Маска Саргана

Маска Саргана, або галава Саргана — умоўная назва скульптурнай выявы акадскага цара, верагодна Саргана Старажытнага ці яго ўнука Нарам-Суэна. Выяўлена Максам Малаўэнам падчас раскопак храма Іштар у Ніневіі экспедыцыяй Брытанскага музея. Датуецца прыблізна XXIII—XXII стст. да н.э. Цудоўная чаканнасць, высокая якасць выканання, майстэрская прапрацоўка дэталяў ставяць яе ў шэраг лепшых узораў сусветнага мастацтва^[1]. Артэфакт захоўваўся ў Багдадскім музеі, але пасля ўварвання амерыканскіх войскаў у Ірак быў выкрадзены.

Так званая «Маска Саргана» (каля 2300 г. да н.э.)

Назву «галава Саргана»/«маска Саргана» скульптура атрымала пасля таго, як Малаўэн, які выявіў артэфакт, вызначыў яе як выяву Саргана Акадскага, зробленую па загадзе яго сына Маніштушу, які лічыцца заснавальнікам храма^[2]. У рэчаіснасці суаднясенне гэтай выявы з заснавальнікам дынастыі Акадэ спрэчна; верагодна, што «маска» адлюстроўваеіншага вялікага цара гэтай дынастыі, Нарам-Суэна.

Апісанне

Полая галава ў тры чвэрці рэальнай велічыні^[3] (вышыня — 36 см)^[4], знойдзеная ў траншэі ў Ніневіі, не мае слядоў паяння ці іншага спосабу злучэння частак, таму яна, верагодна, была адліта цалкам. Магчыма, што для яе стварэння быў выкарыстаны спосаб ліцця па мадэлі, які быў вядомы ў Шумеры ўжо ў сярэдзіне III тысячагоддзі да н.э. Праўда бронзавыя фігуркі, якія захаваліся ад таго часу, былі галоўным чынам суцэльналітыя і мелі невялікія памеры. Мяркуючы па цудоўнай якасці адліўкі, была ўжыта не чыстая медзь, а хутчэй ліцейны медны сплаў (магчыма, і бронза) з не вельмі вялікай колькасцю дадаткаў^[1]. Надпіс, па якім можна было б дакладна індытыфікаваць, чыя гэта выява, адсутнічае. Хутчэй за ўсё гэта быў адзін з акадскіх кіраўнікоў XXIII—XXII стст. да н.э^[3].

Помнік адлюстроўвае акадскага кіраўніка з характэрнымі семіцкімі рысамі^[5], яго высакародны сухарлявы твар абрамляюць прыгожа выкладзеныя і сабраныя ў пучок валасы і доўгая завітая барада^[6], старанна прапрацаваны невялікі арліны нос, правільныя, цудоўна акрэсленыя вусны, у арбіты былі ўстаўлены вочы^[5] з каштоўных камянёў^[2]. У барадзе таксама старанна прапацаваны кожны з яе кароткіх і доўгіх завіткоў, гэтак жа як і перапляценне валасоў^[5]. Левая вачніца бронзавай галавы пашкоджана пры выманні з яе аднаго з каштоўных камянёў^[2].

У гэтым творы былі адпрэчаны шумерскія геаметрычныя формы^[5], рэзкая, суровая рэалістычная сіла ў перадачы твару, якому нададзены жывыя, выразныя рысы, старанна выкананы багаты шлем, які нагадвае залаты шлем цара Мескаламдуга, смеласць і разам з тым тонкасць выканання збліжаюць гэты твор з творчасцю акадскіх майстроў, што стварылі стэлу Нарамсіна^[7]. Партрэт перадае этнічны тып, абагульненае ідэалізаванае аблічча мужнага героя-пераможца, без акцэнту на індывідуальныя рысы. Калі раней выявы чалавека былі схематычнымі і ўмоўнымі, то цяпер з'яўляецца падабенства з натуральнымі прапорцыямі^[4].

Зноскі

1. МИР ХУДОЖЕСТВЕННОГО ЛИТЬЯ. ИСТОРИЯ ТЕХНОЛОГИИ › Часть I. КОЕ-ЧТО ИЗ ИСТОРИИ › Глава 1 БРОНЗОВЫЙ ВЕК, ДЛЯЩИЙСЯ БЕСКОНЕЧНО › ПЕРЕДНЯЯ АЗИЯ Архівавана 10 студзеня 2017.
2. Ллойд С. Археология Месопотамии. — М.: Наука, 1984. — 280 с. — 15 000 экз.
3. С. Н. Крамер. История начинается в Шумере
4. Голова Саргона Аккадского из Ниневии (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 4 сакавіка 2016. Праверана 3 лістапада 2015.
5. АРХИТЕКТУРА АССИРИИ Архівавана 10 кастрычніка 2016.
6. Бронзовая голова Саргона Аккадского (Древнего) из Ниневии (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 30 кастрычніка 2023. Праверана 3 лістапада 2015.
7. Мастацтва Акада (24 — 23 стст. да н.э.) (руск.)

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Маска Саргана