Літаратурная прэмія імя Якуба Коласа

Літарату́рная прэ́мія імя́ Яку́ба Ко́ласа — літаратурная прэмія, заснаваная пастановай Савета Міністраў БССР №81 10 лютага 1959 года.

Прысуджалася за высокаідэйны і высокамастацкі зборнік апавяданняў, аповесць, раман, а таксама работу па літаратуразнаўстве і крытычную работу, якія былі апублікаваны ў рэспубліканскім друку ў тым годзе, за які прысуджаецца прэмія, і якія атрымалі шырокае грамадскае прызнанне^[1].

У 1965 годзе прэміі нададзены статус дзяржаўнай: Дзяржаўная прэмія БССР імя Якуба Коласа^[2]. З 1992 года — у складзе Дзяржаўных прэмій Рэспублікі Беларусь па літаратуры, музыцы і мастацтве^[3].

У Рэспубліцы Беларусі прысуджаецца штодвагады за таленавітыя, глыбокія па змесце і адметныя па форме творы літаратуры, якія робяць значны ўнёсак у беларускую нацыянальную культуру, развіваюць мастацкія традыцыі і садзейнічаюць устанаўленню агульначалавечых каштоўнасцей і ідэй гуманізму^[4].

Лаўрэаты

Год прысуджэння		Лаўрэат		За твор
1957		Іван Шамякін		раман «Крыніцы»
1959		Пятрусь Броўка		«Калі зліваюцца рэкі»
1962		Іван Мележ		раман «Людзі на балоце»
1963		Янка Брыль		«Працяг размовы»[5]
1964		Васіль Быкаў		«Трэцяя ракета»
1965		Максім Лужанін		«Колас расказвае пра сябе»
1966		Нічыпар Пашкевіч		зборнік літаратурна-крытычных артыкулаў «На шырокіх шляхах жыцця»
1968		Іван Шамякін		кніга аповесцей «Трывожнае шчасце» і раман «Сэрца на далоні»
1968		Міхась Лынькоў		раман «Векапомныя дні»
1972		Іван Навуменка		кнігі «Янка Купала: Духоўны воблік героя» і «Якуб Колас: Духоўны воблік героя»
1972		Васіль Вітка		(за творы літаратуры і мастацтва для дзяцей) кнігі «Чытанка-маляванка», «Беларуская калыханка», «Казкі»
1972		Янка Маўр		(за творы літаратуры і мастацтва для дзяцей) пасмяротна; аповесці «Чалавек ідзе», «У краіне райскай птушкі», «Сын вады», «Палескія рабінзоны», «ТВТ...», «Шлях з цемры», раман «Амок»
1974		Андрэй Макаёнак		п’есы «Трыбунал» і «Таблетку пад язык»
1974		Алесь Якімовіч		(за творы літаратуры і мастацтва для дзяцей) аповесці «Адкуль ліха на свеце», «Канец сервітуту», «Кастусь Каліноўскі»
1976		Алесь Адамовіч		кніга «Хатынская аповесць»
1976		Іван Мележ		пасмяротна; кніга літаратурна-крытычных і публіцыстычных артыкулаў «Жыццёвыя клопаты»
1976		Алена Васілевіч		(за творы літаратуры і мастацтва для дзяцей) тэтралогія «Пачакай, затрымайся»[6]
1978		Васіль Быкаў		аповесці «Воўчая зграя» і «Яго батальён»
1978		Іван Пташнікаў		аповесць «Найдорф»[7][8]
1980		Васіль Барысенка		удзел у напісанні двухтомнай «Гісторыі беларускай дакастрычніцкай літаратуры» і «Гісторыі беларускай савецкай літаратуры»
1980		Павел Дзюбайла		удзел у напісанні двухтомнай «Гісторыі беларускай дакастрычніцкай літаратуры» і «Гісторыі беларускай савецкай літаратуры»
1980		Віктар Антонавіч Каваленка		удзел у напісанні двухтомнай «Гісторыі беларускай дакастрычніцкай літаратуры» і «Гісторыі беларускай савецкай літаратуры»
1980		Уладзімір Калеснік[9]		удзел у напісанні двухтомнай «Гісторыі беларускай дакастрычніцкай літаратуры» і «Гісторыі беларускай савецкай літаратуры»
1980		Аляксандр Коршунаў		удзел у напісанні двухтомнай «Гісторыі беларускай дакастрычніцкай літаратуры» і «Гісторыі беларускай савецкай літаратуры»
1980		Адам Мальдзіс		удзел у напісанні двухтомнай «Гісторыі беларускай дакастрычніцкай літаратуры» і «Гісторыі беларускай савецкай літаратуры»
1980		Міхась Мушынскі		удзел у напісанні двухтомнай «Гісторыі беларускай дакастрычніцкай літаратуры» і «Гісторыі беларускай савецкай літаратуры»[10]
1980		Навум Перкін		пасмяротна; удзел у напісанні двухтомнай «Гісторыі беларускай дакастрычніцкай літаратуры» і «Гісторыі беларускай савецкай літаратуры»[11]
1980		Юльян Пшыркоў		пасмяротна; удзел у напісанні двухтомнай «Гісторыі беларускай дакастрычніцкай літаратуры» і «Гісторыі беларускай савецкай літаратуры»[11]
1980		Міхась Ярош		удзел у напісанні двухтомнай «Гісторыі беларускай дакастрычніцкай літаратуры» і «Гісторыі беларускай савецкай літаратуры»
1980		Якаў Хелемскі		пераклад на рускую мову твораў П. Броўкі, кніг А. Куляшова «Хуткасць», П. Панчанкі «Дзе начуе жаваранак», М. Танка «Нарачанскія сосны»
1982		Янка Брыль		аповесць «Золак, убачаны здалёк»[5]
1982		Барыс Іванавіч Сачанка		кніга «Ваўчыца з Чортавай Ямы»
1982		Віктар Казько		(за творы літаратуры і мастацтва для дзяцей) аповесць «Суд у слабадзе»
1984		Зміцер Бугаёў		кніга крытычных нарысаў «Талент і праца»[12]
1984		Уладзімір Караткевіч		пасмяротна; раман «Чорны замак Альшанскі»
1984		Анатоль Грачанікаў		(за творы літаратуры і мастацтва для дзяцей) кнігі вершаў «Палессе», «Валерка і лятаючая талерка», «Казка пра Івана-ганчара і пачвару цара»
1986		Анатоль Кудравец		раман «Сачыненне на вольную тэму»
1988		Вячаслаў Адамчык		раманы «Чужая бацькаўшчына», «Год нулявы», «I скажа той, хто народзіцца»
1990		Генадзь Кісялёў		«Разыскивается классик…» і «Спасцігаючы Дуніна-Марцінкевіча»
1990		Алег Лойка		раман-эсэ «Францыск Скарына, або Сонца маладзіковае»
1992		Сяргей Грахоўскі		зборнік «Споведзь»
1992		Алесь Жук		«Праклятая любоў»
1992		Васіль Сёмуха
1996		Генрых Далідовіч
2002		Васіль Жураўлёў		кніга «У пошуку духоўных ідэалаў: на матэрыяле беларускай літаратуры XIX — пачатку XX стаг.»[3]

Зноскі

1. Пастанова Савета Міністраў Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі аб устанаўленні літаратурных прэмій імя Я. Купалы і Я. Коласа (нявызн.). Ушанаванне Якуба Коласа сучаснікамі і нашчадкамі. Архівы Беларусі. Праверана 24 чэрвеня 2019.
2. Аглядная даведка (нявызн.). Якуб Колас: асоба і творчасць. Архівы Беларусі. Праверана 24 чэрвеня 2019.
3. Дзяржаўныя прэміі Рэспублікі Беларусь (нявызн.). Брэсцкая абласная бібліятэка імя М. Горкага (1 снежня 2015). Праверана 24 чэрвеня 2019.
4. Дзяржаўная прэмія ў галіне літаратуры, мастацтва і архітэктуры (нявызн.). Узнагароды і прэміі. Прэс-служба прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. Праверана 24 чэрвеня 2019.
5. Творчы шлях (руск.)(недаступная спасылка). Нацыянальная бібліятэка Беларусі. Архівавана з першакрыніцы 1 лістапада 2020. Праверана 24 чэрвеня 2019.
6. Писатели Случчины, памятники Случчины (руск.). Наследие Слуцкого края. Праверана 24 чэрвеня 2019.
7. Архіўная копія (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 11 лістапада 2023. Праверана 11 лістапада 2023.
8. https://archive.today/20150612164607/http://libr.msu.mogilev.by:8080/premii_bel
9. Яркая постаць літаратуразнаўчай навукі (нявызн.)(недаступная спасылка). Нацыянальная бібліятэка Беларусі (7 верасня 2012). Архівавана з першакрыніцы 29 кастрычніка 2020. Праверана 24 чэрвеня 2019.
10. Літаратуразнаўцы-магілёўцы аб творчасці Я. Коласа і Я. Купалы (нявызн.). Магілёўская абласная бібліятэка. Праверана 24 чэрвеня 2019.
11. Міхась Тычына. Акадэмічныя літаратуразнаўцы — ветэраны вайны // «Наука и инновации». — 2010. — № 5 (87).
12. Пад знакам таленту і працы (нявызн.)(недаступная спасылка). Нацыянальная бібліятэка Беларусі (6 студзеня 2009). Архівавана з першакрыніцы 29 кастрычніка 2020. Праверана 24 чэрвеня 2019.