Яўхім Марахоўскі

Яўхім Марахоўскі, часам даецца Ірахім, свецкае імя Ілья Сцяпанавіч або Стафанавіч (каля 1576, Львоў^[1] — 19 лютага 1631, Уладзімір^[2]) — уніяцкі епіскап уладзімірскі і берасцейскі, рэлігійны пісьменнік-палеміст.

Яўхім Марахоўскі
Герб «Корчак»
Епіскап уладзімірскі і берасцейскі 9 жніўня 1613 — люты 1631
Царква	Грэка-Каталіцкая Царква
Папярэднік	Іпацій Пацей
Пераемнік	Іосіф Вельямін Руцкі
Адукацыя	Калегіум Св. Афанасія (Рым)
Дзейнасць	каталіцкі святар, пісьменнік, каталіцкі біскуп
Нараджэнне	каля 1576 Львоў, Львоўская зямля, Рускае ваяводства, Малапольская правінцыя, Карона Каралеўства Польскага, Рэч Паспалітая
Смерць	люты 1631 Уладзімір, Уладзімірскі павет[d], Валынскае ваяводства, Малапольская правінцыя, Карона Каралеўства Польскага, Рэч Паспалітая
Пахаванне	Уладзімір
Бацька	Сцяпан

Біяграфія

Нарадзіўся ў сям’і шляхціча Рускага ваяводства Сцяпана Марахоўскага герба «Корчак»^[3][4]. З 1596 па 1603 г. вывучаў філасофію і тэалогію ў Грэчаскім Калегіуме Св. Афанасія ў Рыме^[5]. Пасля вяртання ў Рэч Паспалітую адзін з найбліжэйшых паплечнікаў уняцкага мітрапаліта Іпація Пацея ў справе пашырэння уніі. Выконваў асабістыя даручэнні мітрапаліта ў розных справах .^[6] . З 1609 г. сакратар караля Жыгімонта III Вазы^[7]. 9 жніўня 1613 г. пасля смерці Іпація Пацея атрымаў каралеўскі прывілей на Уладзімірскую і берасцейскую епархію^[8]. 3 ліпеня 1614 г. пасвечаны мітрапалітам Іосіфам Вельямінам Руцкім на пасаду епіскапа Уладзімірскага і берасцейскага^[9]. Энергічна распаўсюджваў царкоўную унію на тэрыторыі епархіі, у тым ліку і адміністрацыйнымі сродкамі, што выклікала супраціўленне праваслаўных. У сеймавай інструкцыі 1616 г. валынская шляхта дамагалася скасавання каралеўскага прывілея на епархію, дадзенага Я. Марахоўскаму, і перадачы ўладыцтва ўраджэнцу Валыні^[10]. Але гэтыя захады не мелі станоўчага выніку. У 1629 г. Яўхім Марахоўскі ўдзельнічаў у падрыхтоўцы супольнага сабора праваслаўных і грэка-католікаў у Львове з мэтай наступнага заключэння новай царкоўнай уніі. Меркавалася напярэдадні сабора паслаць яго як «вельмі вучонага» епіскапа для дыскусій па багаслоўскіх пытаннях з праваслаўнымі^[11]. Дэталі плана абмяркоўваліся 9 ліпеня 1629 г. на уніяцкім царкоўным саборы ва Уладзіміры Валынскім^[12]. Але, паколькі ідэю новай уніі не падтрымала большасць праваслаўнай шляхты і духавенства, сабор у Львові так і не адбыўся. Яўхім Марахоўскі клапаціўся аб адукацыі духавенства. На Кобрынскім саборы 1626 г. ён ахвяраваў 2000 фларынаў на адкрыццё ўніяцкай семінарыі^[13]. Матэрыяльна падтрымліваў уніяцкую школу ва Уладзіміры Валынскім. Каля 1626 г. у сталіцы епархіі заснаваў брацтва Прачыстай Маці Божай і шпіталь ^[14] Выдаткаваў грошы на аднаўленне кафедральных цэркваў і літургічнага начыння ва Уладзіміры Валынскім і Берасці^[15]. Памёр у лютым 1631 г., пахаваны, згодна запавету, ва Уладзіміры Валынскім^[16].

Творчасць

Яўхім Марахоўскі адзін з першых уключыўся ў літаратурную палеміку з праваслаўнымі ў абарону царкоўнай уніі. Пісаў на польскай мове.

Яго першая апублікаваная праца пад тытулам «Парыгорыя або заспакаенне з’едлівага Ляманту уяўнай Божай Царквы» (1612) напісана ў адказ на «Трэнас» (1610) праваслаўнага публіцыста Мялеція Сматрыцкага. Твор мае падкрэсленна апалагетычны харатар. Аўтар паказвае перавагі Каталіцкай Царквы ў веравучэнні, царкоўнай арганізацыі і абраднасці над Праваслаўнай. Вялікая колькасць цытатаў з Бібліі і твораў Айцоў Царквы, сакавітая мова дазваляюць залічыць «Парыгорыю» да лепшых узораў палемічнай літаратуры Рэчы Паспалітай XVII ст.

Прычыны падзелу Хрысціянскай Царквы на Каталіцкую і Праваслаўную аналізуюцца ў кнізе «Размовы пра пачатак адарвання Грэчаскай Царквы ад Рымскага Касцёла» (1622)^[17]. Яўхім Марахоўскі — аўтар першага друкаванага жыццепіса Іасафата Кунцэвіча («Рэляцыя пра жорсткае забойства Іасафата епіскапа полацкага» (1624). (На думку украінскага гісторыка Івана Скрутэня  (укр.) твор напісаны мітрапалітам Іосіфам Вельямінам Руцкім, а Я. Марахоўскі быў яго выдаўцом).^[18]. Пераклаў з грэчаскай на польскую мову кнігу візантыйскага гісторыка Х ст. Нікіты Пафлагона  (руск.) «Жыццё Святога Ігнація патрыярха Царградскага» (1624)^[19].

Зноскі

1. Blazejovskyj Dmytro. Byzantine Kyivan rite students in Pontificial colleges, and in seminaries, universities and institutes of central and western Europe, 1576—1983. — Romae, 1984.— Page 82 — № 4. ,
2. Архив Юго — Западной России. — Часть 1. — Том VI — Киев, 1883 — № 253 — С. 623—630; -№ 255 — С. 632—633
3. Blazejovskyj Dmytro. Byzantine Kyivan rite students in Pontificial colleges, and in seminaries, universities and institutes of central and western Europe, 1576—1983. — Romae, 1984.— Page 82 — № 4.
4. Niesecki Kasper. Herbarż Polski — T. VI — W Lipsku, 1841. — .S. 463—464
5. Blazejovskyj Dmytro. Byzantine Kyivan rite students in Pontificial colleges, and in seminaries, universities and institutes of central and western Europe, 1576—1983. — Romae, 1984.— Page 82 — № 4.
6. Жукович П. С. Сеймовая борьба православного западнорусского дворянства с церковной унией (до 1609 г.) — С — Петербург, 1901 — Стар. 555, 560, 562, 563
7. Ludomir Bienkowski . Morochowski Eliasz Joachim // Polski Słownik Biograficzny. — T. 21 — Wrocław — Warszawa — Kraków — Gdańsk. 1976 — S. 778.
8. Архив Юго — Западной России. — Часть I — Том VI — Киев. 1883. — № CLXVI — C. 422—424.
9. Описание документов архива западнорусских униатских митраполитов. — Спб.,1897 — Т. 1 — № 368. — С. 150—151
10. Теодорович Н. Город Владимир Волынской губернии в связи с историей волынской иерархии — Почаев, 1893. — С. 74
11. Хома І. Ідея спільного синоду в 1629 р. — Богословія — Рим, 1973 — т. 37, — Стар. 17.
12. Хома І. Ідея спільного синоду в 1629 р. — Богословія. — Рим, 1973 — т. 37, — Стар. 22 — 23.
13. Kulczynski I. Specimen Ecclesiae Ruthenicae ab origine susceptae fidei ad nostra usquè tempora in suis capitibus seu primatibus Russiae cum S. Sede Apostolica Romana semper unitae…— Parisiis, 1859 — P. 216.
14. Архив Юго — Западной России. — Часть 1. — Том VI — Киев, 1883 — № 253 — С. 623—630.
15. Ludomir Bienkowski. Morochowski Eliasz Joachim // Polski Słownik Biograficzny. — T. 21 — Wrocław — Warszawa — Kraków — Gdańsk. 1976 — S. 778.
16. Архив Юго — Западной России. — Часть 1. — Том VI — Киев, 1883 — № 253 — С. 623—630; -№ 255 — С. 632—633.
17. Олена Бай. Унійний вимір польськомовної прози Йоахима Іллі Мороховського(недаступная спасылка) // Київські полоністичні студії. Збірник наукових праць. ― Том XVIII. ― Київ 2011. ― С. 126—131
18. Й. Скрутень. Перший життєпис Св. Йосафата.//Записки Чина Св. Василія Великого. — Том. 1 — Вип.2 — 3 — Жовква. 1925. — Стар. 363
19. Ozorowski Edward. Eklezjologia unicka w Polsce w latach 1597—1720 // Wiadomości Kościelne Archidiecezji Białostockiej. — 1978 — № 4 — S. 74 — 75.

Творы

• Παρηγορια albo Utulenie uszczypliwego Lamentu mniemaney Cerkwie Swiętey Wschodniey zmyślonego Theophila Orthologa przez Heliasza Morochowskiego Secret. J. K. Mości.w Wilnie w Drukarni Leona Mamonicza, Typographa J. K. M. Roku 1612.
• Discurs o początku rozerwania Cerkwie Greckiey od Kościoła Rzymskiego y kto był tego przyczyną, przytym krótkie a prawdziwe opisanie prawdziwego osmego Soboru powszechnego.w Zamościu w drukarni Akademickiey 1622.
• Relacia o zamordowaniu okrutnym y osobliwey świątobliwości w Bodze Wielebnego Oyca Jozaphata Kuncewicza Archiepiszkopa Połockiego krotko a prawdziwie opisana.w Zamościu R. P. 1624.
• Życie Świętego Ignacego Patriarchy Carogrodzkiego, tłumaczone z greckiego przez Joachima Morochowskiego. w Zamościu 1624.
• Włoczebne preeminentom i drużynie Kijowskiey (a schola Vladomiriensi Russica de pestilenti cum haereticis conversatione fugienda paraenesis Christiana) z szkoły Włodzimierskiey Ruskiey za kolędę z Rakowa łacynską uprzeymym sercem ofiarowane Anagramma. E. M. Ei kozli srom was co? was tym wstyd nie panuie Gdzie niewstyd gorę wziąwszy tłumić rozkazuie Piorem, ięzykiem, ręką i czym żywa stoi Prawde i iey się boią choc tez wszystek zbroi. w Zamościu Roku 1625.