Алфрэд Норт Уайтхед

Алфрэд Норт Уайтхед (англ.: Alfred North Whitehead; 15 лютага 1861, г. Рэмсгіт, Вялікабрытанія — 30 снежня 1947) — англійскі логік, філосаф і матэматык. Прафесар Кембрыджскага і Лонданскага (з 1914), Гарвардскага (з 1924) універсітэтаў.

Алфрэд Норт Уайтхед
Дата нараджэння	15 лютага 1861(1861-02-15)[1][2][…]
Месца нараджэння	Рамсгейт[d], Танет[d], Кент[d], Кент, Англія, Злучанае каралеўства Вялікабрытаніі і Ірландыі
Дата смерці	30 снежня 1947(1947-12-30)[1][2][…] (86 гадоў)
Месца смерці	Кембрыдж, акруга Мідлсекс[d], Масачусетс, ЗША
Месца пахавання	Trinity College Chapel[d][3]
Грамадзянства	Вялікабрытанія
Жонка	Evelyn Ada Maud Rice Willoughby-Wade[d]
Дзеці	Thomas North Whitehead[d]
Род дзейнасці	філосаф, матэматык, фізік, багаслоў, пісьменнік, логік
Навуковая сфера	логіка[4], матэматыка[4], філасофія навукі[d][4] і метафізіка[4]
Месца працы	Гарвардскі ўніверсітэт Універсітэцкі каледж Лондана[d] Імперскі каледж Лондана[d]
Альма-матар	Трыніці-каледж Шэрбарнская школа[d] Кембрыджскі ўніверсітэт
Навуковы кіраўнік	Edward Routh[d]
Вядомыя вучні	Роберт Опенгеймер
Член у	Лонданскае каралеўскае таварыства Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук
Узнагароды	член Лонданскага каралеўскага таварыства[d] (1903) honorary doctor of the University of St Andrews[d] ганаровы доктар Гарвардскага ўніверсітэта[d] Медаль Сільвестра (1925) James Scott Prize Lectureship[d] (1922) Butler Medal[d] (1930) член Брытанскай акадэміі[d]
Подпіс
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Адзін з заснавальнікаў лагістычнай школы ў філасофіі матэматыкі, якая ў значнай ступені вызначыла развіццё матэматычнай логікі («Principa mathematica», т. 1—3, 1910—13, з Б. Раселам).

Для эвалюцыі філасофскіх поглядаў А. Уайтхеда характэрны пераход з пазіцый неарэалізму да аб'ектыўнага ідэалізму, набліжанага да платанізму. Імкнуўся да ўзгаднення філасофіі з прыродазнаўчымі дысцыплінамі, да рацыянальнага абгрунтавання навукі і яе ролі сярод іншых сістэм ведаў (мастацтва, рэлігія, філасофія). Уяўляў прыроду ў выглядзе адзінства падзей («элементарных фактараў пачуццёвага вопыту») і аб'ектаў («вечных элементаў у прыродзе»), што, на яго думку, дазваляе разумець прыроду як працэс і сумясціць палажэнні пра незалежнасць прыроды ад думкі і пра тоеснасць прыроды і вопыту. Лічыў, што ўсё існае з'яўляецца часткай вопыту: індывідуальнага для канечных рэчаў і божага для свету наогул. Сусветны працэс разглядаў як «вопыт Бога», у якім «вечныя аб'екты» пераходзяць з ідэальнага божага свету ў свет фізічны і якасна вызначаюць падзеі. Сцвярджаў, што паколькі падзея мае часовы, зменлівы характар, яна арганічная; прапанаваў замяніць паняцце матэрыі паняццем «арганізм». Лічыў, што аб'ектам вывучэння навукі з'яўляюцца арганізмы (напр., біялогія вьюучае больш буйныя арганізмы, фізіка — меншыя). Для сацыялагічных поглядаў А. Уайтхеда характэрны разуменне ідэй як галоўных рухальных сіл грамадства і абсалютызацыя ролі вучоных у сацыяльным развіцці.

Зноскі

1. MacTutor History of Mathematics archive — 1994. Праверана 22 жніўня 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473'></a>
2. Lowe V. Alfred North Whitehead // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741'></a>
3. Find a Grave — 1996.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q63056'></a>
4. Czech National Authority Database Праверана 7 лістапада 2022.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863'></a>

Літаратура

• Уайтхед // БелЭн у 18 т. Т. 16. Мн., 2003.