Валеўка

Ва́леўка^[1] (трансліт.: Valieŭka, руск.: Валевка) — аграгарадок у Навагрудскім раёне Гродзенскай вобласці, на рацэ Нёўда, каля возера Свіцязь. Адміністрацыйны цэнтр Валеўскага сельсавета. Месціцца за 16 км на поўдзень ад Навагрудка, за 29 км ад чыгуначнай станцыі Наваельня; на скрыжаванні аўтамабільных дарог Навагрудак — Баранавічы і Наваельня — Карэлічы.

Аграгарадок Валеўка Краіна Беларусь Вобласць Гродзенская Раён Навагрудскі Сельсавет Валеўскі Каардынаты 53°27′49″ пн. ш. 25°53′19″ у. д.HGЯO Першая згадка 1602 Вышыня цэнтра 227 м Насельніцтва ▼401 чал. (2009) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1597 Паштовыя індэксы 231403 Аўтамабільны код 4 Валеўка на карце Беларусі ±

Валеўка на Вікісховішчы

Назва

Вядомыя літоўскія адыменныя бяссуфіксныя прозвішчы Valis, Valys, адпаведны тапонім Valiai. З тапанімічным утваральнікам "-ўка" таксама назвы Гірдаўка, Лікоўка, Кайшоўка (< Girdžius, Likas, Kaišas).

Гісторыя

Упершыню згадваецца пад 1602 годам у «Гістарычных запісках» Фёдара Еўлашэўскага. Уваходзіла ў склад Новагародскага павета Новагародскага ваяводства.

У XVII стагоддзі Валеўка перайшла да роду Курчоў. У 1685 годзе ваявода берасцейскі Стэфан Курч заснаваў тут касцёл і кляштар дамініканцаў. Пазней Валеўка ва ўладанні Незабытоўскіх, якія пабудавалі грэка-каталіцкую Петрапаўлаўскую царкву. Пры Незабытоўскіх паселішчу нададзены статус мястэчка.

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Валеўка апынулася ў складзе Расійскай імперыі, у Райчанскай воласці Наваградскага павета. Станам на 1798 год тут было 20 двароў. У 1830 годзе расійскія ўлады канфіскавалі мястэчка. На 1886 год — 10 двароў, царкоўнапрыходская школа.

Згодна з Рыжскім мірным дагаворам (1921) Валеўка апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Навагрудскім павеце. У 1939 годзе мястэчка ўвайшло ў склад БССР, дзе 15 студзеня 1940 года зрабілася цэнтрам Валеўскага раёна, з 25 лістапада 1940 года — сельсавета Карэліцкага раёна. З 1955 года пры сярэдняй школе дзейнічае краязнаўчы музей. Станам на 1970 год у вёсцы было 139 двароў, на 1992 год — 990 двароў.

Насельніцтва

• 1886 год — 126 чал.
• 1970 год — 434 чал.
• 1992 год — 2065 чал.^[2]

Інфраструктура

У Валеўцы працуюць 2 школы, бальніца, дом культуры, пошта.

Славутасці

• Касцёл дамініканцаў (1685; цяпер царква Св. апосталаў Пятра і Паўла) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 412Г000445шыфр 412Г000445
• Капліца былой сядзібы ў Чамброве (1896) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 413Г000771шыфр 413Г000771
• Курганны могільнік, селішча (XII—XIII стагоддзі) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 413В000444шыфр 413В000444

Страчаная спадчына

Колішні касцёл на старым здымку

• Кляштар дамініканцаў (XVII ст.)
• Царква Св. апосталаў Пятра і Паўла (XVIII ст.; грэка-каталіцкая)

Вядомыя асобы

• Антон Восіпавіч Мухлінскі (1808—1877) — усходазнавец, педагог.
• Святлана Андрэеўна Кошур (нар. 1958) — краязнаўца, пісьменніца.

Крыніцы

1. Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2004. — 469 с. ISBN 985-458-098-9 (DJVU).
2. ЭГБ 1994.

Літаратура

• Шаблюк В. Валеўка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1994. — С. 207. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-142-0.
• Walówka // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XII: Szlurpkiszki — Warłynka (польск.). — Warszawa, 1892. — S. 916—917.
• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 3: Беларусы — Варанец / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 3. — С. 511. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0068-4 (т. 3).

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Валеўка
• Валеўка на сайце Radzima.org