Збігнеў Бжазінскі

Збігнеў Казімеж Бжазінскі (польск.: Zbigniew Kazimierz Brzeziński; 28 сакавіка 1928, Варшава — 26 мая 2017, Фолс-Чэрч, Вірджынія, ЗША) — амерыканскі палітолаг, сацыёлаг і дзяржаўны дзеяч польскга паходжання. Дарадчык па нацыянальнай бяспецы 39-га прэзідэнта ЗША Джымі Картэра (1977—1981).

Збігнеў Бжазінскі
польск.: Zbigniew Kazimierz Brzeziński
Бжазінскі ў 1977 годзе
Дарадчык прэзідэнта ЗША па нацыянальнай бяспецы 20 студзеня 1977 — 20 студзеня 1981
Прэзідэнт	Джэймс Эрл Картэр
Папярэднік	Брэнт Скоўкрофт
Пераемнік	Рычард Вінсент Ален
Нараджэнне	28 сакавіка 1928 Варшава, Варшаўскае ваяводства, Польская Рэспубліка[1]
Смерць	26 мая 2017 Фолс-Чэрч[d], Вірджынія, ЗША[1]
Імя пры нараджэнні	польск.: Zbigniew Kazimierz Brzeziński
Бацька	Tadeusz Brzeziński[d]
Жонка	Emilie Benes Brzezinski[d]
Дзеці	Ian Brzezinski[d], Mark Brzezinski[d] і Mika Brzezinski[d]
Партыя	Дэмакратычная партыя ЗША
Член у	Савет па міжнародных адносінах[d] Atlantic Council[d] National Endowment for Democracy[d] Польскае таварыства мастацтваў і навук за мяжой[d] Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук Трохбаковая камісія[d] (2009)
Адукацыя	Універсітэт імя Дж. Мак-Гіла (1950) Гарвардская школа права[d] (1953)
Навуковая ступень	бакалаўр мастацтваў[d] (1949), магістр (1950) і доктар філасофіі
Навуковае званне	прафесар[d]
Дзейнасць	міжнародныя адносіны[2] і нацыянальная бяспека[d][2]
Месца працы	Універсітэт Джонса Хопкінса Школа перадавых міжнародных даследаванняў Пола Нітцэ[d] Калумбійскі ўніверсітэт Гарвардскі ўніверсітэт
Узнагароды	Cross of the President of the Slovak Republic, 2nd Class[d] (7 чэрвеня 2002) грант Гугенхайма (1960) медаль Стагоддзі Вышэйшай школы мастацтваў і навук Гарвардскага ўніверсітэта[d] прэмія фонду Антановічаў[d] ганаровы доктар Варшаўскага ўніверсітэта[d] (2 мая 1991) ганаровы грамадзянін Кракава[d] (7 лістапада 2001) ганаровы доктар Люблінскага каталіцкага ўніверсітэта[d] (21 чэрвеня 1990) honorary doctor of Fordham University[d] ганаровы доктар Джорджтаўнскага ўніверсітэта[d] honorary doctor of Vilnius University[d] ганаровы доктар Ягелонскага ўніверсітэта[d] (16 чэрвеня 2000) ганаровы грамадзянін Вільнюса[d] (2003) ганаровы грамадзянін Гданьска[d] Great Immigrants Award[d] (2007)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Нарадзіўся ў Польшчы ў сям’і польскага дыпламата, усё свядомае жыццё правёў у Амерыцы. Пісаў пераважна на англійскай мове. Навучанне пачаў у Канадзе, дзе вывучаў эканоміку і паліталогію ўва ўніверсітэце Mc Gill. У 1950 годзе тамсама атрымаў дыплом з адзнакай («first class honors in economics and political science»). У 1953 годзе Бжазінскі скончыў Гарвардскі ўніверсітэт, атрымаў ступень доктара філасофіі і быў пакінуты пры вучылішчы. У свае 25 гадоў Бжазінскі стаецца адным з наймалодшых выкладчыкаў Гарвардскага ўніверсітэта. У 1958 годзе атрымлівае амерыканскае грамадзянства.

Свае навуковыя зацікаўленні ён рэалізуе спярша ў Цэнтры даследаванняў Расіі (Russian Research Center), a пасля, ужо ў якасці выкладчыка, у Цэнтры міжнародных адносін (Center for International Affairs). У 1960 годзе прызначаецца прафесарам публічнага права і кіравання (public law and government) Калумбійскага ўніверсітэта. Адначасна стаецца дырэктарам Навуковага інстытута міжнародных змен (Institute of International Change).

У перыяд з 1977 і да 1981 году займаў пасаду дарадчыка прэзідэнта ЗША па нацыянальнай бяспецы (дзякуючы якой у 1980—1981 гадох рабіў усё магчымае, каб пазбегчы савецкай інтэрвенцыі ў Польшчу). Прэзідэнт Джымі Картэр напіша пасля ў сваіх успамінах, што яго захаплялі праніклівыя аналізы дарадчыка, глыбокія гістарычныя веды, шырокія гарызонты і канцэпцыі апошняга, якія здзіўлялі сваёй дальнабачнасцю і арыгінальнасцю.

Акрамя гэтага, Бжазінскі быў членам Савета нацыянальнай бяспекі (камітэта Міністэрства абароны па комплескнай доўгатэрміновай стратэгіі) і членам Прэзідэнцкага Савета па замежнай разведцы. У 1981 годзе за заслугі ў справе нармалізацыі амерыканска-кітайскіх дачыненняў і за ўнёсак у развіццё палітыкі па правах чалавека і па нацыянальнай бяспецы ЗША ён уганараваны прэзідэнцкім медалём свабоды.

Пасля працаваў дарадчыкам у вашынгтонскім Цэнтры стратэгічных і міжнародных даследаванняў (Center for Strategic and International Studies), а таксама выкладчыкам амерыканскай знешняй палітыкі ў Школе паглыбленых міжнародных даследаванняў імя Пола Нітцэ пры ўніверсітэце Джонса Хопкінса. Амерыканская паліталогія ў адзін голас разам з Кісінджэрам і Шлезінгерам залічае Збігнева Бжазінскага ў разрад найбольш буйных амерыканскіх дзяржаўных дзеячаў.

Доктар honoris causa Кракаўскага Ягелонскага ўніверсітэта, Каталіцкага Люблінскага ўніверсітэта, а таксама Браціслаўскага ўніверсітэта. У 2000 годзе ён даў згоду на сваё прызначэнне старшынём камітэта «ЗША—Славакія».

Пасля анексыі Крыма і падтрымкі Расіяй сепаратыстаў на Данбасе, Бжазінскі заявіў:

У апошнія некалькі гадоў Расія перастала арыентавацца на дэмакратычныя каштоўнасці, а ў грамадстве ўзяў верх шавінізм, на якім грае прэзідэнт Пуцін. Выкарыстоўваючы для сваіх мэт рускі нацыяналізм, прэзідэнт Пуцін адкрыў «скрыню Пандоры», паколькі ў Расіі жыве вялікая колькасць насельніцтва, якое прадстаўляе нерускую меншасць, і яно патэнцыйна таксама можа заявіць пра свае правы. Нацыяналізм, які сарваўся з ланцуга, можа быць разбуральным для Расіі Збігнеў Бжазінскі Радыё Свабода, 2014

Бібліяграфія

Кнігі

• 1970 — Between Two Ages : America’s Role in the Technetronic Era. — Viking Press, 1970. — ISBN 978-0-313-23498-9
• 1983 — Power and Principle: Memoirs of the National Security Adviser, 1977—1981. — Farrar, Straus, Giroux, 1983. — ISBN 978-0-374-23663-2.
• 1997 — «The Grand Chessboard: American Primacy and Its Geostrategic Imperatives»
• 2007 — Second chance. — Basic books, 2007.

Пераклады па-беларуску

• Бязладдзе. Геапалітычная пустка // ARCHE Пачатак, 1998, пер. Сяргей Петрыкевіч
• Агонія камунізму // Быць (або не быць) сярэднееўрапейцам. Сучаснае польскае мысленне, 2000
• Жыццё з новай Ёўропай // ARCHE Скарына, 2001-1, с.27-45, пер. Сяргей Сматрычэнка
• Глабальнае дамінаванне ці сусветнае лідарства? Заключэнне // ARCHE Скарына, 2005-1, пер. Аляксей Ігнатовіч

Зноскі

1. https://www.nytimes.com/2017/05/26/us/zbigniew-brzezinski-dead-national-security-adviser-to-carter.html
2. Czech National Authority Database Праверана 7 лістапада 2022.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863'></a>

Літаратура

• Бжазінскі Збігнеў(недаступная спасылка), Arche.by