Remove ads
Іван Іванавіч Шышкін (13 (25) студзеня 1832, Ялабуга, Вяцкая губерня, Расійская імперыя — 8 (20) сакавіка 1898) — рускі мастак-пейзажыст, жывапісец, малявальшчык і гравёр-аквафартыст. Прадстаўнік Дзюсельдорфскай мастацкай школы.
| Іван Іванавіч Шышкін | |
|---|---|
| руск.: Иван Иванович Шишкин | |
 | |
| Дата нараджэння | 13 (25) студзеня 1832 |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 8 (20) сакавіка 1898 (66 гадоў) |
| Месца смерці | |
| Месца пахавання | |
| Грамадзянства | |
| Род дзейнасці | мастак, мастак-гравёр, дзеяч выяўленчага мастацтва, графік |
| Месца працы | |
| Жанр | пейзаж |
| Вучоба | |
| Мастацкі кірунак | рэалізм[d] |
| Уплыў | Сакрат Вараб’ёў[d][2] і Rudolf Koller[d][2] |
| Уплыў на | Andrey Shilder[d][3] і Olga Lagoda-Chichkina[d][3] |
| Член у | |
| Узнагароды | |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Акадэмік (1865), прафесар (1873), кіраўнік пейзажнай майстэрні (1894—1895) Акадэміі мастацтваў. Член-заснавальнік Таварыства перасоўных мастацкіх выставак.
Remove ads
Іван Шышкін нарадзіўся 25 студзеня 1832 года ў горадзе Ялабуга. Паходзіў з старажытнай вяцкай сям’і Шышкіных, быў сынам купца Івана Васільевіча Шышкіна (1792—1872)[4].
У 12 год быў вызначаны ў вучні 1-й казанскай гімназіі, але, дайшоўшы ў ёй да 5-га класа, пакінуў яе і паступіў у Маскоўскае вучылішча жывапісу, скульптуры і дойлідства (1852—1856). Скончыўшы курс гэтай установы, з 1857 працягваў сваю адукацыю ў Пецярбургскай Акадэміі мастацтваў (1856—1865), дзе лічыўся вучнем прафесара С. М. Вараб'ёва. Не задавальняючыся заняткамі ў сценах акадэміі, старанна маляваў і пісаў эцюды з натуры ў ваколіцах Санкт-Пецярбурга і на востраве Валааме, дзякуючы чаму набываў усё большае і большае знаёмства з яе формамі і ўменне дакладна перадаваць яе алоўкам і пэндзлем. Ужо ў першы год знаходжання яго ў акадэміі былі прысуджаны яму два малыя сярэбраныя медалі за класны малюнак і за выгляд у ваколіцах Санкт-Пецярбурга. У 1858 годзе ён атрымаў вялікі сярэбраны медаль за від на Валааме, у 1859 годзе — малы залаты медаль за пейзаж з ваколіц Санкт-Пецярбурга і, нарэшце, у 1860 годзе — вялікі залаты медаль за два віды мясцовасці Кука, на Валааме.
Набыўшы, разам з гэтай апошняй узнагародай, права на паездку за мяжу ў якасці пенсіянера акадэміі, ён адправіўся ў 1861 годзе ў Мюнхен, наведваў там майстэрні вядомых мастакоў, між іншым, майстэрні Бена і Франца Адамаў, якія карысталіся вялікай папулярнасцю анімалістаў, а затым, у 1863 годзе, перабраўся ў Цюрых, дзе, пад кіраўніцтвам прафесара Колера, які лічыўся тады адным з лепшых малявальшчыкаў жывёл, змалёўваў і пісаў апошніх з натуры. У Цюрыху паспрабаваў упершыню гравіраваных «царскай гарэлкай». Адсюль ён зрабіў экскурсію ў Жэневу з мэтай азнаёміцца з працамі Дзідэ і Калама, а потым пераехаў у Дзюсельдорф і напісаў там па замове М. Быкава «Від у ваколіцах Дзюсельдорфа» — карціну, якая, быўшы дасланая ў Санкт-Пецярбург, даставіла мастаку званне акадэміка. За мяжой, акрамя жывапісу, ён шмат займаўся малюнкамі пяром; творы яго ў гэтым родзе прыводзілі ў здзіўленне замежнікаў, і некаторыя былі змешчаны ў Дзюсельдорфскім музеі побач з малюнкамі першакласных еўрапейскіх майстроў.
Засумаваўшы па айчыне, у 1866 годзе вярнуўся ў Санкт-Пецярбург да заканчэння тэрміну свайго пенсіянерства. З той пары ён нярэдка прадпрымаў падарожжа з мастацкай мэтай па Расіі, амаль штогод выстаўляў свае творы спачатку ў акадэміі. Пасля таго як было заснавана Таварыства перасоўных мастацкіх выставак, на гэтых выстаўках рабіў малюнкі пяром. З 1870 года, прымкнуўшы да ўтворанага ў Санкт-Пецярбургу кружка аквафартыстаў, узяўся зноў за гравіраванне «царскай гарэлкай», якое ўжо не пакідаў да канца свайго жыцця, прысвячаючы яму амаль столькі ж часу, колькі і жывапісу. Усе гэтыя працы з кожным годам павялічвалі за ім рэпутацыю аднаго з лепшых рускіх жывапісцаў пейзажу і цудоўнага, у сваім родзе, аквафартыста. Мастак валодаў сядзібай у вёсцы Выра (цяпер — Гатчынскі раён).
У 1873 годзе акадэмія ўзвяла яго ў званне прафесара за набытую ёю майстэрскую карціну «Лясная глуш». Пасля ўступлення ў дзеянне новага статута акадэміі, у 1892 годзе быў запрошаны кіраваць яе вучэбнай пейзажнай майстэрняй, але, па розных абставінах, выконваў гэту пасаду нядоўга.
Іван Шышкін памёр раптоўна ў Пецярбургу 8 (20) сакавіка 1898, седзячы за мальбертам, працуючы над новай карцінай.
Remove ads
І. М. Крамской (1880, Рускі музей)
Сярод рускіх пейзажыстаў Шышкіну, бясспрэчна, належыць месца самага моцнага мастака. Ва ўсіх сваіх творах ён з’яўляецца дзіўным знаўцам раслінных формаў, які адлюстроўвае іх з тонкім разуменнем, як агульнага характару, так і драбнюткіх адметных рысаў любой пароды дрэў, кустоў і траў. Браўся ён за малюнак хваёвага або яловага лесу, асобныя хвоі і елкі, сапраўды гэтак жа, як і іх сукупнасць, атрымлівалі ў яго сваю сапраўдную фізіяномію, без усялякіх прыкрас або пераменшвання, — той выгляд і з тымі прыватнасцямі, якія цалкам тлумачацца і абумаўляюцца глебай і кліматам, дзе мастак прымушаў іх расці. Адлюстроўваў ці ён дубы або бярозы, яны набывалі ў яго дашчэнту праўдзівыя формы ў лісці, галінах, ствалах, карэнні, і ва ўсіх падрабязнасцях. Сама мясцовасць пад дрэвамі — камяні, пясок або гліна, няроўнасці глебы, парослыя папараццю і іншымі ляснымі травамі, сухое лісце, галлё, ламачча і іншае — атрымлівалі ў карцінах і малюнках Шышкіна выгляд дасканалай рэчаіснасці.
Але гэтая рэалістычнасць нярэдка шкодзіла яго пейзажам: у многіх з іх яна засланяла сабой агульны настрой, паведамляла ім характар не карцін, задуманых з мэтай узбуджаць у гледача тое ці іншае пачуццё, а выпадковых, хоць і выдатных эцюдаў. Трэба таксама заўважыць, што з Шышкіным паўтаралася тое, што бывае амаль з кожным асабліва моцным малявальшчыкам: навука формаў далася яму ў шкоду каларыту, які, не будучы ў яго слабым і негарманічным, усё ж такі не стаіць на адным узроўні з майстэрскім малюнкам. Таму талент Шышкіна часам значна ярчэй выказваецца ў аднакаляровых малюнках і афортах, чым у такіх работах, у якіх ён карыстаўся шматлікімі фарбамі. Карцін і малюнкаў у яго так многа, што ўказанне нават на найважнейшыя з іх заняло б занадта шмат месца; асабліва многа разышлося іх паміж аматарамі мастацтва пасля наладжанай у 1891 годзе рэтраспектыўнай выстаўкі работ мастака за сорак гадоў яго дзейнасці і распродажы пасля яго смерці таго, што засталося ў яго майстэрні. Дастаткова будзе згадаць пра шышкінскія творы, якія знаходзяцца ў публічных калекцыях. Усяго багацей імі маскоўская Траццякоўская галерэя. У ёй маюцца карціны: «Рубка лесу», «Поўдзень у наваколлі Масквы», «Сасновы лес», «Гарэлы лес», «Жыта», «Нетры», «Пасека», «Яловы лес» і «Раніца ў сасновым лесе» і, акрамя таго, сямнаццаць майстэрскіх малюнкаў. Рускі музей валодае карцінамі: «Карабельны гай», «Палянка з хвоямі», «Лясная глуш» і «Паляна», пяццю эцюдамі і двума малюнкамі. У Маскоўскі публічны музей паступілі, па завяшчанні К. Салдацёнкава, карціна «Від у ваколіцах Масквы» і адзін малюнак. У зборы Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь знаходзіцца звыш 30 жывапісных і графічных работ майстра[5].
Усіх выкананых Шышкіным афортаў Д. Равінскі налічваў да сотні; ён паказваў, звыш таго, на 68 арыгінальных літаграфій і на 15 цынкаграфічных досведаў гэтага майстра. А. Беграў, у 1884—1885 гадах, выдаў у двух серыях зборнік 24 фотатыпічных здымкаў з вугальных малюнкаў, выкананых для яго Шышкіным. У 1886 годзе сам мастак выпусціў у свет альбом сваіх абраных гравюр у ліку 25. Пасля адбіткі з дошак, якія служылі для гэтага альбома, падпраўленыя і некалькі пераробленыя, былі выдадзены, з дадаткам некалькіх іншых афортаў, у выглядзе новага альбома А. Ф. Марксам.
У 1880-я гады Шышкін стварае шмат карцін, у сюжэтах якіх ён па-ранейшаму звяртаецца пераважна да жыцця рускага лесу, рускіх лугоў і палёў, зрэшты, закранаючы і такія матывы, як марское ўзбярэжжа Балтыкі. Асноўныя рысы яго мастацтва захоўваюцца і цяпер, але мастак зусім не застаецца нерухома на творчых пазіцыях, выпрацаваных да канца сямідзесятых гадоў. Такія палотны, як «Ручай у лесе (На касагоры)» (1880), «Запаведнік. Сасновы бор» (1881), «Сасновы лес» (1885), «У сасновым лесе» (1887) і іншыя па характары блізкія работ папярэдняга дзесяцігоддзя. Аднак трактаваныя яны з большай маляўнічай свабодай. У лепшых пейзажах Шышкіна гэтага часу знаходзяць адлюстраванне агульныя для рускага выяўленчага мастацтва тэндэнцыі, пераламляюцца ім па-свойму. Мастак з захапленнем працуе над шырокімі па размаху, эпічнымі па сваім строі карцінамі, апяваў абшары роднай зямлі. Цяпер усё больш адчувальна яго імкненне да перадачы стану прыроды, экспрэсіі вобразаў, чысціні палітры. У многіх творах, прасочваючы каляровыя і светлавыя градацыі, ён выкарыстоўвае прынцыпы танальнага жывапісу.
Сярод усіх твораў мастака найбольш папулярная карціна «Раніца ў сасновым лесе». Яе сюжэт, магчыма, быў падказаны Шышкіну К. А. Савіцкім. Ёсць іншая версія, што штуршком да з’яўлення гэтага палатна паслужыў пейзаж «Туман у сасновым лесе» (1888), напісаны, па ўсёй верагоднасці, як і «Буралом», пад уражаннем ад паездкі ў валагодскі лес. «Туман у сасновым лесе», які меў поспех на перасоўнай выстаўцы ў Маскве (цяпер у прыватным зборы), мог выклікаць у Шышкіна і Савіцкага жаданне напісаць палатно, што паўтарае матыў славутай карціны, але з уключэннем жанравай сцэны.
Remove ads
- Першая жонка Яўгенія Аляксандраўна Шышкіна (Васільева), сястра Ф. А. Васільева (памерла ў 1874). У гэтым шлюбе ў Шышкіна было трое дзяцей: сыны Уладзімір (1871—1873) і Канстанцін (1873—1875), дачка Лідзія (1869—1931)[6].
- Другая жонка Вольга Антонаўна Лагада-Шышкіна (1850—1881) — мастачка-пейзажыстка, вучаніца Шышкіна ў Акадэміі. Дачка — Ксенія.
Remove ads
- Ялабуга — усталяваны помнік І. І. Шышкіну, з 1962 года дзейнічае Мемарыяльны Дом-музей І. І. Шышкіна[7], побач з якім размешчаны Шышкінскія сажалкі. Імем Шышкіна названая Дзіцячая мастацкая школа № 1, а таксама вуліца Шышкіна.
- Ліпецк — праезд Шышкіна.
- Мінск — вуліца Шышкіна.
- Масква — вуліца Шышкіна ў пасёлку мастакоў «Сокал».
- У гонар І. Шышкіна названы астэроід, адкрыты л. Жураўлёвай[8].
У філатэліі
У СССР і Расійскай Федэрацыі неаднаразова выпускаліся маркі, якія адзначалі юбілейныя даты І. І. Шышкіна і паказваюць яго працы.
50 гадоў з дня смерці І. І. Шышкіна. І. М. Крамской. Партрэт мастака Івана Шышкіна. СССР, 1948, (ЦФА (ІТЦ) #1264; Міхель #1220).
І. І. Шышкін. «Жыта». СССР, 1948 год, (ЦФА (ІТЦ) #1265; Міхель #1221).
І. І. Шышкін. «Раніца ў сасновым лесе». СССР, 1948 год, (ЦФА (ІТЦ) #1266; Міхель #1222).
І. М. Крамской. Партрэт мастака Івана Шышкіна. СССР, 1948 год, (ЦФА (ІТЦ) #1267; Міхель #1223).
Пяты міжнародны кангрэс па ахове лясоў. На марцы выява карціны І. І. Шышкіна «Карабельны гай». СССР, 1960 год, (ЦФА (ІТЦ) #2466; Міхель #2384).
175 гадоў з дня нараджэння І. І. Шышкіна. І. М. Крамской. Партрэт мастака Івана Шышкіна. Расія, 2007 год, (ЦФА (ІТЦ) #1160; Міхель #1392).
І. І. Шышкін. «На поўначы дзікай...» Расія, 2007 год, (ЦФА (ІТЦ) #1161; Міхель #1393).
.jpg)
Remove ads
«Вартоўня ў лесе»,
1870
«Бярозавы лес»,
1871
«Бярозавы гай»,
1878
«На ўскрайку сасновага лесу»,
1882
«Ускраек лесу»,
1882
«Вечар»,
1882
«Ручай у бярозавым лесе»,
1883
«Лясныя далі»,
1884
«Сасна на пяску»,
1884
«Палессе»,
1884
«Туманны ранак»,
1885
«Дубовы гай»,
1887
«Дождж у дубовым лесе»,
1891
«Пасля шторма ў Меры-Хові»,
1891
«Лес»,
1895
- Шишкин Иван Иванович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
- Шишкин, Иван Иванович // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1903. — Т. XXXIXа. — С. 607–608.
- Шишкин, Иван Иванович // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
- Иван Шишкин: живопись и графика. г. Минск (25 января — 13 мая)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 5 сакавіка 2016. Праверана 15 мая 2014.
- Lutz D. Schmadel, International Astronomical Union. Dictionary of Minor Planet Names. — 5-th Edition. — Berlin Heidelberg New-York: Springer-Verlag, 2003. — 992 p. — ISBN 3-540-00238-3.
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads