Станіслаў Цясара

Стані́слаў Цяса́ра (польск.: Stanisław Tessaro; 24 чэрвеня 1891, Бяла Падляска, Царства Польскае — 9 сакавіка 1933, Пшэмысль, Польская Рэспубліка) — польскі ваенны дзеяч, брыгадны генерал Войска Польскага, камандзір шэрагу вайсковых адзінак, у тым ліку другі кіраўнік Корпуса аховы памежжа (1929—1930).

Станіслаў Цясара
польск.: Stanisław Tessaro
Мянушка	Мар’ян, Зосік
Дата нараджэння	24 чэрвеня 1891(1891-06-24)
Месца нараджэння	Бяла Падляска, Царства Польскае
Дата смерці	9 сакавіка 1933(1933-03-09) (41 год)
Месца смерці	Пшэмысль, Польская Рэспубліка
Месца пахавання	Вайсковыя могілкі Павонзкі[d]
Альма-матар	Львоўская палітэхніка
Грамадзянства	Польшча
Прыналежнасць	Польшча
Род войскаў	пяхота
Гады службы	1914—1933
Званне	Брыгадны генерал
Камандаваў	1 пяхотны полк легіёнаў (1914—1917) 2 пяхотны полк легіёнаў (1919—1920) 2 пяхотная брыгада легіёнаў (1921) 2 пяхотная дывізія легіёнаў (1920—1921) 30 пяхотная дывізія (1926) Корпус аховы памежжа (1929—1930) Дзясяты акруговы корпус (1930—1933)
Бітвы/войны	Першая сусветная вайна
Узнагароды і званні	Ордэн Адраджэння Польшчы 3-й ступені Крыж Незалежнасці Чатырохразова ўзнагароджаны Крыжом Храбрых Залаты крыж Заслугі
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Станіслаў Цясара нарадзіўся 24 чэрвеня 1891 года ў павятовым горадзе Бяла Падляска. Навучаўся ў варшаўскім рэальным вучылішчы і школе імя Вітольда Урублеўскага, якую скончыў у 1909 г. Падчас вучобы удзельнічаў у студэнцкім руху за незалежнасць: уваходзіў у таемныя самаадукацыйныя суполкі, далучыўся да школьнага страйку 1905 г. Завяршыў вышэйшую адукацыю ў львоўскай паліэхніцы на факультэце машынабудавання^[1].

У 1909 годзе Станіслаў Цясара адным з першых увайшоў у Саюз актыўнай барацьбы, а ў наступным годзе стаў сябрам Стралковага звяза. У гэтых арганізацыях ён прайшоў усе этапы камандавання, дасягнуўшы ў 1912 г. звання афіцэра, а пасля сканчэння вышэйшага навучальнага курсу звяза атрымаў нагрудны знак «Парасон». У наступным годзе стаў камендантам акругі стралковага звязу ў Дамброўскім вугальным басейне і адным з кіраўнікоў акругі Польскай сацыялістычнай партыі, дзе выконваў сваю працу пад пазыўным «Мар’ян». Увосень 1913 года падчас аднаго з выступаў акругі ў Сасноўцы завязалася калатніна з ужываннем агястрэльнай зброі, у выніку якой Цясара быў затрыманы паліцыяй, аднак яму ўдалося збегчы з пастарунка і пакінуць Дамброву. Некаторы час пасля гэтага афіцэр узначальваў Стралковы звяз у Вільні, а ў 1914 г. — у Кракаве^[2].

Падчас Першай сусветнай вайны Станіслаў Цясара ваяваў у складзе польскіх легіёнаў, дзе адразу стаў камандзірам другой кадравай роты, якая падпарадкоўвалася трэцяму батальёну. Неўзабаве яму было даверана кіраванне ўсім батальёнам 1-га пяхотнага палка, на пасадзе галоўнакамандуючага якога Цясара працаваў да ліпеня 1917 г. Хутка ўзрастаў ранг званняў афіцэра: 29 верасня 1914 г. ён атрымаў тытул паручніка, а менш чым праз год — капітана, што, верагодна, было звязана з атрыманым ім раненнем у бітве пад Анэліным. Пасля прысяжнага крызісу ў ліпені 1917 г. Цясара быў затрыманы і пераведзены ў мястэчка Шчыпёрна пад Калішам, дзе выконваў функцыі кансператыўнага каменданта нямецкага лагера. Знаходзячыся ў няволі, прадстаўляўся добраахвотнікам і шараговым жаўнерам легіёнаў, насіў форму сяржанта, аднак быў выкрыты і вывезены ў Германскую імперыю. Вярнуўся на радзіму толькі ў кастрычніку 1918 года і па прыбыцці стаў выконваць абавязкі каменданта восьмай акругі Польскай вайсковай арганізацыі ў Замасці. Пад канец вайны па загадзе Эдварда Рыдз-Сміглага правёў мабілізацыю ваеннапалонных у Замосцкай акрузе. Разам з прызначэннем Цясару звання маёра, якое адбылося 4 лістапада таго ж года, ён быў прызначаны начальнікам акругі «Замасць». У гэты час маёр Цясара стаў адным з арганізатараў хэлмскага пяхотнага палка, пазней пераназванага з прызначэннем 35-га нумару.

У наступныя гады служыў на пасадах камандзіра 35-га рэзервовага палка, 2-га палка 2-й пяхотнай дывізіі легіёнаў (1919—1920), другой пяхотнай брыгадай легіёнаў (1921) і трыццатай пяхотнай дывізіі ў Кобрыне (1926)^[3]. У 1920 г. атрымаў званне палкоўніка, што паспрыяла ягонаму назначэнню на пасаду часова выконваючага абавязкі камандзіра 2-й пяхотнай дывізіі ў 1920—21 гадах^[4].

16 сакавіка 1927 г. польскі прэзідэнт Ігнацы Масціцкі па прапанове маршала Юзафа Пілсудскага прызначыў Станіслава Цясару брыгадным генералам са старшынствам ад 1 студзеня 1927 г. і 12-м нумарам у адпаведным корпусе^[5].

12 траўня 1929 г. быў звольнены з пасады камандзіра дывізіі і прызначаны кіраўніком буйнога вайсковага фармавання — Корпуса аховы памежжа, дзе працаваў да кастрычніка наступнага года, пакуль не быў адпраўлены на службу ў акруговы корпус №10 у Пшэмыслі. Прыступіў да выканання новых абавязкаў у панядзелак 10 лістапада 1930 г.^[6]

Захварэў на пнеўманію 4 сакавіка 1933 г., у сувязі з чым трапіў у вайсковы шпіталь, дзе памёр праз пяць дзён ад інфаркта міякарда^[7]. 13 сакавіка цела брыгаднага генерала было перавезена са шпітальнай капліцы ў кафедральны касцёл Пшэмысля, пасля чаго па чыгунцы дастаўлена ў Варшаву для адпявання ў гарнізонным касцёле. Пахаваны на варшаўскіх ваенных могілках 14 сакавіка 1933 года^[8].

Памяць

• Імя Станіслава Цясары было прысвоена аддзяленню Стралковага звяза ў Івана-Франкоўску у міжваенны час^[9].
• 18 кастрычніка 2018 г. пляцоўка Памежнай стражы ў Бяла Падлясцы атрымала назву ў гонар Станіслава Цясары — заслужанага камандуючага Корпусам аховы памежжа^[10].

Узнагароды

• Ордэн воінскай доблесці
• Крыж камандзіра Ордэна Адраджэння Польшчы (10 лістапада 1928)^[11]
• Крыж Незалежнасці (20 студзеня 1931 г.)^[12]
• Крыж Храбрых (чатырохкратна, 1921 г.)^[13]
• Залаты Крыж Заслугі
• Памятны медаль за войны 1918—1921 гадоў
• Медаль дзесяцігоддзя здабыцця незалежнасці (Польшча)
• Нагрудны афіцэрскі знак «Парасон»
• Дзяржаўная спартовая адзнака (1931)^[14]

Крыніцы

1. Gnat-Wieteska 2014, с. 7.
2. Gnat-Wieteska 2014, с. 10—11.
3. Dziennik Personalny MS Wojsk 1926, с. 246.
4. Spis oficerów 1921, с. 25.
5. Dziennik Personalny MS Wojsk 1927, с. 91.
6. Dziennik Personalny MS Wojsk 1931, с. 1.
7. Gnat-Wieteska 2014, с. 101.
8. Polska Zbrojna 1933, с. 4.
9. Gazeta Lwowska 1937, с. 3.
10. Anna Michalska. Uroczystości w Placówce SG w Białej Podlaskiej (польск.). Strazgraniczna.pl (19 кастрычніка 2018). Праверана 19.06.2019.
11. Dziennik Personalny MS Wojsk 1928.
12. Zarządzenie o nadaniu Krzyża Niepodległości z mieczami, Krzyża Niepodległości oraz Medalu Niepodległości (польск.)(недаступная спасылка). Prawo.sejm.gov.pl. Архівавана з першакрыніцы 26 сакавіка 2019. Праверана 19.06.2019.
13. Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 1, s. 80
14. «Gazeta Lwowska», s. 5, Nr 230 z 6 października 1931

Літаратура

• Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 9 sierpnia 1926 r., Nr 31. — Warszawa, 1926.
• Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 19 marca 1927 r., Nr 10. — Warszawa, 1927.
• Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych nr 15 z 11.11.1928. — Warszawa, 1928.
• Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 28 stycznia 1931 r., Nr 1. — Warszawa, 1931.
• Polska Zbrojna Nr 73 z 14 marca 1933 r.. — Warszawa, 1933.
• Zbigniew Gnat-Wieteska. Generał brygady Stanisław Tessaro. — Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 2014. — ISBN 978-83-62046-65-2.
• Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r. Dodatek do Dziennika Personalnego M.S.Wojsk. Nr 37 z 24 września 1921 r.
• «Gazeta Lwowska», s. 3, Nr 181 z 13 sierpnia 1937. — Lwow, 1937.