Вязьма

Вязьма (руск.: Вязьма) — горад (з 1776 года) у Расіі, адміністрацыйны цэнтр Вяземскага раёна Смаленскай вобласці. Насельніцтва 56,5 тыс. чалавек (2005). Заснаваны ў 1239 годзе. Горад размешчаны на рацэ Вязьма, за 175 км ад Смаленска, на Вяземскім узвышшы, у раёне, дзе рака Вязьма рэзка змяняе кірунак свайго цячэння з паўднёвага на паўночна-заходняе. Вузлавая чыгуначная станцыя Вязьма на лініях Масква — Смаленск і Ржэў — Калуга.

Горад Вязьма руск.: Вязьма Герб[d] Сцяг[d] Краіна  Расія Суб’ект федэрацыі Смаленская вобласць Муніцыпальны раён Вяземскі раён Каардынаты 55°12′37″ пн. ш. 34°17′06″ у. д.HGЯO Заснаваны 1239 Першая згадка 1239 Горад з 1776 Плошча 44 км² Вышыня цэнтра 240 м Насельніцтва ▼50 611 чал. (2024)[1] Часавы пояс UTC+4 Тэлефонны код 48131 Паштовыя індэксы 215100 Аўтамабільны код 67 Код АКАТП 66205501000 Афіцыйны сайт mgorv.ru Вязьма на карце Расіі ±

Медыяфайлы на Вікісховішчы

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Вязьма (значэнні).

Гісторыя

Манастыр Іаана Прадцечы ў Вязьме

Упершыню ў пісьмовых крыніцах Вязьма згадваецца ў 1239 — тады горад быў аддадзены ва удзел Андрэю Доўгае рука, сыну смаленскага князя Уладзіміра Рурыкавіча. Вяземское ўдзельнае княства ўвайшло ў склад Смаленскага Вялікага княства. У 1403 Вязьма была захопленая літоўскім князем, у 1493 яе далучыла да сабе Маскоўскае княства.

У часы Івана Грознага Вязьма была прыпісаная да апрыччыне (1565). Іван Грозны наведваў горад у 1563 і 1566 і прысутнічаў на набажэнстве ў Саборнай царкве.

У Смутны час у наваколлях Вязьмы адбываліся сялянскія хваляванні, пасля ўварвання польскіх войскаў горад неаднаразова пераходзіў з рук у рукі. У 1612 Вязьма накіравала ў апалчэнне князя Пажарскага свой атрад. Пасля канчатка вайны горад адышоў да Маскоўскага княства, тут адбываўся абмен палоннымі паміж бакамі. Тым не менш, працягваліся набяжы палякаў на Вязьму, і ў 1630-х цар Міхаіл Фёдаравіч загадаў узвесці ў горадзе новыя ўмацаванні. Да 1632 была створаная новая крэпасць — Вялікі ніжні горад.

Вязьма. Спаская вежа

З 21 кастрычніка 1654 года па 10 лютага 1655 года Вязьма часова стала рэзідэнцыяй Расійскага ўрада: вяртаючыся са Смаленска з войскам, цар Аляксей Міхайлавіч з-за адбываўшайся ў Маскве эпідэміі вымушаны быў спыніцца ў Вязьме. Сюды жа прыбылі патрыярх Нікан і ўся царская сям’я. У горадзе быў пабудаваны драўляны палац. У 1674—1676 гг. у Вязьме быў пабудаваны велічны Троіцкі сабор.

У Айчынную вайну 1812 года каля Вязьмы рускія войскі 22 кастрычніка (3 лістапада) нанеслі паразу адыходзячай напалеонаўскай арміі. У гонар гэтай падзеі ў горадзе пабудаваныя два помніка. Да сярэдзіны XIX стагоддзя Вязьма становіцца буйным гандлёвым цэнтрам.

7 кастрычніка 1941 горад быў акупаваны немцамі. 12 сакавіка 1943 войскамі Заходняга Фронту падчас Ржэўска-Вяземскай аперацыі горад быў вызвалены сіламі 5-й і 33-й арміяў.

Насельніцтва

Год Колькасць 1856 10 200 [2] 1897 15 600 [2] 1913 30 800 [2] 1931 23 400 [2] 1939 33 774 [3] 1959 31 883 [4] 1967 39 000 [2] 1970 44 145 [5] 1976 50 000 [2] 1979 51 728 [6] Год Колькасць 1982 53 000 [7] 1986 56 000 [2] 1987 57 000 [8] 1989 59 022 [9] 1992 59 900 [2] 1996 60 500 [2] 1998 60 000 [2] 2000 59 200 [2] 2001 58 600 [2] 2002 57 545 [10] Год Колькасць 2003 57 500 [2] 2005 56 500 [2] 2006 56 000 [2] 2007 55 500 [2] 2008 55 100 [11] 2009 54 874 [12] 2010 54 600 [2] 2011 57 100 [2] 2012 56 258 [13] 2013 55 563 [14] Год Колькасць 2014 54 754 [15] 2015 54 269 [16] 2016 53 660 [17] 2017 53 117 [18] 2018 52 506 [19] 2019 51 790 [20] 2020 52 347 [21] 2021 51 950 [22] 2024 50 611 [1]

Эканоміка

У горадзе размешчаныя заводы — машынабудаўнічы, гарбарны, графітавых вырабаў, а таксама ільнокамбінат.

Вядомыя асобы

• Анатоль Дзмітрыевіч Папанаў (1922—1987) — расійскі акцёр тэатра і кіно.
• Аляксандр Ружанцоў (1893—1966) — беларускі вайсковы дзеяч, пісьменнік.
• Пётр Пятровіч Цімафееў (1918—2008) — савецкі геолаг, член-карэспандэнта Акадэміі навук СССР.