіццё з чаргаваннем пакаленняў — спарафіту (бясполае) і гаметафіту (палавое). Абодва пакаленні фізіялагічна незалежныя і жывуць самастойна.
Спарафіт мае карані (выключна прыдаткавыя, адыходзяць ад сцябла), сцяблы (найчасцей дыхатамічна разгалінаваныя) і лісце (філоіды), якое ўзнікла ў працэсе эвалюцыі з вырастаў (энацыяў) сцябла. Лісце вузкае, дробнае, простае, сядзячае, чаргаванае або супраціўнае, размешчанае па спіралі, зрэдку сабранае ў кальчакі, у некаторых відаў (род палушнік) ёсць прыдатак ліста — язычок, або лігула.
Для сцёблаў дзеразы характэрна верхавінкавае галінаванне. У сцябле і лістах, акрамя покрыўнай, механічнай і асноўнай тканак, ёсць добра развітая праводзячая тканка. Яна прадстаўлена тыповай флаэмай і ксілемай, якая складаецца з трахеід.
Гаметафіты раўнаспоравых сучасных дзеразападобных бесхлаоафільныя маюць памер ад 2 да 20 мм, у многіх відаў гаметафіты падземныя, масіўныя, клубнепадобныя. Гаметафіты разнаспоравых дзеразападобных моцна рэдукаваныя, недаўгавечныя.
Пашырэнне
Вядомыя з сілуру, як дробныя травяністыя, так і дрэвападобныя формы. Вышэйшага развіцця дасягнулі ў карбоне.
Уключаюць 2 класы: дзеразовыя і палушнікавыя, 8 родаў і каля 1300 відаў.
Пашыраны па ўсім зямным шары, асабліва ў трапічных і субтрапічных лясах. На Беларусі 7 відаў з родаў баранец (Huperzia), дзераза, дзярэзка, дыфазіястр і палушнік. Растуць у яловых, хваёвых, радзей у мяшаных і лісцевых лясах, на балотах, у азёрах.
Асаблівасці біялогіі
Размнажаюцца спорамі. Са споры развіваецца гаметафіт (зарастак) — падземны або надземны, зялёны або бясколерны сапратрофны, утвараюцца мужчынскія і жаночыя гаметангіі — антэрыдый і архегоній. Потым адбываецца палавы працэс, у выніку якога фарміруецца спарафіт.
Гаметафіты раўнаспоравых сучасных дзеразападобных вядуць мікатрофны спосаб жыцця. Паспяваюць на працягу 1-15 гадоў. Гаметафіты разнаспоравых дзеразападобных аднаполыя, развіваюцца на працягу некалькіх тыдняў за кошт спажыўных рэчываў, якія ўтрымліваюцца ў споры. Жаночы гаметафіт утвараецца пры прарастанні мегаспоры, разрывае яе абалонку, выпукваецца вонкі, клеткі яго зелянеюць, утвараюцца рызоіды. На ім развіваецца некалькі архегоніяў з яйцаклеткамі. Мікраспора пры прарастанні ўтварае моцна рэдукаваны мужчынскі гаметафіт з антэрыдыем. У антэрыдыю фарміруюцца двухжгуцікавыя сперматазоіды. Апладненне адбываецца ў кропельна-вадкім асяроддзі.
Выкарыстанне
Лекавыя, фарбавальныя (даюць жоўтую і зялёную фарбы) і дэкаратыўныя расліны.
Некаторыя віды ядавітыя.
Зноскі
- Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 144. — 160 с. — 2 350 экз. — у крыніцы пад назвай Licopsida
Літаратура
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
