Бітва на Сініх Водах (1362)

Бітва на Сініх Водах — баявое сутыкненне паміж войскамі Вялікага Княства Літоўскага і аб’яднаным войскам Крымскай, Перакопскай і Ямбалукскай ордаў у 1362 годзе на рацэ Сінія Воды. Важны эпізод у наступленні ВКЛ на падпарадкаваныя татарамі землі паўднёва-заходняй Русі.

Бітва на Сініх Водах
Асноўны канфлікт: Войны Залатой Арды з Вялікім Княствам Літоўскім
Дата	1362
Месца	Сінюха (зараз Украіна)
Вынік	Перамога Вялікага Княства Літоўскага
Праціўнікі
Вялікае Княства Літоўскае Залатая Арда
Камандуючыя
Альгерд Кутлубуга, Хаджы-бей, Дэмір-бей
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Лакалізацыя

Бітва адбылася, відаць, над ракой Снівада^[1], левым прытокам Паўднёвага Буга, паміж вёскамі Уланіў, Вароніўці, Лозна, Пуставійты і Чэрнятынці на тэрыторыі на паўночным захадзе сучаснай Вінніцкай вобласці^[2].

Таксама існуе прывязка месца бітвы да ракі Сінюхі (Кіраваградская вобласць)^[3].

Перадгісторыя

Вялікі князь літоўскі Альгерд хадзіў у карны паход на тых семярых ханаў падольскіх татараў — сваіх саюзнікаў у канфлікце з Польшчай, якія ў 1356 годзе ўзялі бок польскага караля Казіміра. У 1362 годзе ён, выкарыстаўшы паляпшэнне адносін з Польшчай і крыжакамі, выступіў супраць ардынскага панавання ў міжрэччы Дняпра і Дуная. Яго войска было сабрана ў Вялікім Княстве Літоўскім, папоўнена на Валыні і Кіеўшчыне. Восенню Альгерд з войскам рушыў з Кіева на заходняе Падолле.

Ход бітвы

Войска татар, якое ўзначалілі князі Кутлубуг, Качубей (Качыбей, Хачыбей) і Дзімітр — «отчычы і дзедзічы Падольскай зямлі», падзялялася на 3 часткі. Альгерд свае 6 палкоў паставіў y лінію глыбокай абароны ў некалькі радоў, што не давала магчымасці варожай конніцы зайсці ў тыл. Лёгка адбіўшы націск татар, войскі Альгерда нанеслі ўдары ў цэнтры фронту і па флангах. Пасля нядоўгага бою супраціўленне татар было зламана і яны ратаваліся ўцёкамі. У час пагоні быў захоплены абоз ардынцаў. Асабліва вызначыліся ў бітве ратнікі з Новагародка, якімі камандавалі князі Карыятавічы.

Вынікі

Гэтая перамога аддала Альгерду ўсё Падолле, а ў стратэгічным выніку — і Кіеўшчыну. На Падоллі пасля бітвы былі заснаваныя гарады Смотрыч, Бакота, Камянец-Падольскі, Вінніца, Сакалінцы, Скала.

Альгерд, разбіўшы татараў на Сініх Водах, авалодаў невялікім паселішчам Хмельнік. Яно знаходзілася за шэсць кіламетраў ад Чорнага Шляха, якім рухаліся татарскія орды на захад, і было варотамі на Падолле з поўначы. Гэта перамога Альгерда фактычна аднавіла пасля 120 гадоў валадарства татара-манголаў свабоду праваслаўнай Кіеўскай Русі, гэта значыць цяперашняй Украіны, і тым самым паклала пачатак складанню своеасаблівай заходнерускай культуры, якая потым стала культурай украінцаў.

Зноскі

1. Прыток Паўднёвага Буга, цячэ на паграніччы Валыні, Кіеўшчыны і Падолля. Паводле думкі В. Б. Антановіча і М. С. Грушэўскага.
2. https://sinie-vody-blog.tumblr.com/
3. Паводле думкі Ф. М. Шабульдо  (укр.).

Літаратура

• Мікола Ермаловіч. Старажытная Беларусь: Віленскі перыяд. — Гіст. дасл. — Мн.: Выд. цэнтр "Бацькаўшчына": МП "Бесядзь", 1994. — 91 с. ISBN 985-6026-01-6.

• Уладзімір Цімашэнка, Мікола Ліннік. Дзе была ў 1362 годзе бітва войска Вялікага Княства Літоўскага з татарамі: на Снівадзе ці Сінюсе? // Наша слова, № 41, 17 кастрычніка 2007.
• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 3: Беларусы — Варанец / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 3. — 511 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0068-4 (т. 3).